Η Bixa orellana L. (Achiote, Annato) είναι ένας θάμνος ή θαμνώδες δέντρο που το ύψος του κυμαίνεται από τα 3 έως τα 10 μέτρα  και κατάγεται από την τροπική περιοχή της Αμερικάνικης ηπείρου. Τα γυαλιστερά ωοειδή φύλλα του είναι αειθαλή με κοκκινωπά νεύρα. Στη βάση είναι στρογγυλευμένα, σε σχήμα καρδιάς και μυτερά στην άκρη. Οι μίσχοι είναι λεπτοί και τα φύλλα έχουν 8-10 εκ. μήκος και 5-10 εκ. πλάτος. Τα κλαδιά καλύπτονται από μια καστανοκόκκινη φλούδα όταν είναι νεαρά και απογυμνώνονται όταν μεγαλώσουν. Τα άνθη του φυτού είναι ροζ, άσπρα ή κάποιος συνδυασμός των δύο και έχουν διάμετρο 4 με 6 εκ. Από τα άνθη προεξέχει ένας εντυπωσιακός καρπός με δύο κάψουλες, καλυμμένος είτε με πυκνά σκληρά τριχίδια είτε από μια λεία επιφάνεια. Αυτοί οι στρογγυλοί καρποί με πλάτος κατά προσέγγιση 4 εκατοστά συναντώνται σε ποικιλία χρωμάτων: έντονο κόκκινο, κίτρινο, καφεπράσινο, βυσσινί και συχνότερα φωτεινό κόκκινο. Όταν ωριμάσουν ανοίγουν στα δύο και αποκαλύπτουν μια πολυάριθμη ποσότητα από μικρούς, σαρκώδεις σπόρους, περίπου 5 χιλιοστών και καλυμμένους με έναν κοκκινοπορτοκαλί πολτό, το έμβρυο, που είναι δηλητηριώδες.

Τη Bixa orellana μπορεί κανείς να συναντήσει κανείς σε όλες σχεδόν τις περιοχές της γης. Φυτρώνει είτε από σπόρους είτε από μοσχεύματα. Χρειάζεται πλήρη ηλιοφάνεια και προστασία από ανέμους. Αναπτύσσεται εξίσου καλά σε πεδινές και ορεινές περιοχές. Ως ενδημικό της τροπικής Αμερικής η B. orellana συναντάται σε μεγάλες ποσότητες στο Μεξικό, στο Εκουαδόρ, στη Βραζιλία και στη Βολιβία. Καλλιεργείται εκεί και στην Νοτιοανατολική Ασία όπου και μεταφέρθηκε από τους Ισπανούς τον 17ο αι. Το φυτό αυτό καλλιεργείται σε θερμές περιοχές του κόσμου όπως η Ινδία, η Σρι Λάνκα και η Ιάβα κυρίως για τη φυσική χρωστική ύλη annatto, που παράγεται από τους σπόρους. Η Bixa συναντάται επίσης στις Φιλιπίνες, στην νοτιοανατολική Αφρική, στη Ντομίνικα και φυτεύεται ευρέως στην Φλόριδα σαν καλλωπιστικό. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από κοινές ονομασίες για την B. orellana μιας και ευδοκιμεί σε πολλά μέρη. Το όνομά Achiote προέρχεται από τη λέξη achiotl, ονομοσία των Nahuatl για τον θάμνο. Είναι επίσης γνωστό με τις ονομασίες Aploppas, και urucu (που είναι το όνομα που του έχει δώσει η φυλή Tupi). Συνήθως συναντάται με τα ονόματα "annato" ή "achiote" στην Βόρειο Αμερική. Κάποιες από τις άλλες κοινές του ονομασίες ανά τον κόσμο είναι οι ακόλουθες: "changuarica," "k’u-zub," και "pumacua" (Μεξικό), "annato" και "urucu" (Βραζιλία), "urucum" (Γερμανία), "roucou" (Ντομίνικα και Γαλλικές Δυτικές Ινδίες), "achiot" (Κολομβία), και "arnotto" (ινδιάνικη διάλεκτος Αμερικής ).

Ο καρπός δεν είναι φαγώσιμος αλλά καλλιεργείται για τους σπόρους του που περιέχουν το "annatto (ανάττο)" ή αλλιώς "bixin (μπιξίνη)". Εξάγεται ανακατεύοντας τους σπόρος με νερό. Χρησιμοποιείται  ως πορτοκαλοκόκκινη βαφή στο χρωματισμό φαγώσιμων προϊόντων όπως τυριά, ψάρια και λάδι για σαλάτες, βούτυρα και σούπες. Πωλείται σε μορφή πάστας ή σκόνης για μαγειρική χρήση, κυρίως για το χρωματισμό και είναι γνωστό με τις ονομασίες "achiote," "annatto," "bijol," ή "pimentao doce." Είναι βασικό συστατικό του "recado rojo," ένα μείγμα μπαχαρικών της ινδιάνικης φυλής του μεξικού Yucatecan και λέγεται αλλιώς και "achiote paste" (πάστα achiote). Οι σπόροι αλέθονται και η σκόνη χρησιμοποιείται στα φαγητά, στις κουζίνες της Λατινικής Αμερικής, της Τζαμάικας και των Φιλιπίνων, για το λεπτό της άρωμα και το χρώμα της. Το annatto καλλιεργείται ευρέως σαν φυσική εναλλακτική χρωστική ουσία αντί των συνθετικών χρωμάτων που χρησιμοποιούνται στις τροφές. Μιας και έχει μια ευδιάκριτη γεύση από μόνο του, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να χρωματίσει και να αρωματίσει το ρύζι, αντικαθιστώντας το πολύ πιο ακριβό σαφράν.  Αποτελεί επίσης σημαντικό συστατικό για ένα δημοφιλές πιάτο της Μεξικάνικης κουζίνας με πικάντικο χοιρινό το "cochinita pibil."

 Η βαφή χρησιμοποιείται επίσης σε κάποιες περιοχές για το χρωματισμό υφασμάτων. Στις Φιλιππίνες ο κόκκινος πολτός από τους σπόρους χρησιμοποιείται σαν γυαλιστικό σε κόκκινα δερμάτινα και οι σπόροι αλέθονται και χρησιμοποιούνται σαν καρύκευμα. Πολλές ομάδες ιθαγενών βάφουν τα μαλλιά τους και τα σώματά τους με τον πολτό για να απωθήσουν τα έντομα και να προστατευθούν από τα ηλιακά εγκαύματα. Το φυτό achiote χρησιμοποιούνταν μακράν από τους Ινδιάνους της Αμερικής για να φτιάξουν μπογιές σώματος, ειδικά για τα χείλη. Από εκεί προέρχεται και το παρατσούκλι του φυτού: το δέντρο κραγιόν. Η χρήση του φυτού για βαφή των μαλλιών, από τους άντρες της φυλής Tsachila του Ecuador, είναι αυτή που τους έδωσε το σύνηθες Ισπανικό τους όνομα "Colorados."  Η μπιξίνη ήταν επίσης η μπογιά του πολέμου για τους ινδιάνους της Αμερικής. Οι σπόροι δίνονται τους ταύρους για να τους κάνουν επιθετικούς για τις ταυρομαχίες και οι ινδιάνοι τους χρησιμοποιούν για αφροδισιακό. Ένα είδος νήματος μπορεί να παραχθεί από τον φλοιό του δέντρου. 

Μέρη του φυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να θεραπεύσουν παθήσεις όπως η ηλίαση, η αμαυγδαλίτιδα, τα εγκαύματα, η λέπρα, η πλευρίτιδα, η άπνοια, η δυσκοιλιότητα και οι πονοκεφάλοι. Ο χυμός του φυτού χρησιμοποιείται επίσης για να θεραπεύσει τον διαβήτη τύπου 2 και τις μυκητιάσεις.

Πηγή:
http://en.wikipedia.org/wiki/Achiote
http://www.virtualherbarium.org/gl/bixa/bixaorellana.htm