|
|
Δεντρώδης
παιώνια - Paeonia suffruticosa
|
Δεντρώδης παιώνια
- Paeonia
suffruticosa
Μερικές φορές ένα λουλούδι μπορεί να
κάτι περισσότερο από ένα όμορφο
διακοσμητικό πράγμα. Μπορεί να είναι
ένα σύμβολο πολιτισμού, μια μούσα, μια
μονομανία. Η δεντρώδης παιώνια (Paeonia
suffruticosa) είναι όλα τα παραπάνω. Γνωστή
σαν "Μουνταν" στην Κίνα απ' όπου
κατάγεται η δεντρώδης παιώνια
καλλιεργείται και μνημονεύεται από
Κινέζους βοτανολόγους, κηπουρούς,
καλλιτέχνες, και την αριστοκρατία για
περισσότερο από 1500 χρόνια. Οι πρώτες
γραπτές αναφορές γι' αυτήν βρίσκονται
σε αρχαίες κινέζικες συνταγές και
περιγράφουν την φαρμακευτική αξία του
φυτού.
Τι είναι η δεντρώδης παιώνια; Δεν
είναι αυτό που δείχνει το όνομά της,
δηλαδή δέντρο. Είναι ένας μεσαίου
μεγέθους θάμνος με πυκνό φύλλωμα σε
σχήμα φτέρης και με μεγάλα πανέμορφα
και συχνά αρωματικά λουλούδια.. Οι
καλλιεργούμενες δεντρώσεις παιώνιες
είναι υβρίδια από ξυλώδεις άγριες
παιώνιες που είναι ενδημικές των
βουνών της κεντροδυτικής Κίνας.
Η
ποώδης παιώνια στην κινέζικη γλώσσα
λέγεται "σογιαο" (shaoyao- shoyao) που σημαίνει ιαματικό
βότανο. Η ρίζα του "σογιαο" ήταν αυτό που
ενδιέφερε κατ' αρχήν του Κινέζους.
Η δεντρώδης παιώνια μπήκε στη ζωή
των Κινέζων μέσω της ποώδους παιώνιας,
"σογιαο". Όπως και με την ποώδη
παιώνια, η ρίζα της δεντρώδους
παιώνιας ήταν το πιο σημαντικό τμήμα
του φυτού για τους Κινέζους. Αρχικά το αποκαλούσαν δέντρο
"σογιαο" και διάφορα άλλα ονόματα, στο τέλος
"μουνταν" (mudan - moutan). "Μουνταν" σημαίνει "αρσενικό
πυρωμένο (κατακόκκινο) άνθος γιατί η
αναπαραγωγή του γίνεται κατά κύριο
λόγο με διαίρεση της ρίζας, σε αντίθεση
με το συνηθισμένο τρόπο, δηλαδή με
σπόρους που προϋποθέτουν επικονίαση
των αρσενικών και θηλυκών λουλουδιών.
Οι πιο πρώιμες αναφορές
για την δεντρώδη παιώνια βρέθηκαν το 1972 στον πρώτο τύμβο
του αιώνα. Σ' ένα σημείωμα από μπαμπού (πριν
εφευρεθεί το χαρτί, το 105 π.Χ. στην Κίνα )
γράφτηκε μια ιατρική συνταγή:
χρησιμοποιώντας τη φλούδα από τη ρίζα
δεντρώδους παιώνιας για εξουδετέρωση
την πήξη του αίματος (θρόμβωση). Δεν
έχουμε ακριβείς αναφορές για το πότε
και πώς η αισθητική διάσταση της
δεντρώδους παιώνιας έγινε δημοφιλής
στους Κινέζικους εραστές των
λουλουδιών. Ένας διάσημος ζωγράφος, Gu
Kaizhi (345-406), ζωγράφισε το σκηνικό ενός
κήπου με δεντρώδεις παιώνιες για φόντο.
Κρίνοντας από το σκηνικό αυτού του
κήπου, συμπεραίνουμε ότι αυτό πρέπει να
είχε γίνει κάποια εποχή που η δεντρώδης
παιώνια είχε ήδη εγκατασταθεί και
φυτευτεί στους κήπους προς τέρψη. Κατά
τα χρόνια του αυτοκράτορα Yang της
δυναστείας Sui (605-618), σύμφωνα με
ιστορικές, κάποια στιγμή,
προσφέρθηκαν στον αυτοκράτορα ως φόρος
τιμής (υποτέλειας), 20 κιβώτια με
δεντρώδεις παιώνιες από τις ποικιλίες
που ονομάζονται κόκκινη και κίτρινη.
Από την δυναστεία των Tang μέχρι το
τέλος της δυναστείας των Song (618-1279), η
δεντρώδεις παιώνια απολάμβανε
τεράστια ς αίγλης. Ήταν το ευνοούμενο
λουλούδι από το αυτοκρατορικό παλάτι
μέχρι τους κοινούς θνητούς. Στην
δυναστεία των Tang (618-907) ξεκίνησε να
αποκαλείται "το βασιλικό λουλούδι".
Κάποιος ποιητής έγραφε: "Μόνο η
δεντρώδης παιώνια είναι άξια να
αποκαλείται Η Ομορφιά Της
Αυτοκρατορίας. Κατά την διάρκεια της
ανθοφορίας της σε όλη την
αυτοκρατορική πρωτεύουσα Luoyang επικρατούσε
φρενίτιδα.".
"Άλογα και άμαξες πήγαιναν και
έρχονταν σαν τρελά. Όσοι δεν πήγαιναν
για να δουν τα λουλούδια αισθάνονταν
ντροπή για τον εαυτό τους". Οι
άνθρωποι ήταν μαγεμένοι από την
δεντρώδη παιώνια. Οι ποιητές έγραφαν
ποιήματα, οι μουσικοί συνέθεταν
τραγούδια, οι καλλιτέχνες ζωγράφιζαν
πίνακες και οι συγγραφείς έγραφαν
άρθρα για χάρη της. Ένα από τα πιο
πολύτιμα άρθρα που διασώθηκε μέχρι
σήμερα είναι του Ouyang Xius (1007-1072) "Αναφορά
στη Δεντρώδη Παιώνια του Luoyang". Σ'
αυτό το άρθρο καταχώρησε 24 είδη της
δεντρώδους παιώνιας και τα περιγράφει
όλα, ένα προς ένα. Σήμερα, πολλά από
αυτόν τον κατάλογο υπάρχουν ακόμη και
θεωρούνται πολύτιμα από τους λάτρεις
των λουλουδιών στην Κίνα και στο
εξωτερικό επίσης.
Στη διάρκεια της δυναστείας των Yuan
(1271-1368), η Κίνα ήταν στην κατοχή των
Μογγόλων. Η ποιότητα της ζωής των
ανθρώπων άρχισε να φθίνει και το ίδιο συνέβη
με τα χόμπι, τις τέχνες και τον
πολιτισμό τους γενικά. Πολλές υπέροχες
ποικιλίες της δεντρώδους παιώνιας
εξαφανίστηκαν από προσώπου γης.
Από το 1368 μέχρι το 1911, στη διάρκεια
των δυναστειών των Ming και των Qing, ο
Βασιλιάς των Λουλουδιών επανήλθε στο προσκήνιο (ανασύρθηκε
από το παρελθόν, αναβίωσε), για να
επικρατήσει ξανά όπως συνέβαινε στις
καλές εποχές του στο παρελθόν, ίσως και
με ακόμη μεγαλύτερη εκτίμηση. Κατά τη
διάρκεια αυτής της περιόδου, ένας
αυξανόμενος αριθμός από μεγάλες πόλεις
σ' όλη την επικράτεια της Κίνας ενασχολήθηκε
ολοκληρωτικά με την ανάπτυξη και την
καλλιέργεια της δεντρώδους παιώνιας.
Το μέγεθος κάποιων αγρών ξεπερνούσε
εκείνα των δυναστειών Tang και των Song.
Στρέμμα το στρέμμα η γη καλύπτονταν με
διαφορετικά χρώματα από τα άνθη της
δεντρώδους παιώνιας. Η γηραιά κυρία Ci Xi (1835-1908)
της δυναστείας Qing ανακήρυξε τη
δεντρώδη παιώνια σε εθνικό λουλούδι.
Από τα τελευταία χρόνια της
δυναστείας των Qing, οι Κινέζοι δεν είχαν
περίοδο ειρηνικής διαβίωσης. Οι ζωές
τους αναστατώνονταν,
ή τερματίζονταν μεταξύ άλλων και από
φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες
και ξηρασίες, εμφύλιους πολέμους αλλά
και τον Σινο-Ιαπωνικό πόλεμο (1937-45). Όταν
η καταστροφή ήταν τόσο σφοδρή,
εκτεταμένη και μακροχρόνια, οτιδήποτε
στο ζωντανό περιβάλλον επηρεαζόταν
δυσμενώς. Πολλές από τις εκλεκτές
καλλιέργειες δεντρώδους παιώνιας
ήταν μοιραία θύματα.
Το 1933, όταν
σε ένα από τα Κίτρινα Ποτάμια
σημειώθηκαν οι χειρότερες
πλημμύρες στο Heze, το βασικό μέρος
ανάπτυξης της δεντρώδους παιώνιας από
τον 14ο αιώνα, (το Heze βρίσκεται στο
χαμηλότερο ρέμα της κοιλάδας του
Κίτρινου Ποταμού), περισσότερα από το 50%
των φυτών πνίγηκαν. Οι άνθρωποι
υπέφεραν από λιμό. Όπως θυμάται ένας
παραγωγός δεντρώδους παιώνιας, "...δεν
μπορούσα να ανταλλάξω ένα τεσσάρων
ετών φυτό παιώνιας για μισό κιλό yams".
Προς επιβίωση, οι παραγωγοί με δάκρυα
στα μάτια και πόνο στην καρδιά
ξεπάτωναν τα φυτά παιώνιας για αν
φυτέψουν σοδειές για τροφή. Το 1949, στο Heze
είχαν απομείνει λιγότερες από 100
ποικιλίες. Το 1966, μετά από πολλές
προσπάθειες, αποκαταστάθηκαν 112
ποικιλίες. Μεταξύ αυτών και μερικές από
τις πιο ανεκτίμητες παραδοσιακές
ποικιλίες. Στην πολιτιστική επανάσταση (l966-76),
το κόψιμο των λουλουδιών ήταν
απαγορευμένο. Οι παραγωγοί επιτρεπόταν
να καλλιεργούν παιώνιες μόνο για
συγκομιδή της ρίζας για χρήσεις
θεραπευτικές.
Ακόμη και μέχρι το 1987, εθνικές και
τοπικές κυβερνήσεις προσέφεραν
συμπαράσταση και οικονομική
υποστήριξη στους παραγωγούς παιώνιας,
ενθαρρύνοντας την επέκταση και
αναζητώντας νέες περιοχές ανάπτυξης.
Τώρα υπάρχουν στην Κίνα περίπου χίλιες
ποικιλίες δεντρώδους παιώνιας. Χρόνο
με το χρόνο οι Κινέζοι παραγωγοί
δεντρώδους παιώνιας έχουν μεταφέρει
φυτά σ' ένα τεράστιο αριθμό κήπων στην
Κίνα και στο εξωτερικό.
Και μια τελευταία σημείωση, η δεντρώδης
παιώνια, (Mudan) είχε μπει στη διαδικασία
να ανακηρυχθεί σαν το εθνικό λουλούδι
της Κίνας. Το 1994, υπήρχε μία κίνηση που
έφθανε σε κάθε περιοχή της χώρας και
ζητούσε από τους ανθρώπους να
επιλέξουν ένα λουλούδι, ως εθνικό
λουλούδι. Η δεντρώδης παιώνια έλαβε την
πλειονότητα των ψήφων. Οι Κινέζοι περιμένουν
πια την επίσημη ανακήρυξη από την
κυβέρνηση.
Πηγή:
http://www.nybg.org/plants/peonyadvice.html
http://www.goldenport.com/peony/tpchina.htm
