Ορνιθόγαλο - Ornithogalum umbellatum

Ορνιθόγαλο - Ornithogalum umbellatum

Το ορνιθόγαλο (Ornithogalum umbellatum) ή Αστέρι της Βηθλεέμ,  είναι ένα χαμηλό βολβώδες φυτό, ανοιξιάτικης ανθοφορίας της οικογένειας Liliaceae, ενδημικό στην περιοχή της Μεσογείου αλλά εγκλιματισμένο στη βόρεια Αμερική και καλλιεργούμενο σε κήπους. Το φυτό έχει σκληρά, μάλλον δύσκαμπτα φύλλα, που μοιάζουν με γρασίδι και μια συστάδα από άσπρα αστεροειδή άνθη που στο πίσω μέρος τους στιγματίζονται με πράσινο χρώμα. Εξαπλώνεται εύκολα όπως τα αγριόχορτα. Αν και τα φρέσκα φυτά είναι δηλητηριώδη, οι βολβοί μαγειρεύονταν και χρησιμοποιούνταν σαν τρόφιμο σε παλιότερες εποχές. Το άνθος έχει συνδεθεί με το άστρο που οδήγησε τους "μάγους" στη φάτνη (αστέρι της Βηθλεέμ). 

Το Ornithogalum umbellatum είναι ένα ποώδες φυτό που αναπτύσσεται από βολβούς, οι οποίοι ανανεώνονται κάθε χρόνο. Οι βολβοί έχουν ωοειδές σχήμα και διάμετρο 1 - 3 cm. Το περίβλημα του βολβού είναι σαν μεμβράνη. Τα φύλλα είναι στενά και γραμμικά, με 10-30 εκ. μήκος και 2-5 χιλ. πλάτος. Τα φύλλα σχηματίζουν μια φούντα απ' όπου αναδύεται ο κορμός. Τα άσπρα, αστεροειδή άνθη σχηματίζονται πάνω σ' ένα κορμό που μπορεί να φτάσει τα 30 εκατ. σε ύψος, αλλά συνήθως είναι κοντύτερος. Το τσαμπί μοιάζει με σκιάδι και αποτελείται από 3-10 άνθη. Κάθε άνθος έχει 6 πέταλα και 1,5-2 εκατ. διάμετρο. Εξωτερικά το άνθος είναι πράσινο με άσπρες άκρες. Τα λουλούδια εμφανίζονται στο φυτό από το Μάιο μέχρι τον Ιούνιο. Οι κάψες αυτού του φυτού είναι ημισφαιρικές στη μορφή και 3-πλευρες. Κάθε κάψα περιέχει πολλούς μαύρους σπόρους. Το Ornithogalum umbellatum εξαπλώνεται μόνο του. Σε αυτό βοηθάνε οι βολβοί του φυτού, που διασκορπίζονται με τη βοήθεια του νερού.

Το Ornithogalum umbellatum είναι ενδημικό στη βόρεια Αφρική καθώς επίσης και την Ευρώπη. Στην Ευρώπη, συναντάται σε όλες τις χώρες τις Μεσογείου και φτάνει μέχρι την Τουρκία.

Χρειάζεται προσοχή στην καλλιέργεια του φυτού, επειδή συνεχίζει να χρησιμοποιείται στην κηπουρική, αλλά είναι πιθανό να εξαπλωθεί από μόνο του. Το Ornithogalum umbellatum είναι δηλητηριώδες, αν όχι θανατηφόρο για το ζωικό βασίλειο, και πρέπει να πρεριφρουρείται η διάδοσή του στις γεωργικές καλλιέργειες. Το Ornithogalum umbellatum παράγει νέους βολβούς κάθε χρόνο, που μετακινούνται εύκολα προς νέες τοποθεσίες. Εχει την ικανότητα να σχηματίζει πυκνές συστάδες κατά τόπους, στις άκρες των ποταμών και των ρεμάτων, προκαλώντας την εκτόπιση των ενδημικών παρόχθιων φυτών.

Επειδή το Ornithogalum είναι τοξικό, τα άγρια ζώα το αποφεύγουν, και όλα τα μέρη του φυτού πρέπει να θεωρούνται ως δηλητηριώδη τόσο για τους ανθρώπους όσο και για το ζωικό βασίλειο. Ωστόσο, οι βολβοί είναι εδώδιμοι αν είναι καλά μαγειρεμένοι ή αποξηραμένοι και κονιορτοποιημένοι. Υπάρχουν κάποια που τρώγονται ωμά, αλλά το σοφότερο είναι να αποφεύγονται, ακόμη κι αν υπάρχει μικρή πιθανότητα κινδύνου. Σύμφωνα με το S. Facciola's Cornucopia, ένα βιβλίο με συλλογές αυθεντικών κειμένων σχετικά με τα εδώδιμα φυτά, τα άνθη του φυτού έχουν χρησιμοποιηθεί σαν συστατικό στο ψημένο ψωμί και τις ζύμες.

Το απόσταγμα χρησιμοποιείται από τους βοτανοθεραπευτές σαν θεραπευτική αγωγή για την αντιμετώπιση του τρόμου, της αυτοκαταστροφικής κατάθλιψης ή της θλίψης, επίσης σε διάφορα έλκη, φλύκταινες, αέρια του εντέρου και σε κάποιες σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος. 

Το ανθοΐαμα "αστέρι της Βηθλεέμ" είναι ένα από τα πέντε λουλούδια στη rescue remedy. Η ουσία που περιέχει είναι ένα ανανεωτικό ίαμα που προσφέρει ηρεμία σε όποιον έχει υποστεί νευρικό κλονισμό ή ψυχικό τραύμα. Η εξισορροπητική του δράση είναι χρήσιμη, όταν αυτό λαμβάνεται σε συμβουλευτικές ή θεραπευτικές περιόδους. Βοηθά τη διαδικασία ενάντια στη θλίψη.

Το όνομα αστέρι της Βηθλεέμ αναφέρεται κυρίως στα έξι πέταλα του άνθους, αλλά μπορεί επίσης να προήλθε και από τη χρήση του σαν τροφή, κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, από τους πεινασμένους προσκυνητές στους Αγιους Τόπους και επειδή βρέθηκε αναπτυσσόμενο σε όλο τη γύρω από Βηθλεέμ περιοχή ή ίσως να φυτεύτηκε εκεί από τους χριστιανούς προσκυνητές. Ήταν γνωστό στην Ευρώπη έναν χρόνο νωρίτερα, σαν κρεμμύδι του σκυλιού, αλλά μέχρι το 15ο αιώνα συνδέθηκε με τους προσκυνητές και έτσι αποκλήθηκε αστέρι της Βηθλεέμ.

Από μια περίεργη σύμπτωση, το ελληνικό όνομα που συντηρείται στο σύγχρονο επιστημονικό γένος ήταν "γάλα του πουλιού," και ονομάζεται γάλα του πουλιού σε διάφορες γλώσσες. Ο όρος "γάλα του πουλιού" είναι συνώνυμος με "ένα εκλεκτό πράγμα," αλλά αρχικά ήταν υπαινιγμός σε μια αρχαία πεποίθηση ότι τα περιστέρια ανήκαν σε ένα ενιαίο φύλο (θηλυκά) και τα μεγάλα στήθη του περιστεριού ήταν σε θέση να δώσουν το γάλα, -όπως τα θηλαστικά, στα νεογνά τους. Το περιστέρι σε όλη τη Μέση και Εγγύς Ανατολή θεωρούνταν πως κατέβηκε κάποτε στον κόσμο σαν ευεργέτης της ανθρωπότητας με τη μορφή αστεριού, έτσι ώστε και το αστέρι και το περιστέρι συμβόλιζαν κάποιες θεές όπως η Ιστάρ, η Αφροδίτη και η Κυβέλη. Οταν στην Λυσιστράτη του Αριστοφάνη ο Πεισθέταιρος λέει, "θα σε κάνω βασιλιά και θα σε ταΐσω με γάλα πουλιού και μέλι," μιλάει για το γάλα ενός πουλιού-θεά που κατοικεί επάνω στον Όλυμπο.

Πηγή:
http://www.bartleby.com/65/st/starBeth.html
http://webapps.lib.uconn.edu/ipane/browsing.cfm?descriptionid=82
http://www.paghat.com/sleepydick.html