Μαρίμο (Aegagropila linnaei)

Μαρίμο - Aegagropila linnaei

Το Aegagropila linnaei, γνωστό ως Μαρίμο (Marimo) δηλαδή "μπάλα από φύκια" στα ιαπωνικά, κλαδοφόρα μπάλα, μπάλα της λίμνης, Μοσίμο και στα αγγλικά μπάλα μος, είναι ένα είδος νηματοειδής πράσινης άλγης (Chlorophyta) της οικογένειας Cladophoraceae που βρίσκεται κυρίως σε λίμνες, στο βόρειο ημισφαίριο. Το Marimo είναι μια σπάνια μορφή ανάπτυξης αυτού του είδους, όπου τα φύκια αναπτύσσονται σχηματίζοντας μεγάλες πράσινες μπάλες, με βελούδινη όψη. Αποικίες τέτοιων σφαιρών βρέθηκαν να σχηματίζονται μόνο στην Ισλανδία, τη Σκωτία, την Ιαπωνία, την Εσθονία και το 2014 στην Αυστραλία.

Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1820 από τον Anton E. Sauter στη λίμνη Zell της Αυστρίας. Το γένος Aegagropila ιδρύθηκε από τον Friedrich T. Kutzing (1843) με το είδος A. linnaei ως τον βασικό τύπο σχηματισμού σφαιρικών συναθροίσεων, ενώ αργότερα, όλα τα είδη Aegagropila μεταφέρθηκαν στην υποκατηγορία Aegagropila του γένους Cladophora, από τον ίδιο συγγραφέα (Kutzing 1849). Στη συνέχεια, το A. linnaei φιλοξενήθηκε στο γένος Cladophora στα Cladophorales και μετονομάστηκε σε Cladophora aegagropila (L.) Rabenhorst και σε Cladophora sauteri (Nees ex Kutz.) Kutz. Από το 2002, και έπειτα από εκτεταμένη έρευνα τού DNA του, επαναφέρεται το αρχικό του όνομα Aegagropila linnaei. Η παρουσία της χιτίνης στα κυτταρικά τοιχώματά του, το καθιστά διακριτό από το γένος Cladophora.

Το φυτό ονομάστηκε "marimo" από την Ιαπωνίδα βοτανολόγο Tatsuhiko Kawakami, το 1898 (Meiji 31). Το Mari είναι μια ελαστική μπάλα παιχνίδι και το Mo είναι ένας γενικός όρος για τα φυτά που αναπτύσσονται στο νερό. Τα τοπικά ονόματα στην Αϊνού είναι torasampe (δαιμόνο της λίμνης) και tokarip (τροχός της λίμνης). Μερικές φορές πωλούνται σε ενυδρεία με την επωνυμία "ιαπωνικά βρύα μπάλες", αν και δεν έχουν σχέση με βρύα. Στην Ισλανδία, οι μπάλες λίμνης Myvatn, αποκαλούνται από τους τοπικούς αλιείς kuluskitur (kula = μπάλα, skitur = απορρίμματα), επειδή στη λίμνη όλα τα χόρτα καλύπτονται με "λούνι" και μπλέκονται στα δίχτυα τους. Η γενική ονομασία "Aegagropila" (Αιγαγρόπιλα) είναι ελληνική και σημαίνει «τρίχα κατσίκας".

Αλλά πώς, αυτό το είδος του φυκιού παίρνει τη μορφή μπάλας; Η απάντηση δεν είναι μυστικό, αν και είναι αρκετά ιδιάζουσα. Κατ' αρχάς, η μορφή μπάλας αυτού του φυκιού δεν είναι ο μόνος τρόπος που μεγαλώνει. Υπάρχουν τρεις μορφές ανάπτυξης. Η πρώτη είναι επιλιθική (αυξάνεται στα βράχια) και βρίσκεται συνήθως στη σκιερή πλευρά των βράχων. Μια άλλη μορφή ανάπτυξης ζει ως ελεύθερα κινούμενες ίνες, σχηματίζοντας μικρές ασύνδετες τούφες από ίνες, που συχνά μοιάζουν με χαλί στο λασπώδη πυθμένα της λίμνης. Και η τρίτη μορφή ανάπτυξης, που είναι η πραγματική μπάλα λίμνης, όπου τα φύκια σχηματίζουν αρκετά μεγάλες μπάλες από πυκνές ίνες φυκιών, που εκτείνονται ακτινωτά, ξεκινώντας από το κέντρο και δεν έχουν κανενός είδους πυρήνα. Όταν αποκόπτονται κάποια κομμάτια και πλέουν ελεύθερα, η παλιρροιακή ενέργεια τα μετακινεί και τα περιστρέφει απαλά. Καθώς μεγαλώνουν και κινούνται, γίνονται μπερδεμένα, παίρνοντας τελικά αυτό το σφαιρικό σχήμα. Το τελικό σχήμα και η επιβίωση της άλγης (φυκιού) με αυτήν την μορφή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και εξαρτημένη από την παλιρροϊκή κίνηση. Όλα τα μέρη της σφαίρας φωτοσυνθέτουν ενεργά και αν κάποιο μέρος της δεν εκτίθεται στο φως, τότε τα σκιασμένα τμήματα πεθαίνουν και η μπάλα δεν υφίσταται πλέον. Ευτυχώς, το φύκι αναπαράγεται σαν φυτό κι έτσι τα σπασμένα μέρη του μπορούν ακόμα να συνεχίσουν να ζουν.

Η ύπαρξη των αποικιών Marimo, στη λίμνη Ακάν της νήσου Χοκάιντο στην Ιαπωνία και στη λίμνη Myvatn στην Ισλανδία, εξαρτάται από την προσαρμογή των ειδών σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, σε συνδυασμό με τη δυναμική αλληλεπίδραση του ανέμου που προκαλείται από τα ρεύματα, από τις διακυμάνσεις του φωτισμού, τη μορφολογία της λίμνης, το υπόστρωμα του πυθμένα και την ιζηματοποίηση. Ο ρυθμός αύξησης των Marimo είναι περίπου 5 χιλιοστά ανά έτος. Στη λίμνη Ακάν μεγαλώνουν αρκετά και φτάνουν μέχρι τα 20-30 εκατοστά. Στην περιοχή Myvatn, της Ισλανδίας, υπάρχουν πυκνές αποικίες marimo που αναπτύσσονται περίπου 12 εκατοστά σε διάμετρο και αποτελούν σαφή οριοθετημένα "μπαλώματα", στον πάτο της λίμνης, σε βάθος που κυμαίνεται από 2 έως 2,5 μέτρα. Αυτές οι αποικίες ανακαλύφθηκαν το 1978, αλλά μέχρι σήμερα έχουν συρρικνωθεί σημαντικά σε μέγεθός. Το στρογγυλό σχήμα του marimo διατηρείται με την ήπια δράση των κυμάτων, που τα γυρίζει περιστασιακά. Οι μπάλες είναι πράσινες σε όλη την επιφάνειά τους, και αυτό εγγυάται τη δυνατότητα να φωτοσυνθέτουν, άσχετα από το ποια πλευρά τους είναι γυρισμένη προς τα πάνω. Στο εσωτερικό, η μπάλα είναι επίσης πράσινη και γεμάτη με αδρανείς χλωροπλάστες που συμμετέχουν ενεργά σε συγκεκριμένες στιγμές, όπως όταν η μπάλα διαχωριστεί ή σπάσει σε κομμάτια. Η δράση των κυμάτων είναι επίσης σημαντική, για τον καθαρισμό τους από κατάλοιπα και σκουπίδια. Δεδομένου ότι ορισμένες αποικίες έχουν δύο ή ακόμα και τρεις στρώσεις από μπάλες marimo, η δράση των κυμάτων είναι απαραίτητη για να τις μετακινεί, έτσι ώστε να φτάνει το φως σε κάθε μπάλα. Το σφαιρικό σχήμα έχει χαμηλή αναλογία εμβαδού επιφανείας προς όγκο, σε σύγκριση με ένα φύλλο, το οποίο περιορίζει τη φωτοσύνθεση και κατά συνέπεια περιορίζει το μέγιστο μέγεθος των σφαιρών marimo.

Δυστυχώς, οι μπάλες marimo δεν τα καταφέρνουν και τόσο καλά στην άγρια φύση. Όπως είδαμε και με τόσα άλλα είδη, η ανθρώπινη επίδραση έχει το τίμημά της και στο Aegagropila linnaei. Ο ευτροφισμός, η αποψίλωση και η εξάπλωση του ανθρώπου σε κοιλάδες και λεκάνες απορροής που τροφοδοτούν αυτές τις λίμνες είναι βασικές αιτίες που προκαλούν δυσάρεστες αλλαγές, ωθώντας αυτά τα κάποτε καθαρά νερά να γίνουν αρκετά σκοτεινά. Καθώς η κατάσταση αυτή συνεχίζεται, η άλγη δεν είναι ικανή πλέον να φωτοσυνθέσει σε τέτοια επίπεδα ώστε να διατηρήσει τον πληθυσμό της. Η όξινη βροχή είναι επίσης ένα άλλο μεγάλο θέμα. Οι μπάλες Marimo έχουν την τάση να αναπτύσσονται σε ασβεστολιθικές λίμνες. Επομένως, όσο πιο όξινα γίνονται τα νερά, τόσο αδυνατούν να ανταπεξέλθουν. Τέλος, ένα ακόμα θέμα που αντιμετωπίζουν οι μπάλες marimo είναι ή δημοτικότητά τους. Σε ορισμένες περιοχές, η συλλογή των Marimo για εμπορική εκμετάλλευση και προώθηση σε ενυδρεία ξεπερνά τα επίπεδα βιωσιμότητάς του. Μία πηγή υποστηρίζει ότι η πλειοψηφία των σφαιρών marimo προς πώληση σε καταστήματα ενυδρείων προέρχονται από την Ουκρανία, πράγμα που σημαίνει ότι οι πληθυσμοί βρίσκονται υπό σοβαρή πίεση.

Η ραγδαία μείωση του πληθυσμού των σφαιρών στη λίμνη Myvatn έχει ιδιαίτερη σημασία, αλλά για άγνωστο λόγο ορισμένες από τις κύριες αποικίες έχουν εξαφανιστεί ολοσχερώς τα τελευταία χρόνια. Στη λίμνη Ακάν συντελείται μια μεγάλη προσπάθεια για τη διατήρησής τους. Στην προσπάθεια αυτή συγκαταλέγεται και το ετήσιο φεστιβάλ marimo, διάρκειας τριών ημερών, όπου παίζουν σημαντικό ρόλο οι Αϊνού, οι ιθαγενείς της Χοκάιντο. Λόγω της ιδιαίτερης και ελκυστικής εμφάνισής τους, οι μπάλες της λίμνης χρησιμεύουν επίσης ως ένα μέσο για την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Μπορούν να φέρουν κάποια ομοιότητα με τη Γη όπως είναι πράσινες και στρογγυλές και εξαιτίας της ανάγκης τους να περιστρέφονται προκειμένου να δεχτούν φως σε όλες τις πλευρές. Στην Ιαπωνία, το marimo είναι προστατευόμενο είδος ήδη από το 1920, και ορίζεται ως φυσικός θησαυρός. Μικρές μπάλες που πωλούνται ως σουβενίρ είναι πλασμένες με το χέρι από ελεύθερα-πλέοντα νήματα. Στην Ισλανδία, δόθηκε στο marimo καθεστώς προστατευόμενου είδους, το 2006. Τόσο στη λίμνη Myvatn όσο και στη λίμνη Ακάν προστατεύεται, στην πρώτη ως αποθεματικό της φύσης, στη δεύτερη ως εθνικό πάρκο. Η Ολλανδία επίσης έχει αφυπνιστεί για την εξασθένιση τού είδους αυτού. Μέχρι να μπορέσουν να γίνουν περισσότερα, το καλύτερο είναι να αγοράζονται μόνο καλλιεργούμενα σε φυτώριο  marimo. Ο σχηματισμός αυτών των σφαιρών γίνεται σε τεχνητό περιβάλλον. Εν κατακλείδι, δεν υπάρχει είδος που να είναι ασφαλές από την ανεύθυνη φύση του σύγχρονου ανθρώπου.

Από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε το Marimo, έχει γίνει ένα δημοφιλές «κατοικίδιο» για τους ιδιοκτήτες ενυδρείου. Προκειμένου να διαφυλαχθεί το φυσικό Marimo, καλλιεργούνται και πωλούνται τα τεχνητά Marimo. Αν και μια μπάλα από άλγη δεν μπορεί να φαίνεται και τόσο συναρπαστική ιδέα για κατοικίδιο, υπάρχουν πράγματι πολλοί λόγοι για τους οποίους το Marimo είναι τόσο δημοφιλές. Απαιτεί σχεδόν μηδενική φροντίδα ή προσοχή για να αναπτυχθεί, και μπορεί να ζήσει χωρίς το φως του ήλιου, σε οποιοδήποτε τύπο ενυδρείου. Επίσης, το Marimo παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον να το παρακολουθείς καθώς επιπλέει πάνω κάτω, ανάλογα με τις αλλαγές στο περιβάλλον και την ποσότητα του φωτός που λαμβάνει. Η κίνηση αυτή προκαλεί πραγματικά μπέρδεμα σε πολλούς ανθρώπους, ώστε να θεωρούν το Marimo ως έναν είδος υδρόβιου ζώου.

Τα τεχνητά Marimos μπορούν να ζήσουν σε νερό που φυλάσσεται σε θερμοκρασία δωματίου. Εφόσον το νερό αλλάζεται σε εβδομαδιαία βάση τα Marimo θα ζήσουν και να αναπτυχθούν. Αυτή η μορφή των φυκιών δεν απαιτεί το φυσικό φως του ήλιου και μπορεί να ολοκληρώσει τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε είδος φωτός, στο οποίο έχει πρόσβαση. Με το σωστό περιβάλλον ένα Marimo μπορεί να ζήσει έως και 100 χρόνια.

Η συνειδητοποίηση της μοναδικής φύσης του marimo δεν έχει περάσει απαρατήρητη και στην υπόλοιπη ιαπωνική κουλτούρα. Ένα ευρέως διαδεδομένο στην αγορά παιχνίδι, γνωστό ως Marimokkori, παίρνει το ανθρωπόμορφο σχήμα της άλγης marimo, ως ένα μέρος του σχεδιασμού του.

Επίσης σημαντικό είναι ότι το Marimo αντιπροσωπεύει την αγάπη, σύμφωνα με την ιαπωνική λαογραφία. Υπάρχει ένας μύθος που περιβάλλει το Marimo και τη σύνδεσή του με την κόρη ενός φυλάρχου αυτής τής χώρας. Σύμφωνα με την ιστορία, η κοπέλα έτρεξε και έφυγε μακριά μαζί με τον εραστή της, όταν ο πατέρας της δεν ενέκρινε τη σχέση τους. Η αγάπη τους ήταν τόσο ισχυρή, που πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι, το πνεύμα τους γέννησε το Marimo και εξακολουθεί να υπάρχει μέσα σε αυτό μέχρι σήμερα. Λόγω αυτής της ιστορίας, το Marimo είναι γνωστό ως "φυτό της αγάπης" και λέγεται ότι η άλγη μπορεί να αναγνωρίσει την αληθινή αγάπη. Στην πράξη, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να δώσουν ένα Marimo στο αγαπημένο τους πρόσωπο, ελπίζοντας να περάσουν μαζί το υπόλοιπο της ζωής τους.

Πηγή:
https://en.wikipedia.org/wiki/Marimo
http://www.indefenseofplants.com/blog/2015/1/22/mysterious-marimo
http://www.mossball.com/content/feng-shui-marimo-balls.html