Ζαμπάλα (Lardizabala biternata). Άνθη και καρποί.

Ζαμπάλα - Lardizabala biternata

Το Lardizabala είναι ένα μονοτυπικό γένος ανθοφόρων φυτών. Αυτά τα φυτά είναι αειθαλή λιάνα, εγγενή σε εύκρατα δάση της κεντρικής και νότιας Χιλής. Το μοναδικό είδος είναι το Lardizabala biternata Ruiz & Pav, γνωστό ως Coguil, Cogüilera, Coiye, Coille, Voqui cógüil ή Voqui coille, στη Χιλή, και γνωστό ως φρούτα Lardizabala ή Zabala στα αγγλικά. Καλλιεργείται για τους βρώσιμους καρπούς του (που ονομάζονται coguil ή cógüil στη γλώσσα των Μαπούτσε) και για τα διακοσμητικά λουλούδια του.

Το όνομα του γένους είναι αφιερωμένο στον Miguel de Lardizábal y Uribe, έναν Ισπανό πολιτικό του 18ου αιώνα.

Το Lardizabala biternata  είναι ένας αειθαλής, αναρριχώμενος θάμνος (λιάνα) με πλούσιο βαθύ πράσινο φύλλωμα που παράγει μίσχους μήκους περίπου 3,5 μέτρων που τεντώνονται γύρω από άλλα φυτά για υποστήριξη.

Είναι ανθεκτικό σε κρυο κλίμα και είναι ευαίσθητο στον παγετό (ως -7 βαθμούς Κελσίου).

Κατάλληλο για: ελαφριά (αμμώδη) και μεσαία (αργιλώδη) εδάφη και προτιμά εδάφη με καλή στράγγιση. Κατάλληλο pH: ήπια όξινα, ουδέτερα και βασικά (ήπια αλκαλικά) εδάφη. Μπορεί να αναπτυχθεί σε ημισκιερό (ανοιχτόδασος). Προτιμά το υγρό έδαφος.

Δυνατό αειθαλές αναρριχώμενο, με τρισχιδή, διμερή και τριμερή φύλλα. Τα τρία, έξι ή εννέα φυλλάδια είναι σκληρής υφής, μήκους 5 έως 10 εκατοστών το καθένα, ενώ το μεσαίο από κάθε τρίο είναι το μεγαλύτερο. Διαφέρουν πολύ στο περίγραμμα, αλλά είναι ως επί το πλείστον ωοειδή, τα πλάγια φυλλάδια είναι λίγο πολύ λοξά, και συχνά άμισχα, τα περιθώρια δημιουργούνται ρηχά, με εδώ κι εκεί ένα έντονα μυτερό δόντι. Οι μίσχοι των φύλλων είναι καλυμμένοι με κοντές καστανές τρίχες.

Ανθίζει από τον Δεκέμβριο έως τον Φεβρουάριο. Το είδος είναι μονόοικο (τα μεμονωμένα άνθη είναι είτε αρσενικά είτε θηλυκά, αλλά και τα δύο φύλα μπορούν να βρεθούν στο ίδιο φυτό). Το φυτό δεν είναι αυτογόνιμο, επομένως μπορεί να χρειαστούν δύο φυτά για να καρποφορήσει το φυτό, παρόμοια με το συγγενικό του φυτό Akebia.

Λουλούδια λειτουργικά μονόφυλα. αρσενικά πλάτους 7⁄10 εκατοστά, που παράγονται σε πεσμένες ακίδες μήκους 8 έως 19 εκατοστά από τις μασχάλες των φύλλων. Τα σέπαλα αποτελούν το πιο αποτελεσματικό μέρος του λουλουδιού, καθώς είναι γενικά ωοειδή, σαρκώδη και σκούρα σοκολατί μοβ. Πέταλα μικρά, στενά, λευκά και αλευρώδη. Θηλυκά άνθη σε λεπτούς μίσχους μήκους 3 εκατοστών, μοναχικά στις μασχάλες των φύλλων, μάλλον μεγαλύτερα από τα αρσενικά.

Καρποί σε σχήμα λουκάνικου, μήκους 5 έως 8 εκατοστά. Σπόροι πεπλατυσμένοι και σε μέγεθος περίπου μικρών μπιζελιών.

Ο καρπός είναι γλυκός, πολτώδης και βρώσιμος, ωμός ή μαγειρεμένος. Λαμβάνεται από το άγριο φυτό και θεωρείται λιχουδιά στη Χιλή. Ο καρπός πωλείται στις τοπικές αγορές της Χιλής και του Περού. Επίσης έχει ιδαίτερο ενδιαφέρον επειδή τα φρούτα σε βαθύ μωβ χρώμα μοιάζουν με λουκάνικο. 

Ένα κορδόνι κατασκευάζεται από τη σκληρή ίνα που βρίσκεται στα στελέχη. Οι μίσχοι, που μεγαλώνουν σε τεράστια μήκη στη Χιλή, αποξηραίνονται και χρησιμοποιούνται ως σχοινιά. Μάλλον θα έδιναν μια καλή, σκληρή ίνα κορδονιού.

Ένα πολύ διακοσμητικό φυτό, που συχνά καλλιεργείται σε κήπους.
 

Πηγή:
https://en.wikipedia.org/wiki/Lardizabala
https://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Lardizabala+biternata
https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Lardizabala+biternata
https://www.treesandshrubsonline.org/articles/lardizabala/lardizabala-biternata/