Λευκόδενδρο (Leucadendron argenteum). Φύλλα και άνθη

Λευκόδενδρο - Leucadendron argenteum

Το Λευκόδεντρο (Leucadendron argenteum) ή Silver Tree (Ασημόδεντρο, δέντρο με ασημένια φύλλα, Αφρικανικά: Witteboom ή Silwerboom) είναι ένα απειλούμενο είδος στην οικογένεια Proteaceae, ενδημικό μόνο στο Table Mountain,  μια μικρή περιοχή της χερσονήσου Cape, μέσα και γύρω από την πόλη του Κέιπ Τάουν, στη νότια Αφρική. Το Silver Tree είναι ένα προστατευόμενο δέντρο στη Νότια Αφρική.

Το όνομα Leucadendron (Λευκόδεντρο) προέρχεται από την ελληνική λέξη λευκός, δηλαδή άσπρος, και δέντρο. Το γένος επονομάστηκε και καταχωρήθηκε ως Leucadendron μετά το 1960, ενώ μέχρι τότε ήταν γνωστό με την κοινή ονομασία του witteboom, που σημαίνει άσπρο δέντρο. Το όνομα του είδους argenteum είναι λατινικό και σημαίνει αργυρό ή λευκό-ασημί ή διακοσμημένο με ασήμι, αναφερόμενο στο εντυπωσιακό ασημί φύλλωμα. Το ονομάζουν και "ζωντανό χρώμιο" από το λαμπερό, ασημί φύλλωμα που φαίνεται μεταλλικό και έχει μεταξένια αίσθηση!

Το Silver Tree  είναι ένα εντυπωσιακό αειθαλές δέντρο, που φτάνει τα 5-7 μ. ύψος (μερικές φορές μέχρι 16 μ). Είναι όρθιο, με καλές συμμετρίες, με κορμό ίσιο, παχύ και γκρι φλοιό. Τα μαλακά, μεταξένια φύλλα του έχουν γυαλιστερό ασημί χρώμα, είναι λογχοειδή, μήκους 8-15 εκατ. και πλάτους 2 εκατ. Η ξεχωριστή ασημί γυαλάδα τους δημιουργείται από το πυκνό στιλπνό χνούδι στην επιφάνειά τους, που τα προστατεύει από την ξηρασία. Όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες, οι τρίχες βρίσκονται σε επίπεδη θέση, αντανακλώντας το φως του ήλιου. Τα λουλούδια, που γονομοποιούνται με τον άνεμο η με σκαθάρια, σχηματίζουν στρογγυλές πυκνές ταξιανθίες, διαμέτρου 4-5 εκατ., σε βερικοκί χρώμα και έχουν ευχάριστο άρωμα βανίλιας προσελκύοντας μικρά σκαθάρια που κάνουν τη δουλειά της επικονίασης.. Αυτό το δέντρο, όπως και όλα τα είδη του γένους Leucadendron, είναι δίοικο, με ξεχωριστά αρσενικά και θηλυκά φυτά. Ο καρπός είναι ένας βαρύς, ξυλώδης κώνος, που περιέχει πολυάριθμους σπόρους. Κάθε σπόρος είναι ένα μικρό καρύδι, διαθέτει γυαλιστερά, μεταξένια μαλλιά στην κορυφή, που μοιάζουν σαν έλικα ελικόπτερου ή σαν αλεξίπτωτο, προσφέροντας στον άνεμο τη δυνατότητα να τα διασκορπίσει.

Αυτή η τεράστια ασημένια Protea αυτοφύεται σε μια πολύ μικρή περιοχή μέσα και γύρω από την πόλη του Κέιπ Τάουν. Ο κύριος πληθυσμός της αναπτύσσεται στις πλαγιές του Table Mountain, κυρίως στην περιοχή Lion's Head, επάνω από το Rhodes Memorial και στις πλαγιές του βουνού επάνω από τον Εθνικό Βοτανικό κήπο Kirstenbosch. Υπάρχουν επίσης, δύο μικρές συστάδες πληθυσμού γύρω από το Stellenbosch και το Paarl (δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη αν πρόκειται για αυτοφυείς ακραίους πληθυσμούς ή αν φυτεύτηκαν εδώ στην πρώιμη ιστορία του Cape). Ιστορικά, το Silvertree εξαπλώνονταν κυρίως στο Table Mountain και κάλυπτε μεγάλο μέρος στις πλαγιές του, σχηματίζοντας λαμπερά ασημένια δάση. Ωστόσο, η πρώιμη ζήτηση για ξυλεία οδήγησε στο να κοπούν πολλά από αυτά τα δάση και τώρα το Silvertree είναι ένα σπάνιο και απειλούμενο είδος. Το Table Mountain ίσως να είναι το μόνο μέρος, όπου αυτά τα δέντρα μεγαλώνουν στη φύση, σε άγρια κατάσταση (υπάρχει αμφισβήτηση σχετικά με το αν οι πληθυσμοί στο Stellenbosch και στο Paarl προέρχονται από το Table Mountain). Από άποψη αστικής ανάπτυξης, η ακατάλληλη διαχείριση των πυρκαγιών και τα ξένα χωροκατακτητικά δέντρα, όπως τα πεύκα και τα μαστιχόδεντα, έχουν εκδιώξει τα Silvertrees περίπου από το 74% της φυσικής περιοχής τους.

Εντός του εναπομείναντος φυσικού περιβάλλοντος, υπολογίζεται ότι το 40 με 50 τοις εκατό του ενδημικού πληθυσμού αυτών των δέντρων καταστράφηκε μεταξύ 26 και 27 Ιανουαρίου 2006 από τη φωτιά στο Table Mountain. Ωστόσο, καθώς η επαναβλάστηση των σπορόφυτων συμβαίνει μόνο μετά από πυρκαγιά, αυτό είναι ένα απαραίτητο στάδιο στον κύκλο ζωής αυτού του Fynbos είδους. Η αποκατάσταση μετά τη φωτιά ήταν καλή, και ο πληθυσμός έχει πλήρως ανακτηθεί.

Ένα σημαντικός παράγοντας που αποτρέπει την εξάπλωση του δέντρου με τα ασημένια φύλλα είναι η σύντομη διάρκεια ζωής του. Τα περισσότερα φυτά δεν ζουν πάνω από 20 χρόνια. Αλλά αυτό δεν είναι πρόβλημα για τη διατήρηση του είδους, καθώς πυρκαγιές ανανεώνουν τους πληθυσμούς κατά μέσο όρο κάθε 15-20 χρόνια.

Το επιρρεπές στις πυρκαγιές Leucadendron argenteum, για να καταφέρει να επιβιώσει στο fynbos, έχει εξελίξει μια στρατηγική επανασποράς. Παρά τον παχύ φλοιό τους, τα ενήλικα δέντρα συνήθως πεθαίνουν από τις φωτιές και μόνο οι σπόροι τους επιβιώνουν. Οι σπόροι βρίσκονται φυλαγμένοι στους μεγάλους ξυλώδεις κώνους του φυτού και απελευθερώνονται μαζικά ύστερα από μια φωτιά. Ένα μικρό ποσοστό των σπόρων που απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια της ζωής του δέντρου, διατηρεί τον υγιή πληθυσμό σε σταθερό αριθμό, με την παραγωγή νέων φυτών, απουσία της φωτιάς. Τα νεαρά φυτά χρειάζονται 5-7 χρόνια για να ανθίσουν. Τότε θα δημιουργήσουν τους καινούριους σπόρους που θα τους διαφυλάξουν, έτοιμους για οπότε ο πληθυσμός τους υποδεχτεί την επόμενη πυρκαγιά.

Οι σπόροι διασκορπίζονται με τον άνεμο. Παρά το γεγονός ότι οι σπόροι είναι μεγάλα, σχετικά βαριά καρύδια, είναι εξοπλισμένοι με ένα πλουμιστό σαν αλεξίπτωτο εξάρτημα, που προέρχεται από τα αποξηραμένα υπολείμματα του λουλουδιού, και το οποίο συντελεί στη μεταφορά του σπόρου σε σημαντική απόσταση από το μητρικό φυτό. Επίσης, οι σπόροι τρώγονται από τα τρωκτικά που τους συλλέγουν και τους αποθηκεύουν σε υπόγειες κρύπτες και όπου πολλοί παραμένουν αφάγωτοι, και επιβιώνουν για πολλές επόμενες δεκαετίες. Γνωρίζουμε ότι οι σπόροι μπορούν να επιβιώσουν στο έδαφος για 80 χρόνια. Επίσης, ο ξενικός γκρι σκίουρος τρώει τους σπόρους, που τους παίρνει από τους κώνους, όταν ανοίξουν.

Το Leucadendron argenteum καλλιεργείται ευρέως σαν καλλωπιστικό φυτό σε κήπους. Το όμορφο ασημένιο φύλλωμά του χρησιμοποιείται σε ανθοπωλεία και διαρκεί μέσα στο βάζο. Εδώ και καιρό, τα φύλλα συλλέγονται, πιέζονται και ξηραίνονται για να γίνουν στολίδια ή σουβενίρ. Οι αποξηραμένοι θηλυκοί κώνοι είναι διακοσμητικοί και οι μικρές ασημένιες σφαίρες των αποξηραμένων αρσενικών ανθικών κεφαλών χρησιμοποιούνται στην ανθοτεχνική και σε χειροτεχνίες, π.χ. για να κάνουν το σώμα ποντικών ή σκαντζόχοιρων. Στην περίοδο 1600 με 1700 το Leucadendron argenteum χρησιμοποιήθηκε εκτενώς ως καυσόξυλο.

Το Silvertree είναι δύσκολο να αναπτυχθεί τεχνητά, αλλά με τις κατάλληλες συνθήκες είναι ένα εντυπωσιακό φυτό, που σπάνια συναντάται σε καλλιέργειες. Το Silver Tree προέρχεται από ένα ήπιο, παραθαλάσσιο κλίμα και συμπεριφέρεται καλύτερα σε μέτριες θερμοκρασίες. Μπορεί να αντέξει λίγους μόνο βαθμούς πάνω από τον παγετό. Είναι καλύτερα να προστατεύεται από την παγωνιά. Μπορεί να αναπτυχθεί σε μεγάλο κλειστό δοχείο, υπό την προϋπόθεση ότι είναι καλό αεριζόμενο. Χρειάζεται γρήγορη αποστράγγιση, ελαφρώς όξινο έδαφος και φτωχό σε θρεπτικά συστατικά. Όπως και οι περισσότερες συγγενείς του πρωτέες, απεχθάνεται τα λιπάσματα φωσφόρου. Κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, προτιμά ηλιόλουστα μέρη και κανονικό πότισμα. Το φυτό είναι επιρρεπές στο Phytophora, που προκαλεί σάπισμα της ρίζας, ειδικά αν παραποτίζεται με ζεστό καιρό. Και η μεταφύτευση πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά, καθώς αντιπαθεί τις διαταραχές στη ρίζα του.

Πηγή:
http://en.wikipedia.org/wiki/Leucadendron_argenteum
http://www.plantzafrica.com/plantklm/leucadadendronargent.htm
http://www.strangewonderfulthings.com/208.htm