Το φυτό Ταμάρινδος - Τάμαριντ (Tamarindus indica) (από αραβική λέξη, εκλατινισμένη σε tamar, "Indian date") είναι ένα δέντρο της οικογένειας Fabaceae.

Το Tamarindus indica είναι ενδημικό της τροπικής Αφρικής, κυρίως του Σουδάν όπου συνεχίζει να αναπτύσσεται άγριο, στη φυσική του κατάσταση. Καλλιεργείται επίσης στο Καμερούν, τη Νιγηρία και την Τανζανία. Στην Αραβία, βρίσκεται αυτοφυές στο Ομάν, ιδιαίτερα στο Dhofar, όπου φύεται σε βουνά που έχουν θέα προς τη θάλασσα. Έφθασε στη Νότια Ασία πιθανόν μέσα από την ανθρώπινη μεταφορά, και της καλλιέργειάς του χιλιάδων χρόνων προ Χριστού. Εισήχθη και υιοθετήθηκε από την Ινδία, που συχνά αναφέρεται ως χώρα προέλευσης. Προφανώς από αυτή την ασιατική χώρα έφτασε στους Πέρσες και στους Άραβες, οι οποίοι το αποκάλεσαν "tamar hindi" (ινδική ημερομηνία, από την ημερομηνία εμφάνισης του ξερού πολτού), απ' όπου προέρχεται τόσο η κοινή όσο και η γενική ονομασία του. Δυστυχώς, το συγκεκριμένο όνομα, «indica», διαιωνίζει την ψευδαίσθηση της ινδικής καταγωγής. Αλλά ο καρπός ήταν γνωστός στους αρχαίους Αιγύπτιους και στους Έλληνες τον 4ο αιώνα π.Χ.

Είναι πολύ διαδεδομένο σε όλη την τροπική ζώνη, και βρίσκεται διάσπαρτο από την Αφρική μέχρι τη Νότια Ασία, σε όλη τη Νοτιοανατολική Ασία, την Ταϊβάν και φθάνει μέχρι την μακρινή Κίνα. Τον 16ο αιώνα, είχε εισαχθεί δυναμικά στο Μεξικό, καθώς και σε όλη τη Νότια Αμερική, στις ισπανικές και πορτογαλικές περιοχές των εποίκων, σε βαθμό που έγινε ένα κοινό συστατικό της καθημερινής ζωής και της κουζίνας τους.

Το τάμαριντ είναι ένα θαμνώδες δέντρο, μέσης ανάπτυξης, που φτάνει σε μέγιστο ύψος τα 12 με 18 μέτρα (η κορυφή του) και έχει μεγάλη διάρκεια ζωής. Το φύλλωμα του αναπτύσσεται ακανόνιστα, με μορφή που θυμίζει βάζο, ενώ είναι πυκνό το περίγραμμα των φύλλων του. Προτιμά ηλιόλουστες περιοχές και μεγαλώνει καλά σε εύφορα, αμμώδη και αργιλώδη εδάφη, όξινου τύπου, με μεγάλη αντοχή στην ξηρασία και στο ανεμόφερτο αλάτι (όπως διαπιστώθηκε στην παράκτια ζώνη).

Τα φύλλα είναι αειθαλή, με έντονο πράσινο χρώμα, έχουν οβάλ ελλειπτικό σχήμα, αναπτύσσονται εναλλάξ, με πτεροειδείς νευρώσεις αποτελούμενες από πολλά μικρά φυλλάρια που θυμίζουν ψαροκόκαλο, και έχει μήκος λιγότερο από 5 εκατοστά. Καθώς μεστώνει το δέντρο, τα κλαδιά αυξάνονται και κρέμονται από έναν ενιαίο, κεντρικό κορμό, και συχνά κλαδεύονται από τους αγρότες για να βελτιωθεί η πυκνότητα των δένδρων, αλλά και η εύκολη συγκομιδή των φρούτων. Τη νύχτα, τα φυλλαράκια μαζεύουν.

Το tamarind παράγει κιτρινο κόκκινα επιμήκη λουλούδια, αν και η ανθοφορία του είναι διακριτική. Τα λουλούδια έχουν 2,5 εκατοστά πλάτος, διαθέτουν πέντε πέταλα, παράγονται σε μικρές ανθικές ομάδες και είναι κίτρινου χρώματος με πορτοκαλί ή κόκκινες ραβδώσεις. Τα μπουμπούκια είναι ροζ, όπως και τα τέσσερα σέπαλα που είναι επίσης ροζ, και χάνονται όταν ανθίζει το λουλούδι.

Ο καρπός είναι ένας φασουλοειδής λοβός, με καφετί σκληρό περικάρπιο, που φθάνει τα 12 - 15 εκατ. σε μήκος. Ο καρπός έχει στο εσωτερικό του έναν σαρκώδη και χυμώδη πολτό, ελαφρώς όξινο. Όταν είναι ώριμος, η σάρκα του έχει χρώμα καφέ ή κόκκινο-καφέ. Τα tamarinds της Ασίας έχουν μακρύτερο λοβό που περιέχει 6-12 σπόρους, ενώ οι ποικιλίες στις χώρες της Αφρικής και των Αντιλλών έχουν μικρότερο λοβό που περιέχει 1-6 σπόρους. Οι σπόροι είναι κάπως πεπλατυσμένοι και με γυαλιστερό καφέ χρώμα.

Το ταμαρίντ με τη γλυκόξινη γεύση του, έχει υψηλή περιεκτικότητα σε οξέα, σάκχαρα, βιταμίνη Β, αλλά και ασβέστιο, που είναι πολύ ενδιαφέρον συστατικό για ένα φρούτο.

Σαν τροπικό είδος, είναι ευαίσθητο στην παγωνιά. Τα πτεροειδή φύλλα του με τα αντικριστά φυλλαράκια τους δημιουργούν ένα εφέ με την επίδραση του ανέμου, που θυμίζουν ανταριασμένο σύννεφο. Ο κορμός του Tamarind αποτελείται από σκληρό, σκούρο κόκκινο ξύλο στο εσωτερικό του, και μαλακότερο κιτρινωπό στους εξωτερικούς δακτυλίους.

Η συγκομιδή του Tamarind γίνεται με τράβηγμα τού λοβού από το μίσχο του. Ένα ώριμο δέντρο μπορεί να παράγει μέχρι 175 κιλά καρπούς ετησίως. Επιφανειακό μπόλιασμα, προστασία (σε σχήμα Τ ή ανεστραμμένο Τ) της ανθοφορίας και καταβολάδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αναπαραχθούν φυτά με επιθυμητές επιλογές. Τα εν λόγω δέντρα συνήθως καρπίζουν μέσα σε 3 - 4 χρόνια, αν τους προσφερθούν οι κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης.

Οι σπόροι μπορούν να χαραχθούν για να αυξηθεί η βλαστική τους ικανότητα. Διατηρούν ικανότητα βλάστησης μετά από αρκετούς μήνες, εφόσον διατηρούνται στεγνοί. Παρά το γεγονός ότι το φυτό προέρχεται από το Σουδάν και την τροπική Αφρική, οι μεγαλύτεροι καταναλωτές και εμπορικοί παραγωγοί tamarind είναι το Μεξικό και η Ασία.

Το tamarind έχει εδώ και πολύ καιρό εγκλιματιστεί στην Ινδονησία, τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες, καθώς και στα Νησιά του Ειρηνικού. Η Ταϊλάνδη έχει τις μεγαλύτερες φυτείες των κρατών ASEAN, ακολουθούμενη από την Ινδονησία, το Μιανμάρ, και τις Φιλιππίνες. Στην Ινδία, οι εκτενείς οπωρώνες tamarind δίνουν παραγωγή 275.500 τόνων ετησίως. Ο πολτός διατίθεται στην αγορά στο βόρειο τμήμα της Μαλαισίας. Καλλιεργείται σε όλη την Ινδία, ιδιαιτέρως στο Andhra Pradesh και στο Tamil Nadu.

Ένα από τα πρώτα δέντρα tamarind στη Χαβάη, φυτεύτηκε το 1797. Το tamarind είχε σίγουρα εισαχθεί στην τροπική Αμερική, τις Βερμούδες, τις Μπαχάμες, και τις Δυτικές Ινδίες πολύ νωρίτερα. Σε όλες τις τροπικές (ή κοντά σε τροπικές) περιοχές, όπως και στη νότια Φλόριντα, αναπτύσσεται κατά μήκος των δρόμων, στις αυλές και στα πάρκα, τόσο για τη σκιά του όσο και για τους καρπούς του. Το Μεξικό έχει πάνω από 10.000 στρέμματα φυτεμένα με ταμαρίντ, κυρίως στις πολιτείες Chiapas, Colima, Guerrero, Jalisco, Oaxaca και Veracruz. Στην χαμηλή κοιλάδα Motagua Valley της Γουατεμάλας, υπάρχουν τόσα πολλά και μεγάλα δέντρα tamarind σε μια περιοχή, που ονομάζεται "El Tamarindal". Φυτείες για εμπορική χρήση υπάρχουν στο Belize και σε άλλες χώρες της Κεντρικής Αμερικής και στο βόρειο τμήμα της Βραζιλίας.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι μια καλλιέργεια μεγάλης εμπορικής κλίμακας (δεύτερη στην καθαρή ποσότητα παραγωγής μετά την Ινδία), κοινή στις νότιες πολιτείες, κυρίως λόγω του τροπικού και ημιτροπικού κλίματος, και κυρίως στη Νότια Φλόριντα, ως δέντρο για σκιά αλλά και καρπούς, και θα το συναντήσουμε κατά μήκος των δρόμων, σε αυλές και σε πάρκα. Υπάρχουν μεγάλες εμπορικές φυτείες στη Βραζιλία, την Κόστα Ρίκα, την Κούβα, τη Γουατεμάλα, το Μεξικό, τη Νικαράγουα, και το Πουέρτο Ρίκο.

Ο πολτός του καρπού είναι φαγώσιμος και δημοφιλής. Το σκληρό πράσινο του πολτού, όταν ο καρπός είναι ακόμα αγουρωπός, θεωρείται από πολλούς υπερβολικά ξινό και οξύ, αλλά συχνά χρησιμοποιείται σαν συστατικό σε αλμυρά πιάτα, ως παράγοντας όξυνσης σε τουρσιά ή ως μέσο για να ετοιμάσουν ορισμένα φαρμακερά γιαμ (κόνδυλος) στην Γκάνα, ωστόσο ασφαλή στην κατανάλωσή τους από τον άνθρωπο. Το ώριμο φρούτο θεωρείται πολύ εύγευστο, καθώς γίνεται πιο γλυκό και λιγότερο ξινό (όξινο) όσο ωριμάζει. Χρησιμοποιείται σε επιδόρπια, σαν μαρμελάδα, αναμιγνύεται σε χυμούς ή ζαχαρούχα ποτά, γρανίτες, παγωτά και κάθε είδους σνακ. Καταναλώνεται επίσης για τη χρήση του ως φυσικό καθαρτικό.

Στη Δυτική κουζίνα, βρίσκεται στη σάλτσα Worcestershire και στην HP σάλτσα. Στην ινδική κουζίνα, είναι πολύ κοινό. Το χρησιμοποιούν στο Imli chutney και στο pulusu. Το tamarind μαζί με ζάχαρη και μπαχαρικά προστίθενται για να νοστιμίσει τα chutneys ή ένα πλήθος καρυκευμάτων με γλυκόπικρη γεύση. Οι ανώριμοι, αγουρωποί λοβοί και τα λουλούδια, γίνονται τουρσί και προσφέρονται σαν δεύτερο πιάτο. 

Στη Γουαδελούπη, το tamarind είναι γνωστό ως tamarinier και χρησιμοποιείται σε μαρμελάδες και σιρόπια. Στο Μεξικό, πωλείται σαν σνακ σε διάφορες μορφές: αποξηραμένο, παστό ή ζαχαρωμένο. Το διάσημο ποτό agua fresca, μπάρες παγωμένων φρούτων και τα raspados όλα χρησιμοποιούν το ταμαρίντ ως κύριο συστατικό.

Στην Αίγυπτο, ένα ξινό, παγωμένο ποτό που γίνεται από tamarind είναι δημοφιλές στη διάρκεια του καλοκαιριού. Στη νότια Κένυα, ο πληθυσμός Swahili το χρησιμοποιεί για γαρνιτούρα στα όσπρια και για να παρασκευάσει χυμούς. Στη βόρεια Νιγηρία, χρησιμοποιείται με σκόνη κεχρί για την προετοιμασία ενός παραδοσιακού πρωινού.

Το Tamarind είναι επίσης διαδεδομένο στις κουζίνες της Ιάβας, σε όλη την Ινδονησία, την Ιάβα, τη Μαλαισία και τη Σιγκαπούρη. Στη Μιανμάρ, τα τρυφερά φύλλα και τα μπουμπούκια, τρώγονται ως λαχανικό. Στις Φιλιππίνες, το tamarind χρησιμοποιείται σε σούπες και σε καραμέλες. Στην Ταϊλάνδη είναι πολύ γνωστή μία ποικιλία από διασταύρωση, που παράγει ιδιαίτερα γλυκούς και ελάχιστα ξινούς καρπούς ταμαρίντ και τρώγονται κυρίως σαν φρέσκα φρούτα. Μερικές φορές τρώγονται διατηρημένα με ζάχαρη και τσίλι ως μια γλυκό πικάντικη καραμέλα.

Οι φαρμακευτικές χρήσεις του tamarind είναι αναρίθμητες. Μετά από φυτοχημικές μελέτες βρέθηκε ότι το ταμαρίντ περιέχει ταννίνες, σαπωνίνες, σεσκιτερπένια, αλκαλοειδή, φλαβοταμίνες και άλλα δραστικά στοιχεία. Ο πολτός είναι επίσημα αναγνωρισμένος σε βρετανικές, αμερικάνικες και πολλές άλλες φαρμακοποιίες. Τα σκευάσματα Tamarind είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένα ως αντιπυρετικά, καθαρτικά και carminatives (για τα αέρια στο στομάχι). Σκέτος, ή σε συνδυασμό με χυμό λάιμ, μέλι, γάλα, χουρμάδες, μπαχαρικά ή καμφορά, ο πολτός θεωρείται αποτελεσματικός ως χωνευτικό.

Σε όλη την Ασία και την Αφρική, είναι γνώριμο για τις θεραπευτικές του ιδιότητες και τη συνεισφορά του στην υγεία. Στη βόρεια Νιγηρία, οι τρυφεροί βλαστοί, ο φλοιός και τα φρέσκα φύλλα χρησιμοποιούνται ως αφέψημα για τη θεραπεία των στομαχικών διαταραχών, γενικούς σωματικούς πόνους, τον ίκτερος, τον κίτρινο πυρετό, ως τονωτικό του αίματος και για τον καθαρισμό του δέρματος. Στην Ινδονησία, τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες και την Ιάβα, η παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποιεί ένα εκχύλισμα φύλλων κατά της ελονοσίας, το χυμό των καρπών ως αντισηπτικό, κατά του σκορβούτο και για τη θεραπεία του βήχα. Ο καρπός του tamarind χρησιμοποιείται επίσης ευρέως σε ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ασία ως κατάπλασμα που εφαρμόζεται στο μέτωπο όσων πάσχουν από πυρετό. Το Tamarind χρησιμοποιείται στην Αγιουρβέδα, την ινδική ιατρική για διαταραχές στο στομάχι, του πεπτικού συστήματος, και με καρδιοπροστατευτική δράση.

Τα φύλλα και τα άνθη του ταμαρίντ, χρησιμοποιούνται ξερά ή βρασμένα, ως καταπλάσματα για πρησμένες αρθρώσεις διαστρέμματα, και καλόγερους. Λοσιόν και αποσπάγματα που παρασκευάζονται από αυτά, χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της επιπεφυκίτιδας, ως αντισηπτικά, ως ανθελμινικά, για θεραπείες δυσεντερίας, ίκτερου, ερυσίπελα, αιμορροΐδων και διάφορες άλλες παθήσεις. Τα περικάρπια καίγονται και μετατρέπονται σε αλκαλική τέφρα η οποία προστίθεται σε φαρμακευτικά παρασκευάσματα. Ο φλοιός του δέντρου θεωρείται ένα αποτελεσματικό στυπτικό, τονωτικό και αντιπυρετικό. Τηγανισμένο με αλάτι και σκόνη τέφρας, δίνεται ως θεραπεία για τη δυσπεψία και για κολικούς. Ένα αφέψημα χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις ουλίτιδας, άσθματος και φλεγμονές των ματιών. Λοσιόν και καταπλάσματα που γίνονται από το φλοιό του, εφαρμόζονται σε ανοικτές πληγές και εξανθήματα. Με κονιορτοποιημένους σπόρους σχηματίζουν μια πάστα για να εξάγουν τους καλόγερους και χωρίς ή μαζί με σπόρους κύμινου και ζάχαρη φοινικιάς χορηγείται για χρόνια διάρροια και δυσεντερίες. Η περικάρπιο είναι επίσης αιμοστατικό και δίνεται για τις προαναφερόμενες διαταραχές. Ένα εκχύλισμα από τις ρίζες θεωρείται ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες για παθήσεις του στήθους και αποτελεί ένα βασικό συστατικό για θεραπείες κατά της λέπρας.

Το δέντρο Tamarind είναι πολύ κοινό σε όλη την Ασία και τις τροπικές περιοχές, σαν διακοσμητικό κήπου, αλλά και σαν καλλιέργεια συγκομιδής προοριζόμενη για το εμπόριο. Το tamarind έχει γίνει πρόσφατα δημοφιλές στην κουλτούρα του μπονσάι, όπου χρησιμοποιούνται συχνά στις ασιατικές χώρες όπως την Ινδονησία, την Ταϊβάν και τις Φιλιππίνες. Στο Japan Airlines παγκόσμιο διαγωνισμό μπονσάι, ο κ. Budi Sulistyo από την Ινδονησία, κέρδισε το δεύτερο βραβείο με ένα μπονσάι "μαθουσάλα" φτιαγμένο από tamarind.

Στη Δυτική Αφρική, ένα εκχύλισμα του συνολικού λοβού προστίθεται στη βαφή, για το χρωματισμό του δέρματος των αιγοπροβάτων. Ο πολτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σταθεροποιητικό μέσο της βαφής μαζί με κουρκουμά ή αννάτο και επίσης βοηθάει στην πήξει του καουτσούκ. Αναμιγνύεται με θαλασσινό νερό, για να καθαρίσει ασήμι, χαλκό και ορείχαλκο.

Τα φύλλα τρώγονται από φυτοφάγα ζώα, όπως βοοειδή και αιγοπρόβατα, και χρησιμοποιούνται για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα –Anaphe sp. στην Ινδία, και Hypsoides vuilletii στη Δυτική Αφρική. Το φίνο μετάξι αποτελεί ανώτερης ποιότητας κλωστή για κέντημα.

Τα φύλλα και τα άνθη του ταμαρίντ είναι χρήσιμα ως στερεωτικές ουσίες της βαφής. Μια κίτρινη χρωστική ουσία που προέρχεται από τα φύλλα βάφει κόκκινα τα μάλλινα και μετατρέπει τα βαμμένα λουλακί μεταξωτά σε πράσινα. Τα φύλλα του ταμαρίντ μέσα σε βραστό νερό χρησιμοποιούνται για να ξεβάψουν τα φύλλα του φοίνικα Μπούρι (Corypha elata Roxb.) ώστε να τα προετοιμάσουν για την κατασκευή καπέλων.

Τα άνθη του θεωρούνται καλή πηγή προέλευσης νέκταρ για τις μέλισσες, στη Νότια Ινδία. Το μέλι είναι χρυσοκίτρινο και με ελαφρώς όξινη γεύση.

 Η σκόνη που παρασκευάζεται από τους πυρήνες του tamarind έχει υιοθετηθεί από την ινδική βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας και είναι 300% πιο αποτελεσματική και πιο οικονομική συγκριτικά με την αμυλόκολλα καλαμποκιού. Χρησιμοποιείται για κολλάρισμα και φινίρισμα σε βαμβάκι, γιούτα και καρούλια βισκόζη, καθώς διαθέτει και άλλα τεχνικά προτερήματα ή άλλα τεχνικά πλεονεκτήματα. Χρησιμοποιείται συχνά για χειροποίητες κουβέρτες. Άλλες βιομηχανικές χρήσεις περιλαμβάνουν την εκτύπωση έγχρωμων υφασμάτων στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, το κολάρισμα του χαρτιού, την επεξεργασία του δέρματος, την κατασκευή δομικού πλαστικού, μιας ξυλόκολλας, ως σταθεροποιητικό σε τούβλα, συνδετικό πλίνθων από πριονίδι, και ενισχυτικό σε ορισμένες εκρηκτικές ύλες. Εξάγεται προς την Ιαπωνία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι σπόρους του Tamarind παράγουν ένα πορτοκαλί λάδι, χρήσιμο ως φωτιστικό, αλλά και ως βερνίκι που το προτιμούν για να ζωγραφίζουν κυρίως κούκλες και λατρευτικά είδωλα. Το λάδι λέγεται ότι είναι γευστικό και ποιοτικό για μαγείρεμα. Το κέλυφος του σπόρου είναι πλούσιο σε τανίνες (testa) και ερευνάται η χρησιμότητά του ως συγκολλητικό υλικό για κοντραπλακέ, για βαφές και στη βυρσοδεψεία, αν και είναι κατώτερης ποιότητας και δίνει μια κόκκινη απόχρωση στο δέρμα.

Σε ναούς, κυρίως βουδιστικούς, των ασιατικών χωρών, ο πολτός του καρπού χρησιμοποιείται για να γυαλίσει χάλκινα σκεύη και ιερά έπιπλα, αφαιρώντας τη θαμπάδα και το πρασινωπό χρώμα που σχηματίζει η πατίνα.

Οι εξωτερικοί ρόδακες (ο σομφός) του δέντρου tamarind έχει ανοιχτό κίτρινο χρώμα. Το εσωτερικό του κορμού είναι σκούρο πορφυρό προς καφέ, πολύ σκληρό, βαρύ, γερό, ανθεκτικό και δεν προσβάλλεται από έντομα. Είναι εύκαμπτο και παίρνει ωραία γυαλάδα. Ενώ είναι δύσκολο στην επεξεργασία, είναι εξαιρετικό για έπιπλα, για επένδυση τοίχων, για σανίδες σε βάρκες και δομική ξυλεία, για πηγάδια και φρεάτια, για ξυλόσφυρα, μαχαίρια και λαβές εργαλείων.

Κατά καιρούς έχει πωληθεί ως μαόνι "Madeira mahogany". Οι πλατιές σανίδες είναι σπάνιες, παρά τις διαστάσεις του κορμού των αιωνόβιων δένδρων, δεδομένου ότι τείνουν να γίνονται κοίλα στο κέντρο. Το ξύλο είναι πολύτιμο ως καύσιμο, ειδικά για πλινθόκτιστους φούρνους, γιατί εκπέμπει έντονη θερμότητα, και αποδίδει επίσης ένα κάρβουνο κατάλληλο για βιομηχανική παραγωγή σε πυρίτιδα, μπαρούτι. Στη Μαλαισία, αν και τα δέντρα κόβονται σπάνια, χρησιμοποιούνται συχνά για καυσόξυλα. Οι στάχτες του ξύλου χρησιμοποιούνται στη βυρσοδεψία και στο ξέσιμο της προβιάς των αιγοπροβάτων. Με τα νεαρά στελέχη και τις λεπτές ρίζες του δέντρου tamarind φτιάχνουν μπαστούνια.