Το Δειλινό (Mirabilis jalapa) είναι από τα πιο συχνά καλλιεργούμενα διακοσμητικά είδη Mirabilis και συναντάται σε ποικιλία χρωμάτων. Mirabilis στα λατινικά σημαίνει υπέροχο και Jalapa είναι ένα σύνηθες τοπωνύμιο στην κεντρική και βόρεια Αμερική. Λέγεται ότι το Mirabilis jalapa
βγήκε έξω από τις Περουβιανές Άνδεις για
πρώτη φορά το 1540.
Το φυτό Mirabilis jalapa είναι ένας φυλλώδης, πολυετής θάμνος, με πυκνά διακλαδιζόμενα κλαδιά, που παράγει λουλούδια όλο το καλοκαίρι. Αναπτύσσεται προς τα πάνω, φτάνοντας τα 0,6 - 0,9 μέτρα τόσο σε ύψος όσο και σε πλάτος. Έχει
πολυάριθμα κλαδιά, με αντικριστά φύλλα που καταλήγουν σε μύτη και έχουν 5-10 εκατ. μήκος. Τα αρωματικά άνθη μεμονωμένα ή σε συστάδες, μπορεί να είναι κόκκινα, πορφυρά, ροζ, κίτρινα ή λευκά, μερικές φορές με περισσότερα από ένα χρώμα στο ίδιο φυτό. Οι διχρωμίες των λουλουδιών είναι επίσης δυνατές. Τα λουλούδια έχουν σχήμα τρομπέτας, περίπου 2.5 εκατ.
διάμετρο και περίπου 5 εκατ. μήκος. Ανοίγουν το βράδυ και μαραίνονται το επόμενο πρωινό, αλλά το φυτό συνεχίζει να παράγει νέα άνθη από τα τέλη της άνοιξης μέχρι το φθινόπωρο. Οι ρίζες του είναι κόνδυλοι που μοιάζουν με μεγάλο, μαύρο καρότο και το μήκος τους μπορεί να φτάσει τα 30 εκατ. ή και περισσότερο. Στις θερμές περιοχές, οι ρίζες μπορεί να ζυγίζουν μέχρι και 18 κιλά ή περισσότερο.
Το Μ. Jalapa κατάγεται από την τροπική νότια Αμερική, αλλά βρίσκεται αυτοφυές σε όλες τις τροπικές και θερμές εύκρατες περιοχές. Στις ψυχρότερες εύκρατες περιοχές, πεθαίνει με τους πρώτους παγετούς, για να ξαναεμφανιστεί την επόμενη άνοιξη από τις κονδυλώδεις ρίζες του. Το φυτό προτιμά ηλιόλουστες θέσεις.
Οι καρποί του διαθέτουν ένα μόνο σπόρο, είναι σφαιρικοί, με ρυτιδωμένη επιφάνεια και γίνονται μαυριδεροί καθώς ωριμάζουν, ξεκινώντας από πρασινοκίτρινο χρώμα. Το φυτό είναι αυτο- γονιμοποιούμενο, και συχνά εξαπλώνεται γρήγορα αν αφεθεί ανεξέλεγκτο σε έναν κήπο. Μερικοί κηπουροί συνιστούν το μούσκεμα των σπόρων πριν από τη φύτευση, αλλά αυτό δεν είναι απολύτως απαραίτητο.
Το φυτό μπορεί να εξελιχθεί σε μπελάς, αν δεν βρίσκεται υπό έλεγχο. Αν το αφήσουμε να εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα, τότε δύσκολα μπορεί να εξαλειφθεί, λόγω των μεγάλων και βαθιά ριζωμένων κονδύλων του.
Πρόκειται για ένα αρκετά παλιό και αγαπημένο φυτό του κήπου.
Ένα ιδιαίτερο γνώρισμα αυτού του φυτού είναι ότι άνθη διαφορετικού χρώματος, συνυπάρχουν ταυτόχρονα στο ίδιο φυτό.
Επίσης, ένα μόνο άνθος μπορεί να είναι πιτσιλωτό με διάφορα χρώματα. Μια επιπλέον ενδιαφέρουσα πτυχή είναι το φαινόμενο της αλλαγής του χρώματος. Για παράδειγμα, στην κίτρινη ποικιλία, καθώς το φυτό ωριμάζει, μπορεί να εμφανίσει λουλούδια που αλλάζουν σταδιακά σε σκούρο ροζ χρώμα. Ομοίως τα λευκά λουλούδια μπορεί να αλλάξουν σε έντονο βιολετί.
Τα λουλούδια συνήθως ανοίγουν αργά το απόγευμα και προς το βράδυ, παράγοντας στη συνέχεια ένα έντονο, ευωδιαστό
άρωμα, και από αυτό το χαρακτηριστικό προκύπτει
η κοινή ονομασία του (Δειλινό). Τα λουλούδια στην πραγματικότητα δεν έχουν πέταλα και αυτό που μοιάζει με στεφάνι άνθους, είναι μόνο ο κάλυκας, διάκριση όμως που μόνο ένας βοτανολόγος θα την εκτιμούσε!
Γύρω στο 1900, ο Carl Correns χρησιμοποίησε το Mirabilis ως πρότυπο οργανισμό για τις μελέτες του σχετικά με την κυτταροπλασματική κληρονομικότητα. Χρησιμοποίησε τα διαφοροποιημένα, ποικιλόχρωμα φύλλα τού φυτού για να αποδείξει ότι προκαθορισμένοι παράγοντες έξω από το πυρήνα επηρεάζουν το φαινότυπο, κάτι που εξηγείται με έναν τρόπο από τις θεωρίες του Μέντελ. Κατά τον Correns το χρώμα των φύλλων του Mirabilis πέρασε στην επόμενη γενιά, μέσω της μονογονεϊκής μεθόδου της κληρονομικότητας.
Επίσης, όταν διασταυρώνονται φυτά που έχουν κόκκινα άνθη, με φυτά που έχουν λευκά άνθη, δίνουν απογόνους με ροζ άνθη, και όχι με κόκκινα. Αυτό θεωρείται ως μια εξαίρεση στο νόμο της επικράτησης του Μέντελ, διότι στην περίπτωση αυτή το κόκκινο και το λευκό είναι γονίδια ίσης ισχύος, και κανένα δεν κυριαρχεί απόλυτα στο άλλο. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως ελλιπής κυριαρχία.
Τα λουλούδια του χρησιμοποιούνται για το χρωματισμό τροφίμων.
Μια βρώσιμη βυσσινί χρωστική που προέρχεται από τα λουλούδια, χρωματίζει κέικ και μαρμελάδες. Τα φύλλα μπορούν επίσης να καταναλωθούν μαγειρεμένα, αλλά μόνο ως επείγουσα επισιτιστική βοήθεια.
σαν τροφή έκτακτης ανάγκης, μόνο όταν δεν επαρκούν όλα τα άλλα. Ο σπόρος σπάζεται και χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο πιπεριού.
Ωστόσο όλα τα μέρη του φυτού λέγεται ότι είναι δηλητηριώδη και δεν πρέπει να τρώγονται
ωμά!
Η ρίζα είναι αφροδισιακή, διουρητική και καθαρτική. Χρησιμοποιείται στη θεραπεία της υδρωπικίας. Μια πάστα φτιαγμένη από τη ρίζα εφαρμόζεται ως κατάπλασμα για τη θεραπεία ψώρας και μυϊκού οιδήματος. Ο χυμός της ρίζας χρησιμοποιείται στη θεραπεία της διάρροιας, της δυσπεψίας και του πυρετού. Κονιορτοποιημένη ρίζα, αναμιγνύεται με άλευρο αραβοσίτου (Zea mays), ψήνεται και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία διαταραχών της εμμήνου. Τα φύλλα είναι διουρητικά. Χρησιμοποιούνται για την μείωση φλεγμονών. Ένα αφέψημα από αυτά χρησιμοποιείται για τη θεραπεία αποστημάτων. Ο χυμός των φύλλων χρησιμοποιείται για τη θεραπεία πληγών.
Μέσα στη φυσική ζώνη του στη Νότια Αμερική, η ρίζα του φυτού χρησιμοποιείται ως φαρμακευτικό και ως παραισθησιογόνο.
Πηγή: