Παπαρούνες σε λιβάδι (Papaver Rhoeas)

Παπαρούνα - Papaver Rhoeas

Η παπαρούνα είναι ένα από τα πιο δημοφιλή, άγρια φυτά στην Ευρώπη, τόσο για την εξαιρετική ομορφιά της, όσο και για τις αναμνήσεις που συνειρμικά κουβαλά από το 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Το φυτό αυτό είναι ετήσια πόα, που αναπτύσσεται εύκολα από σπόρους. Οι πολύκλωνοι μίσχοι καλύπτονται σε όλο το μήκος τους από τριχίδια σε υπέροχο άσπρο ή πορφυρό-κόκκινο χρώμα, και ιδιαίτερα στο ανθοφόρο τμήμα τους. Οι μίσχοι των λουλουδιών είναι αρκετά λεπτοί, και στηρίζουν τα μονήρη, εποχιακά άνθη. Το μπουμπούκι κρέμεται ανάποδα, προς τα κάτω, και παίρνει την κανονική του θέση λίγο πριν ανθίσει. Οι μίσχοι διαθέτουν ένα άσπρο γαλακτώδες χυμό.

Τα περισσότερα από τα φύλλα βρίσκονται λίγο πολύ στο μεσαίο ή χαμηλό μέρος του μίσχου, κάνοντας την παρουσία των λουλουδιών πιο εντυπωσιακά αισθητή και επιδεικτική. Είναι έμμισχα, ταξινομημένα αντικριστά επάνω στα στελέχη και διαιρούνται τόσο βαθιά, σαν φτερά ή ψαροκόκαλα, ώστε κάθε τμήμα (λοβός φύλλου) να είναι ανεξάρτητο. Έχουν επίσης ένα αδρά οδοντωτό περίγραμμα. Οι διαιρέσεις των φύλλων και το οδοντωτό περίγραμμα ποικίλλουν από φυτό σε φυτό.

Το άνθος αποτελείται από 2 χνουδωτά σέπαλα και 4 πέταλα από ανοιχτό κόκκινο μέχρι κόκκινο-κρεμεζί χρώμα, έχοντας συχνά μια σκούρη σταγόνα στη βάση. Η σταγόνα ποικίλλει επίσης από φυτό σε φυτό, ενώ από μερικά απουσιάζει εντελώς. Τα πέταλα είναι εύθραυστα (αποσυνδέονται εύκολα από το άνθος) και το μέγεθός τους ποικίλει αρκετά, αλλά μια μέση τιμή της διαμέτρου τους είναι περίπου τα 50 χιλ. Στο κέντρο υπάρχει ένας σφαιρικός ή σε σχήμα κούπας ύπερος που έχει απαλό πράσινο χρώμα με πιο σκούρες ακτινωτές λωρίδες στην κορυφή. Το στίγμα βρίσκεται επάνω σε αυτές τις λωρίδες. Η βάση του ύπερου είναι περικυκλωμένη με μια συστάδα από πολλούς μαύρους στήμονες με ανθήρες που καλύπτονται από απαλή κίτρινη ή γκριζωπή γύρη.

Ο καρπός είναι μια κάψουλα με σπόρους, σε χρώμα απαλό πράσινο που γίνεται κιτρινωπό ή ανοιχτόχρωμο καφέ, όταν οι σπόροι ωριμάσουν. Η λεία, άτριχη κάψα των σπόρων είναι ένα στρογγυλό δοχείο με επίπεδο κάλυμμα στην κορυφή (καπάκι) που διαθέτει μια ελαφρώς κομμένη οδοντωτή περιφέρεια. Το κάλυμμα της μεσοσχιδής κάψας, δεν ανοίγει και δεν αποσπάται, αλλά αντ' αυτού, οι μικροσκοπικοί (1 χιλ.), καφετί, σε σχήμα φασολιού σπόροι, δραπετεύουν από τους πόρους στο πάνω μέρος του καλύμματος της κάψας, όταν ο αέρας την αναγκάζει να ταλαντευτεί.

Χώρα καταγωγής της παπαρούνας είναι πιθανόν η Ασία και η Απω Ανατολή. Σύμφωνα με αναφορές, το φυτό αυτό είναι ενδημικό στη βόρεια Αφρική, στη δυτική Ασία και στην Ευρώπη. Είναι επίσης εγκλιματισμένο στη Βόρεια Αμερική.

Η παπαρούνα "Papaver Rhoeas" (Μύκων ροιάς) είναι ένα πολύ ελαφρύ ναρκωτικό. Κύριο συστατικό στα φρέσκα πέταλα είναι μια κόκκινη χρωστική ουσία, η οποία αποτελείται από τα οξέα Rhoeadic και Papaveric. Αυτό το χρώμα γίνεται πολύ πιο σκούρο από τα αλκάλια. Όλα τα μέρη του φυτού περιέχουν την κρυσταλλική, μη-δηλητηριώδη, αλακαλοειδή ουσία "Ροιαδίνη". Τα ποσοστά των δραστικών συστατικών είναι πολύ μικρά και μάλλον αμελητέας ποσότητας. Υπάρχει μεγάλη διαμάχη ως προς την παρουσία της μορφίνης στα συστατικά. Επίσης, δεν έχει προσδιοριστεί αν το μηκωνικό οξύ, που είναι παρόν στο όπιο, είναι συστατικό των φυτών.

Τα λουλούδια της παπαρούνας των λιβαδιών έχουν μια μακρόχρονη ιστορία στην ιατρική χρήση, ειδικά για ασθένειες των ηλικιωμένων και των παιδιών. Εφαρμόζεται κυρίως σαν ήπιο αναλγητικό και σαν θεραπευτική αγωγή για τον έντονο βήχα, ενώ βοηθά επίσης στη μείωση της νευρικής υπερδραστηριότητας Σε αντίθεση με τη συγγενή της οπιούχο παπαρούνα  (P. somniferum) αυτή δεν προκαλεί εθισμό. Όμως, το φυτό περιέχει αλακαλοειδή, τα οποία βρίσκονται ακόμα υπό έρευνα, και γι' αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο με την επίβλεψη καταρτισμένο θεραπευτή.

Τα λουλούδια και τα πέταλα είναι αναλγητικά, μαλακτικά, εμμηναγωγά, αποχρεμπτικά, υπνωτικά, ελαφρώς ναρκωτικά και καταπραϋντικά. Ένα εκχύλισμα που λαμβάνεται εσωτερικά, χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία βρογχικών παθήσεων και περιπτώσεις έντονου βήχα, ενάντια της αϋπνίας, της δυσπεψίας, νευρικών και πεπτικών διαταραχών και κατά δεύτερο λόγο για επώδυνες καταστάσεις. Τα λουλούδια χρησιμοποιούνται επίσης για τη θεραπεία του ίκτερου. Τα πέταλα μαζεύονται όταν τα λουλούδια είναι ανοικτά και αποξηραίνονται για κατοπινή χρήση. Πρέπει να συλλεχθούν μια μέρα χωρίς υγρασία και μπορούν να αποξηρανθούν ή να παρασκευαστούν σε σιρόπι.

Το φυτικό κόμμι (λατέξ) που υπάρχει στους λοβούς των σπόρων είναι ναρκωτικό και ελαφρώς ηρεμιστικό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολύ μικρές ποσότητες, και από την επίβλεψη ειδικευμένου, σαν υπνωτικό φάρμακο. Τα φύλλα και οι σπόροι είναι τονωτικά. Είναι χρήσιμα στην αντιμετώπιση του χαμηλού πυρετού. Τα φυτά έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες.

Πολλά μέρη του φυτού της παπαρούνας είναι φαγώσιμα. Οι σπόροι - ακατέργαστοι ή μαγειρεμένοι, χρησιμοποιούνται πολύ σαν αρωματική ουσία στα κέικ, το ψωμί, τις σαλάτες φρούτων κ.λπ., και προσδίδει μια πολύ ευχάριστη, καρυδάτη γεύση. Οι σπόροι είναι μάλλον μικροί, αλλά περιέχονται σε αρκετά μεγάλους λοβούς ώστε έτσι, να γίνεται εύκολη η συγκομιδή τους. Οι σπόροι είναι απολύτως ασφαλείς για να φαγωθούν, καθώς δεν περιέχουν κανένα από τα αλακαλοειδή, που σχετίζονται με τα άλλα μέρη του φυτού. Ένα βρώσιμο λάδι εξάγεται από τους σπόρους. Λέγεται ότι είναι άριστο υποκατάστατο του ελαιόλαδου, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις σαλάτες, τις σάλτσες και στη μαγειρική.

Τα φύλλα - ακατέργαστα ή μαγειρεμένα, χρησιμοποιούνται όπως το σπανάκι ή σαν αρωματικά ουσία σε σούπες και σαλάτες. Τα φύλλα δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν αφότου έχουν σχηματισθεί τα μπουμπούκια των λουλουδιών. Χρειάζεται κάποια προσοχή, βλέπε τις ανωτέρω σημειώσεις για την τοξικότητα. Τα άνθη - μπορεί να φτιαχτεί ένα σιρόπι από τα κόκκινα πέταλα των λουλουδιών, που χρησιμοποιείται μέσα σε σούπες, χυλούς κ.λπ. Στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε επίσης ως υποκατάστατο τσάι. Μια κόκκινη χρωστική ουσία από τα πέταλα χρησιμοποιείται σαν αρωματική ουσία τροφίμων, ειδικά στο κρασί.

Η παπαρούνα ήταν ιερό φυτό της θέας Δήμητρας καθώς σαν παράσιτο των σιτηρών συμβόλιζε με την παρουσία της την παρουσία της Δήμητρας στα ανοιξιάτικα σπαρτά. Απαραίτητη στα Ελευσίνια Μυστήρια όπου οι πομπές στόλιζαν τα αγάλματα της θεάς με άνθη παπαρούνας. Οι αρχαίοι γνώριζαν καλά τις υπνωτικές και ναρκωτικές ιδιότητες του φυτού, καθώς οι γιοι του Άδη, ο Ύπνος και ο Θάνατος, παριστάνονταν να κρατούν παπαρούνες στα χέρια τους. Είναι προφανής ο συμβολισμός της χρήσης του φυτού καθώς από τον ύπνο που μπορεί να προκαλέσει η κοινή παπαρούνα (Μήκων η Ροιάς-Papaver Rhoeas) φθάνουμε στον θάνατο που μπορεί να προκαλέσει η οπιούχος παπαρούνα (Μήκων η υπνοφόρος-Papaver somniferum). 

Πηγή:
http://www.marz-kreations.com/WildPlants/PAPV/ Papaver_rhoeas.html
http://www.sfheart.com/poppy.html
http://www.valentine.gr/spring_gr.php