Οκτώβριος 2002

Γνωρίζετε ότι το φυτό Κολχικό του οποίου το άνθος μοιάζει καταπληκτικά με του κρόκου είναι εξαιρετικά δηλητηριώδες;

Κολχικό (Colchicum autumnale)

Το κολχικό είναι γνωστό και σαν φθινοπωρινός κρόκος, ενώ σε μερικές περιοχές είναι γνωστό σαν βολχικό, γυμνή κυρία, και ζαφορά των λιβαδιών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι κρόκος ούτε ζαφορά,  και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται στη θέση της ζαφοράς στη μαγειρική γιατί αν φαγωθεί οποιοδήποτε μέρος αυτού του φυτού μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο.

Το κολχικό είναι ενδημικό της Ευρώπης αλλά έχει μεταφερθεί και στην Βόρεια Αμερική, όπου καλλιεργείται σε κήπους και ζει σε άγρια κατάσταση σε λιβάδια και δασώδεις περιοχές αφού κατάφερε να εξαπλωθεί εκεί. Είναι φυτό ποώδες πολυετές και ανήκει στην οικογένεια των λιλιδών (Liliaceae). Φυτρώνει από κορμό (ένα είδος σκληρού βολβού) σαν του αγριοκρέμμυδου. Τα σπαθωτά φύλλα του φτάνουν σε ύψος μέχρι 30 εκατοστά. Το φθινόπωρο ένα ή δύο βλαστοί χωρίς φύλλα ξεφυτρώνουν από τον κορμό. Κάθε βλαστός παράγει ένα μονό λουλούδι ροζ-βιολετί που μοιάζει μ' αυτό του κρόκου.

Το λουλούδι του κολχικού είναι σχεδόν όμοιο μ' αυτό του κρόκου εκτός από τους στήμονες που στο κολχικό είναι έξη ενώ στον κρόκο μόνο τρεις. Η αντίθεση αυτή είναι χαρακτηριστική για την αναγνώρισή τους. Αν και έχουμε συνηθίσει τον κρόκο σαν λουλούδι ανοιξιάτικης άνθισης, πολλές ποικιλίες του ανθίζουν το φθινόπωρο, σχεδόν την ίδια περίοδο που τελειώνει η ανθοφορία των κολχιικών.

Η υπερβολική τοξικότητα του κολχικού είναι γνωστή από την αρχαία Ελλάδα, αλλά κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. βοτανολόγοι της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ανακάλυψαν ότι το φυτό είχε και θεραπευτικές ιδιότητες. Το χρησιμοποίησαν για να θεραπεύσουν ρευματισμούς και αρθρίτιδα, ενώ οι Άραβες άρχισαν να το χρησιμοποιούν για την ποδάγρα. Το χρήσιμο δραστικό συστατικό του φυτού είναι ένα αλκαλοειδές που λέγεται κολχικίνη, και το οποίο χρησιμεύει ακόμη για να θεραπεύσει την ποδάγρα και έχει αντικαρκινικές ιδιότητες.

Η δηλητηρίαση από αυτό το φυτό μοιάζει με την δηλητηρίαση από αρσενικό. Τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά από 2 ως 5 ώρες και είναι κάψιμο στο στόμα, στομαχικός πόνος, διάρροια και νεφρική ανεπέρκεια. Μπορεί να προκληθεί και θάνατος από αναπνευστική ανεπάρκεια. λιγότερα από 2 γραμμάρια είναι ικανά να σκοτώσουν ένα παιδί. Συγκεκριμένο αντίδοτο δεν υπάρχει και η καλύτερη θεραπεία είναι η πλύση στομάχου.

Αυτό το πανέμορφο αλλά και πολύ δηλητηριώδες φυτό μεγαλώνει κυρίως σε λιβάδια και δάση. Ωστόσο υπάρχουν αρκετές καλλιεργούμενες ποικιλίες αν θέλετε να το έχετε στον κήπο σας. Το κολχικό μερικές φορές λέγεται και φθινοπωρινός κρόκος. Ωστόσο, ποτέ μην αγοράσετε φυτό που να λέγετε φθινοπωρινός κρόκος αν δεν έχετε διαπιστώσει ότι το επιστημονικό του όνομα είναι Colchicum autumnale. Υπάρχει και ένα άλλο κοινό φυτό η ζαφορά (Crocus sativus) το οποίο λέγεται επίσης φθινοπωρινός κρόκος και στα ζώα αρέσει να το τρώνε. Από την στιγμή που γνωρίζετε ότι κάθε μέρος του φυτού Κολχικό είναι δηλητηριώδες δεν υπάρχει κίνδυνος να το καλλιεργήσετε, απλά μην δοκιμάστε ποτέ να το φάτε.

Οι κορμοί του κολχικού πρέπει να φυτέονται τον Αύγουστο σε βάθος 6-8 εκατοστών σε ημισκιερό μέρος. Το καταπληκτικό με τα κολχικά είναι το πόσο γρήγορα ανθίζουν. Από την στιγμή που θα φυτευτούν οι κορμοί (τον Αύγουστο) στο έδαφος, ξεφυτρώνουν οι βλαστοί και ανθίζουν μέσα σε τρεις εβδομάδες. Είναι πράγματι συναρπαστικό. Νωρίς την άνοιξη το φυτό παράγει φύλλα σπαθωτά που μοιάζουν με της χόστας. Ωστόσο τα τα φύλλα αυτά εξαφανίζονται μετά από μερικές εβδομάδες. Το φυτό δεν ξαναεμφανίζεται μέχρι το φθινόπωρο όταν τα λουλούδια του ξεφυτρώνουν από το έδαφος πάνω σε μικρούς γυμνούς βλαστούς. Όντας μέλος της οικογένειας των λιλιδών, τα λουλούδια του κολχικού μοιάζουν σαν εξωτικά νούφαρα που φύτρωσαν στη γη.

Πηγή:
http://biotech.icmb.utexas.edu/botany/acrohst.html
http://www.mydeergarden.com/Newsletter/200108a.htm
http://www.dutchbulbs.com/plantprofile.html