Λίτσι (Litchi chinensis).

Λίτσι - Litchi chinensis

Το Λίτσι (Lychee, Litchi chinensis) είναι το μοναδικό μέλος του γένους Litchi στην οικογένεια Sapindaceae. Πρόκειται για ένα τροπικό δέντρο, ενδημικό στις επαρχίες Guangdong και Fujian της Κίνας, με καταγεγραμμένη καλλιέργεια από το 1059 μ.Χ. Η Κίνα είναι ο κύριος παραγωγός λίτσι, ακολουθούμενη από την Ινδία, κάποιες χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, την Ινδική υποήπειρο και τη νότια Αφρική. Το λίτσι είναι ένα ψηλό αειθαλές δέντρο, που φέρει μικρά σαρκώδη φρούτα. Η εξωτερική φλούδα του φρούτου έχει ροζ-κόκκινο χρώμα, είναι χονδροειδής και δεν τρώγεται, αλλά καλύπτει μια γλυκιά σάρκα, που καταναλώνεται σε πολλά διαφορετικά πιάτα, κυρίως ως επιδόρπιο.

Οι σπόροι Lychee περιέχουν μεθυλενοκυκλοπροπυλογλυκίνη που μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία και σχετίζεται με κρούσματα εγκεφαλοπάθειας σε υποσιτισμένα παιδιά στην Ινδία και το Βιετνάμ, όπου είχαν καταναλωθεί φρούτα λίτσι.

Το Litchi chinensis είναι το μοναδικό μέλος του γένους Litchi στην οικογένεια Sapindaceae. Περιγράφηκε και ονομάστηκε από τον Γάλλο φυσιολάτρη Pierre Sonnerat στην αναφορά του στο "Voyage aux Indes orientales et a Chine, fait depuis 1774 jusqu'a 1781" (μετάφραση: "Ταξίδι στις ανατολικές Ινδίες και την Κίνα, που έγινε μεταξύ 1774 και 1781", το οποίο δημοσιεύθηκε το 1782. Υπάρχουν τρία υποείδη, που καθορίζονται από τη διάταξη των λουλουδιών, το πάχος των κλαδιών, τα φρούτα και τον αριθμό των στημόνων.

Το Litchi chinensis είναι ένα αειθαλές δέντρο, συχνά μικρότερο από 15 μέτρα, αλλά μερικές φορές φτάνει μέχρι τα 28 μέτρα. Ο φλοιός είναι γκρίζο-μαύρος και τα κλαδιά καφετί-κόκκινα. Τα φύλλα έχουν 10-25 εκ. μήκος ή και περισσότερο, με φυλλάρια σε 2-4 ζεύγη. Το λίτσι έχει παρόμοιο φύλλωμα με την οικογένεια Lauraceae, πιθανόν λόγω της συγκλίνουσας εξέλιξης. Είναι ευπροσάρμοστο, αναπτύσσοντας φύλλα που απωθούν το νερό και ονομάζονται λαυρόφυλλα ή λαυροειδή φύλλα. Στην περίοδο της ανθοφορίας, τα λουλούδια εμφανίζονται σε τερματικές ταξιανθίες και διαθέτουν πολλές ανθήλες. Οι ανθήλες αναπτύσσονται σε συστάδες των δέκα ή περισσότερων, έχουν μήκος 10-40 εκ. ή περισσότερο και συγκρατούν εκατοντάδες μικρά, κίτρινα ή πράσινα λουλούδια με ευδιάκριτο άρωμα.

Το λίτσι φέρει σαρκώδη φρούτα που ωριμάζουν σε 80-112 ημέρες ανάλογα με το κλίμα, την τοποθεσία και την ποικιλία. Τα φρούτα ποικίλουν σε σχήμα από στρογγυλό ή ωοειδές μέχρι σχήμα καρδιάς, μήκους έως 5 εκ. και πλάτους 4 εκ., βάρους περίπου 20 γραμ. Η λεπτή, σκληρή φλούδα είναι πράσινη στον άγουρο καρπό, αλλά στην ωρίμανση γίνεται κόκκινη ή ροζ-κόκκινη, είναι λεία ή καλυμμένη με μικρές αιχμηρές προεξοχές και δεν είναι βρώσιμη. Αφαιρείται όμως εύκολα για να αποκαλυφθεί ένα ημιδιαφανές άσπρο σαρκώδες επίσπερμα με άρωμα λουλουδιού και μυρωδάτη γλυκιά γεύση. Η φλούδα γίνεται καστανή και στεγνή όταν αφαιρείται μετά τη συγκομιδή. Το σαρκώδες, βρώσιμο τμήμα του καρπού είναι ένα επισπέρμιο, που περιβάλλει έναν σκούρο καφέ, μη βρώσιμο σπόρο, με μήκος 1-3 εκ. και πλάτος 0,6-1,2 εκ. Ορισμένες ποικιλίες παράγουν περισσότερα φρούτα με συρρικνωμένους σπόρους, που έχουν αποβληθεί. Αυτά τα φρούτα είναι γνωστά ως «γλώσσες κοτόπουλου» και έχουν συνήθως υψηλότερη τιμή, λόγω της ύπαρξης περισσότερης βρώσιμης σάρκας. Δεδομένου ότι η αρωματική γεύση χάνεται στη διαδικασία της κονσερβοποίησης, ο καρπός τρώγεται συνήθως φρέσκος.

Τα φρούτα τρώγονται ωμά ή μαγειρεμένα. Οι λευκές, ημιδιαφανείς σαρκώδεις αρίλλες είναι γλυκιές, ζουμερές και υπόξυνες, με μια υπέροχη γεύση που θυμίζει κάπως τα μοσχοστάφυλα Muscat. Τρώγονται κυρίως ωμά, μπορούν επίσης να αποξηρανθούν, να γίνουν καρυκεύματα, τουρσί, να κονσερβοποιηθούν με σιρόπι, να χρησιμοποιηθούν σε μαρμελάδες, σάλτσες, παγωτά, φρουτοσαλάτες κλπ.

Τα αποξηραμένα φρούτα, που ονομάζονται lychee nuts, έχουν μια ξεχωριστή καπνιστή γεύση και τρώγονται ευρέως στην Κίνα. Είναι πλούσια σε βιταμίνη C. Οι λείοι καρποί λίτσι που καλλιεργούνται στα πεδινά, έχουν μεγαλύτερη ζήτηση συγκριτικά με τους ακανθώδεις καρπούς λίτσι που καλλιεργούνται στους λόφους.

Η καλλιέργεια του λίτσι άρχισε στην περιοχή της νότιας Κίνας, περίπου από το 1059 μ.Χ., στη Μαλαισία και στο βόρειο Βιετνάμ. Τα ανεπίσημα αρχεία στην Κίνα αναφέρονται στο lychee ήδη από το 2000 π.Χ. Τα άγρια δέντρα εξακολουθούν να αναπτύσσονται σε μέρη της νότιας Κίνας και στο νησί Hainan. Υπάρχουν πολλές ιστορίες για τη χρήση του φρούτου ως λιχουδιά στο κινέζικο αυτοκρατορικό παλάτι. Για πρώτη φορά περιγράφηκε και εισήχθη στη Δύση το 1656 από τον Michal Boym, πολωνό ιησουίτη ιεραπόστολο (εκείνη την περίοδο Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία).

Τον 1ο αιώνα, τα φρέσκα λίτσι είχαν τόση ζήτηση στο αυτοκρατορικό παλάτι, που μια ειδική υπηρεσία ταχυμεταφορών με γρήγορους ίππους μετέφερε τα φρέσκα φρούτα από το Γκουανγκντόνγκ. Υπήρχε μεγάλη ζήτηση για λίτσι στη Δυναστεία των Σονγκ (960-1279), σύμφωνα με τον Cai Xiang, στο Li chi pu (πραγματεία στο λίτσι). Ήταν επίσης ο αγαπημένος καρπός της αγαπημένης παλλακίδας Yang Yuhuan (Yang Guifei) του αυτοκράτορα Li Longji (Xuanzong). Ο αυτοκράτορας ήθελε το φρούτο να παραδίδεται στην πρωτεύουσα, με οποιαδήποτε δαπάνη.

Το λίτσι προσέλκυσε την προσοχή των ευρωπαίων ταξιδιωτών, όπως του Juan Gonzalez de Mendoza στην ιστορία του μεγάλου και ισχυρού βασιλείου της Κίνας (1585, αγγλική μετάφραση 1588), με βάση τις αναφορές ισπανών μοναχών που είχαν επισκεφθεί την Κίνα στη δεκαετία του 1570 και έδωσαν πολλά εύσημα στους καρπούς: Έχουν ένα είδος δαμάσκηνου, που ονομάζουν lechias, που είναι υπερβολικά γευστικό και ποτέ δεν έβλαψε κάποιον σωματικά, αν και θα μπορούσε να είχε φάει μεγάλο αριθμό από αυτά.

Ο ακατέργαστος καρπός λίτσι περιέχει 82% νερό, 17% υδατάνθρακες, 1% πρωτεΐνη και αμελητέο λίπος. Ο ακατέργαστος πολτός είναι πλούσιος σε βιταμίνη C, έχει 72 mg ανά 100 γραμμάρια - ποσότητα που αντιπροσωπεύει το 86% της ημερήσιας δόσης - αλλά δεν περιέχει άλλα μικροθρεπτικά συστατικά σε σημαντικό ποσοστό.

Το λίτσι έχει μέτριες ποσότητες πολυφαινολών, συμπεριλαμβανομένων μονομερών και διμερών φλαβανο-3-ol ως μείζονες ενώσεις που αντιπροσωπεύουν περίπου το 87% των συνολικών πολυφαινολών, οι οποίες μειώνονται σε ποσοστό κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης ή του καφέ χρώματος. Η κυανιδίνη-3-γλυκοσίδη αντιπροσώπευε το 92% των συνολικών ανθοκυανινών.

Ο καρπός, η φλούδα και ο σπόρος χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή ιατρική. Αφεψήματα της ρίζας, του φλοιού και των λουλουδιών χρησιμοποιούνται ως γαργάρες για να ανακουφίσουν τις παθήσεις του λαιμού.  Η φλούδα των φρούτων χρησιμοποιείται στη θεραπεία της διάρροιας.  Οι σπόροι χρησιμοποιούνται ως αναλγητικό σε νευραλγικές διαταραχές και σε ορχίτιδα.

Πηγή:
https://en.wikipedia.org/wiki/Lychee
http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Litchi+chinensis