Ο λίθωψ (Lithops) είναι ένα γένος παχύφυτων της οικογένειας Aizoaceae. Τα μέλη τού γένους είναι ενδημικά στη νότια Αφρική. Το όνομα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη "λίθος" που σημαίνει πέτρα και "όψη" που σημαίνει πρόσωπο, αναφερόμενο στην, σαν πέτρα, εμφάνιση τού φυτού. Είναι ένας τρόπος αυτόπροστασίας ώστε να μην φαγωθεί, αφού μοιάζει με τις πέτρες στο γύρω περιβάλλον του, και συνήθως είναι γνωστό ως φυτό βότσαλο ή ζωντανή πέτρα.


Αν και είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς, το σώμα ενός λίθωψ είναι στην πραγματικότητα ένα ζευγάρι φύλλων που έχουν εξελιχθεί για να συγκρατούν αποτελεσματικά οποιαδήποτε υγρασία είναι διαθέσιμη στο φυτό. Σε ορισμένες περιοχές όπου αυτοφύονται, οι βροχοπτώσεις απουσιάζουν για πολλούς μήνες κι έτσι η διατήρηση του νερού είναι πρωταρχικής σημασίας. 

Για να ελαχιστοποιηθεί οποιαδήποτε εξάτμιση, τα φύλλα έχουν τόσο περικοπεί που έχουν χάσει την αρχική εμφάνιση ενός κανονικού φύλλου και έχουν γίνει σαν ένα στρογγυλεμένο βότσαλο.

Αυτό βοήθησε ώστε να γίνονται λιγότερο αντιληπτά από ζώα που βρίσκονται σε αναζήτηση τροφής, ώστε τα φυτά που μιμούνται με τον καλύτερο τρόπο το χρώμα και την εμφάνιση του χώματος και των πετρών του περιβάλλοντός τους να έχουν περισσότερες ευκαιρίες επιβίωσης. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε στην εξέλιξη των διαφόρων ειδών και ποικιλιών

Μεμονωμένα φυτά λίθωψ αποτελούνται από ένα ή περισσότερα βολβώδη ζεύγη, σαν φύλλα το ένα απέναντι από το άλλο, σχεδόν συγχωνευμένα και σχεδόν χωρίς κανένα στέλεχος. Η σχισμή ανάμεσα στα φύλλα περιέχει το μερίστομα που παράγει τα λουλούδια και τα νέα φύλλα. Τα φύλλα του λίθωψ είναι κυρίως θαμμένα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, με εν μέρει ή πλήρως διάφανη επιφάνεια ή άνοιγμα που επιτρέπει το φως να εισέλθει στο εσωτερικό των φύλλων για τη φωτοσύνθεση.

Στη διάρκεια του χειμώνα ένα καινούριο ζεύγος φύλλων, ή περιπτωσιακά περισσότερα από ένα, αναπτύσσονται μέσα στο υπάρχον ζευγάρι φύλλων. Την άνοιξη, το παλιό ζεύγος φύλλων διαχωρίζεται, αποκαλύπτοντας τα καινούρια φύλλα, ενώ τα παλιά φύλλα χάνονται μετά. Τα φύλλα του λίθωψ μπορούν να συρρικνωθούν και να εξαφανιστούν κάτω από τη επιφάνεια του εδάφους, κατά τη διάρκεια της ξηρασίας. Στον φυσικό του βιότοπο, ο λίθωψ δεν έχει σχεδόν ποτέ περισσότερα από ένα ζεύγος φύλλων κατά άτομο, καθώς το περιβάλλον είναι πάρα πολύ ξηρό για να συμβεί αυτό. Αφού το νέο ζευγάρι φύλλων έχει πλήρως ωριμάσει, ανάμεσα από τη σχισμή τους ξεπροβάλλει ένα κίτρινο ή λευκό λουλούδι, ένα ανά ζεύγος φύλλων. Ανθίζει συνήθως το φθινόπωρο, αλλά μπορεί να ανθίσει πριν από την θερινή ισημερία στο είδος L. pseudotruncatella ή μετά την χειμερινή ισημερία στο είδος L. optica. Τα λουλούδια συχνά είναι γλυκά αρωματισμένα.

Η πιο εντυπωσιακή προσαρμογή του λίθωψ είναι ο χρωματισμός των φύλλων του. Δεν είναι πράσινα, όπως στα περισσότερα φυτά, αλλά με διαφορετικές αποχρώσεις του κρεμ, του γκρι και του καφέ, με σκουρότερες περιοχές, τελείες και κόκκινες γραμμές. Αυτός ο χρωματισμός στην επάνω επιφάνειά του βοηθάει στην κατάλληλη απόκρυψη τού φυτού στο περιβάλλον του.

Ο λίθωψ είναι αναγκαστικά εξωτερικής διασταύρωσης και απαιτεί επικονίαση από ένα ξεχωριστό φυτό. Όπως τα περισσότερα μεσημβριάνθεμα, ο καρπός τού λίθωψ είναι μια ξερή κάψουλα που ανοίγει όταν βραχεί. Κάποιοι σπόροι εκτινάσσονται από τις σταγόνες της βροχής, ενώ η κάψα θα κλείσει ξανά, μόλις στεγνώνει. Άλλες φορές μπορεί οι κάψουλες να αποκολληθούν και να διασκορπιστούν ολόκληρες και άθικτες ή να καταλήξουν σε αποσύνθεση μετά από αρκετά χρόνια.

Ο λίθωψ είναι πολύ δημοφιλής ανάμεσα  στα φυτά εσωτερικού χώρου και στο εξωτερικό υπάρχουν αρκετοί εξειδικευμένοι καλλιεργητές στα παχύφαυτα, που διατηρούν συλλογές. Οι σπόροι είναι ευρέως διαθέσιμοι σε καταστήματα μέσω του διαδικτύου και κάποιες φορές ίσως και φυτά. Είναι σχετικά εύκολο να αναπτυχθούν, αν έχουν επαρκή ήλιο και κατάλληλο, καλά αποστραγγιζόμενο εδάφους.

Κατάλληλος χειρισμός σε ήπια εύκρατα κλίματα είναι να διατηρούμε το φυτό εντελώς στεγνό κατά τη διάρκεια του χειμώνα και το πότισμα να γίνεται μόνο όταν τα παλιά φύλλα έχουν στεγνώσει και έχουν αντικατασταθεί από ένα νέο ζευγάρι φύλλων. Το πότισμα συνεχίζεται μέχρι μέσα φθινοπώρου, όσο τα φυτά είναι ανθισμένα και στη συνέχεια διακόπτεται για το χειμώνα. Τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με επιπλέον θερμότητα, όπως σ' ένα θερμοκήπιο. Σε θερμότερα κλίματα ο λίθωψ θα βρίσκεται σε αδράνεια το καλοκαίρι, όπου πρέπει να διατηρηθεί ως επί το πλείστον στεγνός, ενώ μπορεί να χρειαστεί λίγο νερό το χειμώνα. Σε τροπικά κλίματα, ο λίθωψ μπορεί να καλλιεργηθεί κυρίως το χειμώνα, έχοντας μια μακριά περίοδο αδράνειας το καλοκαίρι. Σε όλες τις συνθήκες, ο λίθωψ θα είναι πιο δραστήριος και θα χρειάζεται περισσότερο νερό κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, ενώ όλα τα είδη θα ανθίσουν στο ίδιο περίπου χρονικό διάστημα.

Ο λίθωψ αναπτύσσεται καλύτερα σε τραχύ, καλά αποστραγγιζόμενο υπόστρωμα. Κάθε χώμα που συγκρατεί πολύ νερό, θα προκαλέσει στα φυτά σκάσιμο του δέρματος και υπερ-διαστολή. Φυτό που καλλιεργείται κάτω από έντονο φως, θα αναπτύξει σκληρό έντονα χρωματισμένο δέρμα, το οποίο είναι ανθεκτικό στη φθορά και στην αποσύνθεση, αν και το επίμονα υπερβολικό πότισμα θα εξακολουθεί να είναι θανατηφόρο. Η υπερβολική θερμότητα θα σκοτώσει το φυτό σε γλάστρα, δεδομένου ότι δεν μπορεί να δροσιστεί από τη διαπνοή, βασιζόμενο στην παραμονή του θαμμένο στο δροσερό χώμα κάτω από την επιφάνεια. 

Ο πολλαπλασιασμός του λίθωψ γίνεται με σπόρους ή μοσχεύματα. Τα μοσχεύματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή νέων φυτών, μόνο αφού ένα φυτό έχει διαιρεθεί με φυσικό τρόπο για να σχηματίσει πολλαπλές κεφαλές (άτομα), γι' αυτό ο πολλαπλασιασμός γίνεται κυρίως με σπόρους. Ο λίθωψ μπορεί εύκολα να γονιμοποιηθεί με το χέρι, αν δύο ξεχωριστοί κλώνοι ενός είδους ανθίσουν ταυτόχρονα, και οι σπόροι θα είναι ώριμοι το αργότερο μετά από 9 μήνες. Οι σπόροι είναι εύκολο να βλαστήσουν, αλλά τα φυτά είναι μικρά και ευάλωτα στο πρώτο έτος και δεν θα ανθίσουν τουλάχιστον για τα δύο ή τρία πρώτα έτη.

Η πρώτη επιστημονική περιγραφή ενός λίθωψ έγινε από τον William John Burchell, εξερευνητή της Νότιας Αφρικής, βοτανολόγου και καλλιτέχνη, παρόλο που ο ίδιος το ονόμασε Mesembryanthemum turbiniforme. Αυτός βρήκε τυχαία ένα δείγμα, το 1811, καθώς συνέλεγε από το έδαφος ένα "περίεργου σχήματος βότσαλο". Δυστυχώς η περιγραφή του δεν ήταν αρκετά λεπτομερής ώστε να είμαστε βέβαιοι για το ποιο είδος λίθωψ είχε ανακαλύψει και το όνομα Lithops turbiniformis δεν χρησιμοποιήθηκε μεταγενάστερα, αν και για πολλά χρόνια αντιστοιχούσε σε ό,τι είναι τώρα γνωστό ως Lithops hookeri.

Πολύ περισσσότερα στοιχεία για τον λίθωψ δημοσιεύθηκαν σαν είδος Mesembryanthemum μέχρι το 1922, που ο Μπράουν (Nicholas Edward Brown) άρχισε να χωρίζει το υπερβολικά μεγάλο γένος με βάση τις κάψουλες. Έτσι δημιουργήθηκε το γένος λίθωψ και δεκάδες άλλα είδη δημοσιεύθηκαν τις επόμενες δεκαετίες. Μπράουν, Gustav Schwantes, Kurt Dinter, Γκερτ Νελ και Louisa Bolus συνέχισαν να συλλέγουν ντοκουμέντα για τον λίθωψ, από όλη την περιοχή της νότιας Αφρικής, αλλά υπήρχε σχετικά μικρή συναίνεση στους μεταξύ τους συσχετισμούς ή ακόμα και στους πληθυσμούς που θα έπρεπε να ομαδοποιηθούν σε είδος. Μέχρι πρόσφατα, τη δεκαετία του 1950, το γένος δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστό στην καλλιέργεια και δεν ήταν πλήρως κατανοητό ταξινομικά.

Στη δεκαετία του 1950, οι Desmond και Naureen Cole άρχισαν να μελετούν τον λίθωψ. Τελικά, επισκέφθηκαν σχεδόν όλους τους πληθυσμούς στο φυσικό τους περιβάλλον και συνέλεξαν δείγματα από περίπου 400, που προσδιορίστηκαν με τα νούμερα των Κόουλ και από τότε χρησιμοποιούνται και έχουν διανεμηθεί σπόροι σε όλο τον κόσμο με την αρίθμηση Cole. Το γένος μελετήθηκε και επανεξετάστηκε και το 1988 εκδόθηκε ένα τελικό βιβλίο (Λίθωψ: Ανθοφορούσες Πέτρες) που περιγράφει είδη, υποείδη και ποικιλίες οι οποίες έχουν γίνει αποδεκτές μέχρι τότε.

Νέα είδη συνεχίζουν να ανακαλύπτονται συνεχώς σε απομακρυσμένες περιοχές της Ναμίμπια και της Νότιας Αφρικής, με πιο πρόσφατους τους λίθωψ L. coleorum το 1994, L. hermetica το 2000 και L. amicorum το 2006.

Με λαϊκή ονομασία "ζωντανές πέτρες", οι λίθωψ είναι μερικά από τα πιο συναρπαστικά φυτά του κόσμου! Από την ανακάλυψή τους από τον John Burchell το 1811, όταν "για να μαζέψει από το πετρώδες έδαφος ένα υποτίθεται περίεργου σχήματος βότσαλο, αποδείχθηκε ότι αυτό ήταν ένα φυτό", μέχρι σήμερα που οι λίθωψ έχουν γίνει η άπληστη αναζήτηση κάθε συλλέκτη παχυφύτων φυτών. Μοιάζοντας με βότσαλα και πέτρες, που στο φυσικό τους περιβάλλον αναπτύσσονται ανάμεσά τους, στις χώρες της Αφρικής, έχουν γίνει αγαπημένο απόκτημα του συλλέκτη παράξενων και ασυνήθιστων φυτών. Οι λεπτές αποχρώσεις τους σε γκρι, καφέ, σκουριάς, πράσινου και ροζ, σε συνδυασμό με φανταστικά περίπλοκα σημάδια τους, τους καθιστούν ως την πιο επιθυμητή προσθήκη σε οποιαδήποτε συλλογή φυτών.