Νοέμβριος 2002

Γνωρίζετε ότι το νοτιοαφρικάνικο φυτό Πρωτέα πήρε το όνομά του από τον αρχαιοελληνικό θαλάσσιο θεό Πρωτέα;

Βασιλική Πρωτέα (Protea cynaroides)

Πρωτέα (Protea cynaroides)

Η Βασιλική Πρωτέα (Protea cynaroides), είναι σίγουρα η πιο γνωστή πρωτέα, αναγνωρισμένη διεθνώς σαν ένα μεγαλοπρεπές κοπτόμενο λουλούδι και στην Νότιο Αφρική τιμάται σαν το εθνικό λουλούδι της χώρας.

Η βασιλική πρωτέα είναι μέλος μιας αρχαίας οικογενείας φυτών των Πρωτειδών, η οποία είχε ήδη διαχωριστεί σε δύο υποοικογένειες, τα Πρωτεοειδή και τα Γκεβελοειδή εδώ και 140 εκατομμύρια χρόνια περίπου. Και οι δύο υποοικογένειες απαντώνται κυρίως στο νότιο ημισφαίριο. Στην Νότιο Αφρική υπάρχουν περίπου 360 είδη. Οι Πρωτείδες της Αυστραλίας περιλαμβάνουν περισσότερα γένη, αλλά είναι οι Νοτιοαφρικάνικες αυτές που τράβηξαν το ενδιαφέρον του κόσμου. Η βασιλική πρωτέα ανήκει στο γένος Πρωτέα το οποίο περιλαμβάνει περισσότερα από 92 είδη, υποείδη και ποικιλίες.

Η αξιοθαύμαστη ποικιλία του γένους Πρωτέα σε μεγέθη φυτών, λουλουδιών, και σε χρώματα ήταν η αιτία που ο διάσημος Σουηδός βοτανολόγος Κάρολος Λινναίος ονόμασε το γένος Πρωτέα το 1735 από το όνομα το αρχαίου ελληνικού θεού Πρωτέα. Ο Πρωτέας σύμφωνα με τον μύθο, είχε την ικανότητα να μεταμορφώνει το σχήμα και την εμφάνισή του σε διάφορες κινούμενες ή ακίνητες μορφές. Ο Πρωτέας ήταν θαλάσσιος θεός στην ακολουθία του Ποσειδώνα. Μια από τις ικανότητές του ήταν ότι γνώριζε το μέλλον. Γι' αυτόν τον λόγο πολλοί άνθρωποι τον αναζητούσαν για να μάθουν τι μέλλον τους περίμενε. Αλλά ο Πρωτέας δεν έδινε αυτές τις απαντήσεις με την θέλησή του. Το αγαπημένο του τέχνασμα ήταν να μεταμορφώνεται και να δραπετεύει. Έτσι για να αποκτήσει κανείς κανείς μια προφητεία από τον γερο-Πρωτέα έπρεπε να τον αιφνιδιάσει και να τον αρπάξει σφιχτά. Δεν είχε σημασία τι μορφή έπαιρνε, λιονταριού, φιδιού, φωτιάς, δράκοντα ή νερού. Αν δεν τον κρατούσες σφιχτά δραπέτευε. Έπρεπε να τον εξαντλήσεις για να προβλέψει το μέλλον σου.

Το λουλούδι της βασιλικής πρωτέας μοιάζει καταπληκτικά με τον καρπό της αγκινάρας που στα λατινικά λέγεται Cynara scolymus. Αυτό οδήγησε τον Λινναίο να δώσει σ' αυτό το είδος πρωτέας το όνομα cynaroides.

Η πρωτέα είναι ένας ξυλώδης θάμνος με πυκνά κλαδιά και μεγάλα σκουροπράσινα φύλλα. Το ύψος τους μπορεί να φτάσει από 35 εκατοστά μέχρι 2 μέτρα, ανάλογα με την τοποθεσία και τον βιότοπο που ευδοκιμούν. Τα "λουλούδια" της πρωτέας είναι στην πραγματικότητα ανθικές κεφαλές με ένα σύνόλο ανθέων στην μέση που περικλείονται από από μεγάλα πολύχρωμα βράκτια. Οι ανθικές κεφαλές διαφέρουν σε μέγεθος, φτάνοντας σε διάμετρο από 12 μέχρι 30 εκατοστά. Τα μεγάλα και εύρωστα φυτά παράγουν έξη με 10 ανθικές κεφαλές σε μια περίοδο, αν και υπάρχουν εξαιρέσεις φυτών που παράγουν πάνω από σαράντα ανθικές κεφαλές σε ένα φυτό. Το χρώμα των βρακτίων ποικίλει από λευκό κρεμ σε βαθύ κόκκινο, αλλά τα απλά ροζ βράκτια με την ασημένια λαμπρότητα είναι τα πιο εντυπωσιακά.

Ο φυσικός βιότοπος της πρωτέας απλώνεται σε υψόμετρο που αρχίζει από το επίπεδο της θάλασσας και φτάνει μέχρι και πάνω από 2000 μέτρα. Ο συνδυασμός των διαφορετικών κλιματικών συνθηκών και το ευρύ φάσμα τοποθεσιών έχει σαν αποτέλεσμα την μεγάλη διαφορά σε μεγέθη φυλλωμάτων και λουλουδιών, όπως επίσης και την διαφορά σε χρώματα ή περίοδο ανθοφορίας. Οι διαφορετικές μορφές διατηρούν αυτά τα χαρακτηριστικά ακόμα και όταν καλλιεργούνται κάτω από ίδιες συνθήκες σε εμπορική κλίμακα. Αυτό έχει δώσει την δυνατότητα να καλλιεργούνται σε μεγάλη ποικιλία σαν κοπτόμενα λουλούδια για εξαγωγή, όταν οι αγορές τα χρειάζονται σε διαφορετικές περιόδους του χρόνου. Η νοτιοαφρικάνικη πρωτέα τώρα καλλιεργείται σε μεγάλες ποσότητες στην Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία και την Χαβάη. Στα μεσογειακά κλίματα της Ευρώπης, στην Αμερική και την Αυστραλία μπορεί να καλλιεργηθεί με επιτυχία σαν φυτό κήπου στον σωστό χώμα.

Πηγή:
http://protea.worldonline.co.za/proteus.htm
http://www.hort.purdue.edu/newcrop/proceedings1999/v4-410.html
http://www.plantzafrica.com/plantnop/proteacyna.htm