Αρπαγόφυτο (Harpagophytum procumbens) άνθη και καρπός

Αρπαγόφυτο - Harpagophytum procumbens

Το αρπαγόφυτο (Harpagophytum procumbens) εχει άσχημους αγκαθωτούς καρπούς, αλλά είναι ένα από τα πιο πολύτιμα φαρμακευτικά φυτά που έχει δώσει η Νότια Αφρική στον κόσμο. Η χρήση του είναι πολυσχιδής και  πολλοί τόνοι από αποξηραμένους κονδύλους του φυτού εξάγονται κάθε χρόνο κυρίως στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι από αυτούς συλλέγονται από άγρια φυτά, γι' αυτό δίνεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην υπάρξει υπερβολική συλλογή και κινδυνεύσει το είδος με εξάλειψη. Οι προσπάθειες που γίνονται ώστε να μετατραπεί το φυτό σε καλλιεργήσιμο δεν έχουν αποδώσει ακόμη.

Το αρπαγόφυτο είναι ένα έρπον ποώδες πολυετές φυτό με μια ανθεκτική κεντρική ρίζα που περιλαμβάνει μία ομάδα από δευτερεύοντες κονδύλους που κρέμονται από αυτήν. Έρποντα ετήσια κλαδιά με αντίθετα φύλλα ξεκινούν από τον κεντρικό κορμό. Τα φύλλα είναι ακανόνιστα και γκριζοπράσινα επειδή καλύπτονται από μικροσκοπικά υπόλευκα κολλώδη κύτταρα.

Το αρπαγόφυτο ονομάζεται αλλιώς και ξύλινη αράχνη ή Νύχι του διαβόλου (Devil's Claw). Το ίδιο όνομα (Devil's Claw) χρησιμοποιείται επίσης και για κάποια φυτά της Βόρειας Αμερικής του γένους Proboscidea.

Τα άνθη του αρπαγόφυτου έχουν σχήμα τρομπέτας και βρίσκονται σε χρώματα όπως βελούδινο κόκκινο, μωβ και ροζ ενώ στο εσωτερικό τους κιτρινίζουν. Μπορεί να βρεθούν και φυτά με εντελώς κίτρινα ή λευκά άνθη. Οι χαρακτηριστικοί καρποί του από τους οποίους προέρχονται και οι διάφορες ονομασίες του φυτού, είναι ξυλώδεις, ωοειδείς, πλακουτσές κάψες οπλισμένες με δύο κεντρικά αγκάθια και δύο παράπλευρες σειρές από 12 ως 16 μυτερά αγκάθια σε σχήμα γάντζου (άρπαγες). Οι καρποί περιέχουν καφέ και μαύρους στενόμακρους τραχείς σπόρους. Τα φυτά ανθίζουν κυρίως από το Νοέμβριο ως τον Απρίλιο (καλοκαίρι) στο Νότιο ημισφαίριο και ξεκινάν να καρπίζουν από τον Ιανουάριο.

Το αρπαγόφυτο φυτρώνει κυρίως στις σαβάνες και έχει συνδεθεί κυρίως με το ξηρό αμμώδες τοπίο της ερήμου Καλαχάρι. Συνήθως ευδοκιμεί σε πεδινές περιοχές και σε αμμόλοφους, σε αμμώδες έδαφος αλλά και σε πετρώδες. Αντέχει σε εδάφη φτωχά σε θρεπτικά συστατικά, όπως και στις παγωνιές καθώς βρίσκεται σε νάρκη τον χειμώνα σαν γεώφυτο που είναι. Η εξάπλωσή του είναι συχνά ανομοιογενής.

Οι καρποί έχουν προσαρμοστεί στη διασπορά από τα ζώα καθώς γαντζώνονται στα πόδια τους στις τρίχες και στο δέρμα τους και έτσι μεταφέρονται μακριά. Όταν κάποτε αποκολληθούν και πέσουν στο έδαφος, ανοίγουν, και οι σπόροι σκορπίζονται σε νέες περιοχές. Μερικές φορές τα ζώα μπορεί μα πεθάνουν από ασιτία καθώς οι καρποί του αρπαγόφυτου γαντζώνονται στο στόμα τους και δεν μπορούν να αποκολληθούν. Οι δευτερεύοντες κόνδυλοι των απραγόφυτων ξεθάβονται και τρώγονται από φυτοφάγα ζώα όπως αντιλόπες και σκαντζόχοιρους.

Το αρπαγόφυτο είναι από πολύ παλιά γνωστό σαν φαρμακευτικό φυτό με τους Βουσμανούς της ερήμου Καλαχάρι να το έχουν χρησιμοποιήσει πρώτοι εδώ και πολλές γενιές. Ένας Γερμανός ο G.H. Mehnert έμαθε γι' αυτό το φυτό από τους Βουσμανούς της Ναμίμπια και το έκανε γνωστό στην Ευρώπη το 1904 όταν το εξήγαγε στη Γερμανία. 

Οι δευτερεύοντες μακριοί κόνδυλοι  χρησιμοποιούνται για να να μετριάσουν τον πόνο και τον πυρετό και να διεγείρουν την χώνεψη. Οι ευρωπαίοι άποικοι που μετέφεραν το αρπαγόφυτο στα σπίτια τους το χρησιμοποίησαν σαν φάρμακο κατά της αρθρίτιδας. 

Η παγκόσμια κατανάλωση του φυτού άρχισε να αυξάνεται δραματικά μετά το 1962 και η αύξηση αυτή συνεχίζεται και στον αιώνα μας, Στις μέρες μας το αρπαγόφυτο θεωρείται θεραπευτικό για πάρα πολλές ασθένειες.

Η Ναμίμπια εξήγαγε 2000 τόνους από αποξηραμένες ρίζες αρπαγόφυτου σε ένα χρόνο, που είχαν αναπτυχθεί σε περισσότερα από 50 εκατομμύρια φυτά!

Οι ιθαγενείς συλλέκτες, οι οποίοι είναι αρκετές χιλιάδες άνθρωποι, προέρχονται συνήθως από πολύ φτωχές κοινότητες που ζουν δίπλα στην έρημο. Συνήθως είναι γυναίκες 40 -60 ετών, που έχουν πολύ λίγες επιλογές να καλυτερεύσουν τη ζωή τους και η συλλογή των αρπαγόφυτων τους δίνει μια διέξοδο. Αυτό αντισταθμίζει την πενιχρή ανταμοιβή για τις πολλές ώρες δουλειάς και τις τεράστιες αποστάσεις που πρέπει να διανύσουν με τα πόδια.

Πηγή:
http://www.plantzafrica.com/planthij/harpagpro.htm