Μονστέρα (Monstera deliciosa). Φύλλα, άνθη, καρποί.

Μονστέρα - Monstera deliciosa

Η Monstera deliciosa είναι είδος ανθοφόρου φυτού, ενδημικό στα τροπικά δάση από το νότιο Μεξικό μέχρι το νότιο Παναμά. Έχει εισαχθεί σε πολλές τροπικές περιοχές και έχει γίνει ένα ελαφρώς επεμβατικό είδος στη Χαβάη, τις Σεϋχέλλες, το νησί της Ανάληψης και στα Society Islands.

Το συγκεκριμένο επίθετο deliciosa σημαίνει "νόστιμος", αναφερόμενο στους βρώσιμους καρπούς του, ενώ monstera σημαίνει "τερατώδες" και αναφέρεται στο τεράστιο μέγεθος που μπορεί το φυτό να αναπτυχθεί - πάνω από 15 μέτρα σε πολλές περιπτώσεις.

Κοινές ονομασίες του είναι "φυτό φρουτοσαλάτα" ή "δέντρο φρουτοσαλάτα" (σε σχέση με τους φαγώσιμους καρπούς, που έχουν γεύση φρουτοσαλάτας), ceriman, "φυτό ελβετικό τυρί" (ή απλά τυρί), monster fruit, monsterio delicio, monstereo, Mexican breadfruit, locust and wild honey, windowleaf, balazo και Penglai banana. Οι ονομασίες στα ισπανικά (costilla de Adan), στα πορτογαλικά (costela-de-adao) και στα γαλλικά (plante gruyere) αναφέρονται στην αλλαγή των φύλλων από ολόκληρα και πλήρη σε σχιστά με μεγάλα ανοίγματα σαν παράθυρα (συγκρίνοντάς τα στις δύο πρώτες περίπτωσεις με το πλευρό του Αδάμ και στην τρίτη με τυρί gruyere γεμάτο τρύπες). Στο Μεξικό, το φυτό αναφέρεται μερικές φορές ως pinanona.

Η Monstera deliciosa ανήκει στην οικογένεια Araceae, είναι επίφυτο με εναέριες ρίζες και μπορεί να φτάσει μέχρι και 20 μέτρα ύψος. Τα φύλλα του είναι μεγάλα, δερματώδη, γυαλιστερά, σε σχήμα καρδιάς, με 25-90 εκατ. μήκος και 25 -75 εκατ. πλάτος. Τα νεαρά φυτά έχουν φύλλα τα οποία είναι μικρότερα και ολόκληρα, χωρίς λοβούς ή τρύπες, αλλά σύντομα αποκτούν σκισίματα και γίνονται "παραθυρόφυλλα" (φύλλα με παράθυρα).

Τα άγρια φυτά αναπτύσσονται προς την πιο σκοτεινή περιοχή που μπορούν να αναπτυχθούν έως ότου βρουν έναν κορμό δέντρου, και στη συνέχεια αρχίζουν να μεγαλώνουν προς το φως, ανεβαίνοντας το δέντρο.

Γιατί όμως τα φύλλα το φυτού  είναι γεμάτα τρύπες;  Η Monstera deliciosa βασίζεται στη σύλληψη απρόβλεπτων αχτίδων ηλιακού φωτός, γνωστών ως "sunflecks", απαραίτητες της φωτοσύνθεσης για ενέργεια. Μόνο καθώς το φυτό ωριμάζει, αναπτύσσεται ψηλότερα, φθάνοντας σε ανώτερα τμήματα του τροπικού δάσους με περισσότερες αχτίδες ηλιακού φωτός. Στη συνέχεια τα φύλλα γίνονται μεγαλύτερα, αναπτύσσουν τρύπες και κρατούνται μακριά από τον κορμό, όπου έχουν περισσότερες πιθανότητες να συλλάβουν το φως του ήλιου που είναι απαραίτητος για να επιβιώσουν. Παρόλο που ένα φύλλο με τρύπες θα χάσει κάποιο ηλιακό φως, επειδή φιλτράρει μέσα από τις τρύπες, τα συμπαγή φύλλα με την ίδια επιφάνεια ουσιαστικά καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο, οπότε η πρόσβασή τους στο ηλιακό φως περιορίζεται.

Το λουλούδι της M. deliciosa αποτελείται από ένα ειδικό βράκτιο φύλλο, σα μάτι φυτού, που ονομάζεται σπάθη και εσωκλείει ένα στάχυ με άνθη όπως του φοίνικα. Αυτά τα λουλούδια είναι αμφιφυλόφιλα, που σημαίνει ότι περιέχουν τόσο αρσενικές όσο και θηλυκές δομές. Δεδομένου ότι το φυτό περιέχει και τα δύο φύλλα, είναι σε θέση να αυτο-γονιμοποιείται.

Η Monstera deliciosa καλλιεργείται συνήθως για εσωτερική διακόσμηση σε δημόσια κτίρια και ως φυτό εσωτερικού χώρου. Συχνά αναφέρεται ως Φιλόδενδρο με σχιστά φύλλα. Μεγαλώνει καλύτερα σε θερμοκρασίες μεταξύ των 20-30 °C και απαιτεί υψηλή υγρασία και σκιά. Η ανάπτυξη σταματάει κάτω από τους 10 °C και στον παγετό πεθαίνει. Στις παράκτιες ζώνες της Σικελίας, ειδικά στην περιοχή του Παλέρμο, όπου ονομάζεται "πόδι λιονταριού" (zampa di leone), καλλιεργείται συχνά σε εξωτερικούς χώρους. Σε ιδανικές συνθήκες ανθίζει περίπου τρία χρόνια μετά την φύτευση. Η άνθηση είναι σπάνια όταν καλλιεργείται σε εσωτερικούς χώρους. Το φυτό μπορεί να πολλαπλασιαστεί με μοσχεύματα ώριμου φυτού ή με αεροστρώματα. Η Monstera deliciosa και η ποικιλία Variegata έχουν κερδίσει το βραβείο κηπουρικής του Royal Horticultural Society.

Ο καρπός της Monstera deliciosa φτάνει περίπου τα 25 εκατ. σε μήκος και τα 3-4 εκατ. σε διάμετρο. Μοιάζει με πράσινο στάχυ καλαμποκιού που καλύπτεται με εξάγωνα επιθέματα, σαν λέπια αλλά πιο παχιά. Καθώς ο καρπός ωριμάζει, αυτά τα επιθέματα πέφτουν από το φρούτο, απελευθερώνοντας ένα ισχυρό και γλυκό άρωμα. Η μυρωδιά του θυμίζει έναν συνδυασμό ανανά και μπανάνας. Ο καρπός (και μόνο ο καρπός) είναι βρώσιμος και ασφαλής για τον άνθρωπο.

Το φορτσάρισμα του φυτού M. deliciosa, με σκοπό την ανθοφορία έξω από τον τυπικό τροπικό βιότοπό του, αποδεικνύεται δύσκολο, γιατί πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αλλά στο φυσικό του περιβάλλον ανθίζει εύκολα. Σε αυτές τις περιοχές όπου αναπτύσσεται φυσικά, το M. deliciosa θεωρείται μια λιχουδιά λόγω της γλυκιάς και εξωτικής γεύσης του.

Οι καρποί των φυτών της οικογένειας Araceae (του γένους Arum) περιέχουν συχνά Raphides και Trichosclereids - δομές από οξαλικό ασβέστιο, που μοιάζουν σαν βελόνες. Τα άγουρα και άγευστα φρούτα της M. deliciosa περιέχουν τέτοιες κρυσταλλικές δομές, που μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό του στόματος.

Ο καρπός δείχνει τα πρώτα σημάδια ωρίμανσης, ξεκινώντας από τις βαθύτερες κλίμακες (επιθέματα) που αχίζουν να γίνονται κιτρινωπές. Καθώς ωριμάζει, το άμυλο που αποθηκεύτηκε στα πράσινα φρούτα μετατρέπεται σε ζάχαρη, δίνοντάς του τη γλυκιά γεύση του. Ο μηχανισμός αυτός είναι συγκρίσιμος με τον τρόπο ωρίμανσης των καρπών μπανάνας. Η έντονη οσμή που παράγει ο καρπός γίνεται εμφανής όταν είναι μισο-ώριμος. Καθώς ο χρόνος περνάει και ο καρπός συνεχίζει να ωριμάζει, η οσμή γίνεται ισχυρότερη. Αφού όμως γίνει πλήρως ώριμος, η μυρωδιά χάνεται γρήγορα.

Ο καρπός μπορεί να ωριμάσει και αφού κοπεί, στη φάση που αρχίσουν να ανασηκώνονται οι πρώτες κλίμακες και ξεκινά να εκκρίνεται η έντονη οσμή. Κόβεται, τυλίγεται σε χάρτινη σακούλα και αφήνεται στην άκρη μέχρι να φουσκώσουν τα επιθέματα. Στη συνέχεια, τα επιθέματα βουρτσίζονται ή πέφτουν για να αποκαλυφθεί η εδώδιμη σάρκα από κάτω. Η σάρκα, η οποία είναι παρόμοια με του ανανά στην υφή, μπορεί να αποκόπτεται από τον πυρήνα της και να τρώγεται. Έχει μια φρουτώδη γεύση παρόμοια με του αρτόκαρπου και του ανανά. Τα πράσινα, άγευστα φρούτα μπορούν να ερεθίσουν το λαιμό, και το λάτεξ των φύλλων και των κλαδιών μπορεί να δημιουργήσει εξανθήματα στο δέρμα, επειδή και τα δύο περιέχουν οξαλικό κάλιο: αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα φρούτα πρέπει να καταναλωθούν όταν φουσκώσουν τα επιθέματα που καλύπτουν τον καρπό. Οι μαύρες ερεθιστικές ίνες μπορούν να αφαιρεθούν (να σκουπιστούν) με την εφαρμογή λίγου χυμού εσπεριδοειδών.

Τα φυτά που καλλιεργούνται εσωτερικά σε εύκρατες περιοχές παράγουν περιστασιακά λουλούδια και φρούτα.

Οι εναέριες ρίζες αυτού του φυτού, καθώς και κάποιων άλλων αροειδών, όπως του Φιλόδενδρου, συχνά έχουν μεγάλο μήκος, φτάνοντας από τα κλαδιά του ψηλού δέντρου σχεδόν μέχρι το έδαφος. Χρησιμοποιούνται πολύ στη Γουατεμάλα για την κατασκευή των λεγόμενων επίπλων mimbre (μιμητικά έπιπλα), παρόμοια με τα έπιπλα από λυγαριά ή ελαφρύ καλάμι που κατασκευάζονται συνήθως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι αποξηραμένες ρίζες, με ομοιόμορφη διάμετρο, ή μερικές φορές και οι φρέσκες, τυλίγονται σφιχτά και ομοιόμορφα γύρω από ένα ξύλινο πλαίσιο, σχηματίζοντας όμορφα και ανθεκτικά αντικείμενα επίπλων.  Οι εναέριες ρίζες έχουν χρησιμοποιηθεί ως σχοινιά στο Περού και για να κατασκευάσουν καλάθια στο Μεξικό. Στο Μεξικό, μια έγχυση φύλλου ή ρίζας καταναλώνεται καθημερινά για την ανακούφιση της αρθρίτιδας. Στη Μαρτινίκα η ρίζα χρησιμοποιείται για να κάνουν ένα φάρμακο για το δάγκωμα των φιδιών.

Πηγή:
https://en.wikipedia.org/wiki/Monstera_deliciosa
http://www.bbc.co.uk/nature/21059874
http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Monstera+deliciosa