Το γένος Εντάδα (Entada) είναι γένος ανθοφόρων φυτών, ανήκει στην οικογένεια των
ψυχανθών, Fabaceae, και στην υποοικογένεια
Mimosoideae. Το γένος αποτελείται από περίπου 30 είδη δέντρων, θάμνων και τροπικών
lianas. Τα εικοσιένα αυτά τα συναντάμε στην Αφρική, έξι στην Ασία, δύο στην τροπική Αμερική και ένα σε παντροπική διασπορά. Έχουν σύνθετα φύλλα και παράγουν εξαιρετικά μεγάλους βλαστούς μέχρι 1,5 μέτρα (4,9 πόδια) μήκος. Οι σπόροι τους είναι ελαφριοί και επιπλέουν, ώστε να επιβιώσουν στις μεγάλες μετακινήσεις μέσω των ποταμών και των ρευμάτων των ωκεανών, για να καταλήξουν τελικά στις τροπικές παραλίες.
Η Γιγάντια Εντάδα (Entada_gigas), κοινώς γνωστή ως σκάλα της μαϊμούς
( monkey-ladder), Coeur de la Mer ή καρδιά της θάλασσας, είναι ένα είδος ανθοφόρων liana της οικογένειας των
ψυχανθών, Fabaceae, το οποίο είναι ενδημικό στην Κεντρική Αμερική, την Καραϊβική, στο βόρειο τμήμα της Νότιας Αμερικής και την Αφρική.
Liana λέγονται τα διάφορα τροπικά ξυλώδη
αναρριχόμενα φυτά που ριζώνουν στο έδαφος και χρησιμοποιούν τα δέντρα σαν κάθετα στηρίγματα για να
σκαρφαλώσουν στο θόλο του τροπικού δάσους και έτσι να
αποκτήσουν πρόσβαση σε καλά φωτισμένες περιοχές του δάσους. Καθώς
αναπτύσσεται μέσα στο τροπικό δάσος σαν βόας συσφιγκτήρας, το
αναρριχόμενο φυτό "καρδιά της θάλασσας" είναι ένα από τα πιο αξιόλογα lianas στους τροπικούς του Νέου Κόσμου. Γνωστό στην περιοχή ως σκάλα της μαϊμούς
"escalera de mono" ή "monkey ladder", παρέχει στην πραγματικότητα μια δενδρόβια λεωφόρο στους πιθήκους που σκαρφαλώνουν ψηλά στον ουρανό, μέσα
στους θόλους των τροπικών δασών.
Όπως ένα φίδι που συστρέφεται, μια μόνο "σκάλα της μαϊμούς" μπορεί να αναρριχηθεί μέχρι το ψηλότερο δέντρο πριν σχηματίσει κλαδιά και να ελιχθεί μέσα από διάφορες κορυφές δέντρων για τουλάχιστον 100 πόδια πάνω από το έδαφος των δασών. Μερικά δέντρα γίνονται τόσο βαριά από τον έντονο
εναγκαλισμό των lianas που ανατρέπονται από τον άνεμο, λόγω υπερβολικού βάρους στην κορυφή τους. Ωστόσο, ακόμα κι αν το υποστηρικτικό δέντρο πέσει, πολλές φορές οι ρίζες των lianas παραμένουν στο έδαφος και απλά σκαρφαλώνουν στις κορυφές των γειτονικών δέντρων.
Τα κύρια στελέχη της "σκάλας της μαϊμούς" μπορούν να έχουν διάμετρο μεγαλύτερη από
30 εκατοστά, συχνά πεπλατυσμένα, και όπως ανέρχονται κυκλικά σαν κορδέλες ή σπείρες μοιάζουν με τον κοχλία του Αρχιμήδη. Ακόμα και τα μικρότερα στελέχη είναι εξαιρετικά ελαστικά και πολύ γερά. Τα μεγάλα
lianas, όπως η σκάλα της μαϊμούς, παρέχουν ένα λαβύρινθο από δενδρόβιες λεωφόρους για αμέτρητα ζώα, από φίδια, σαύρες και βραδύπους, μέχρι πιθήκους που είναι οι καλλιτέχνες του δασικού θόλου στη χρήση σχοινιών.
Η σκάλα μαϊμούς κατανέμεται ευρέως σε όλα τα υγρά πεδινά δάση στους τροπικούς του Νέου Κόσμου. Κατά μήκος των
οχθών των ποταμών και στα όρια των δασών αυτή η πυκνή liana μπορεί να σκεπάσει εντελώς τα ψηλά δέντρα, σχηματίζοντας μια πράσινη, φυλλώδη κουρτίνα. Πυκνές ταξιανθίες μικρών πρασινοκίτρινων λουλουδιών κρέμονται από τις μασχάλες των κληματίδων που φέρουν, πτεροειδή φύλλα. Παρά το γεγονός ότι τα επιμέρους άνθη δεν είναι τόσο εντυπωσιακά σε σύγκριση με άλλα όσπρια, οι καρποί είναι πραγματικά θαύματα του φυτικού βασιλείου. Ο επιμήκης, στριμμένος, καφέ λοβός μπορεί να έχει τρία με έξι πόδια (1-2 μέτρα) μήκος, και είναι ο μεγαλύτερος από οποιοδήποτε ψυχανθές. Όταν κρέμονται από τις κορυφές των τεράστιων αμπελιών, θυμίζουν μια από τις υπέροχες περιπέτειες του Τζακ όταν ανέβηκε στο θρυλικό
κλαδί της φασολιάς.
Η γιγάντια εντάδα (Entada gigas), αυτό το τροπικό αναρριχώμενο, όχι μόνο παράγει το μεγαλύτερο λοβό φασολιών από οποιοδήποτε ψυχανθές, αλλά παράγει επίσης μεγάλους, σε σχήμα καρδιάς σπόρους που ταξιδεύουν τον κόσμο πάνω στα ρεύματα των ωκεανών.
Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του φυτού
Entada gigas είναι ότι διαθέτει το μεγαλύτερο λοβό της οικογένειας, το μέγεθος του οποίου μπορεί να φτάσει τα 12 εκατοστά (4,7 in) σε πλάτος και τα 2 μέτρα (6,6 ft) σε μήκος.
Αν και οι λοβοί είναι πολύ μεγάλοι, είναι λεπτοί εξωτερικά και όταν σπάζουν διαχωρίζονται σε 15 ή περισσότερα διαμερίσματα, του ενός σπόρου. Στην πραγματικότητα, το έδαφος των δασών ρυπαίνεται συχνά με τα τμήματα αυτά, ενώ αρκετά συνδέονται μεταξύ τους με ένα ξυλώδες, σκληρό κορδόνι. Κάθε διαμέρισμα περιέχει έναν λαμπερό, καφέ σπόρο που μοιάζει με τεράστιο φασόλι κατασκευασμένα από στιλβωμένο ξύλο. Οι σπόροι μπορεί να έχουν 6 εκατ. μήκος (δύο και μισή ίντσες) και πάχος 2 εκατ. (0,79
in) και συχνά μοιάζουν με ξύλινες καρδιές. Λόγω της ύπαρξης κούφιας κοιλότητα δίπλα στο έμβρυο
του σπόρου και του παχιού, ξυλώδους περιβλήματος, ο σπόρος είναι πολύ ελαφρύς και ανθεκτικός στη φθορά
και έχει την ικανότητα να επιπλέει.
Καταρρακτώδεις βροχές ξεπλένουν συχνά τους σπόρους σε ρέματα και ποτάμια όπου μεταφέρονται στη θάλασσα. Εδώ οι σπόροι ξεκινούν μια νέα καριέρα ως "καρδιές της θάλασσας" σε μια από τις πιο συναρπαστικές ιστορίες της φύσης. Κυριολεκτικά εκατομμύρια καρδιές της θάλασσας ιππεύουν τα ρεύματα των ωκεανών του κόσμου, παρασύρονται για μήνες ή χρόνια και τελικά καταλήγουν στην ξηρά, στις παραλίες μακρινών ηπείρων ή σε εξωτικά τροπικά νησιά. Η άνωση και ζωτικότητα των σπόρων διαρκεί τουλάχιστον δύο χρόνια.
Ένα άλλο είδος "σκάλας της μαϊμούς"
(Entada phaseoloides) κατανέμεται ευρέως σε όλο τον Παλαιό Κόσμο στις τροπικές περιοχές, όπως στην Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και
στην Πολυνησία νησιά του Νότιου Ειρηνικού. Οι μεγάλοι ξυλώδεις σπόροι είναι παρόμοια σε μέγεθος με τους σπόρους της γιγάντιας εντάδα (Ε.
gigas), αν και τείνουν να έχουν πιο στρογγυλεμένο ή ορθογώνιο σχήμα. Επειδή οι
σπόροι είναι κούφιο και συχνά τους γεμίζουν με ταμπάκο, αποκαλούνται επίσης "καπνό -κουτο θαλασσο- φάσουλο",
("snuff-box sea beans"). Οι λοβοί γενικά δεν υπερβαίνουν
το ένα μέτρο, και είναι πιο σκληροί και ξυλώδεις από τους λοβούς της Ε.
gigas. Υπάρχει μάλιστα μια αναφορά που δηλώνει ότι οι λοβοί του Ε. phaseoloides χρησιμοποιήθηκαν κάποια στιγμή ως γκλομπς από την αστυνομία των Δυτικών Ινδιών. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι ογκώδεις και λεπτόφλουδοι λοβοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτρεπτικά ενάντια στους εγκληματίες. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, πολλοί συγγραφείς έχουν κατατάξει και τα δύο αυτά είδη
Εντάδα, ως E. scandens, μια παντροπική liana της οποίας η διανομή συμβαίνει καθώς παρασύρεται από τα κύματα του ωκεανού. Σύμφωνα με τον Charles R. Gunn και
J.V. Dennis (World Guide to Tropical Drift Seeds and Fruits, 1976), είτε η Ε. phaseoloides οδήγησε στο Νέο Κόσμο το είδος E.
gigas, ή και τα δύο είχαν ένα κοινό πρόγονο.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων, οι σπόροι και από τα δύο είδη του φυτού monkey ladder χρησιμοποιήθηκαν για όλων των ειδών τα διακοσμητικά μπιχλιμπίδια αλλά και για χρήσιμα αντικείμενα. Οι σπόροι κόβονταν στα δύο, το περιεχόμενο αφαιρούνταν και οι ξυλώδεις φλούδες του σπόρου ενώνονταν ξανά μαζί. Αυτοί οι άδειοι σπόροι χρησιμοποιούνταν συχνά στη Νορβηγία και τη Βόρεια Ευρώπη για θήκες καπνού ή σπίρτων και για όμορφα μενταγιόν. Το κέλυφος του σπόρου γυαλιζόταν επιμελώς και η τελική τους αξία ενισχυόταν με ένα τέλειο φινίρισμα από tung oil ή βερνίκι. Κάποιες φορές, η γυαλισμένη επιφάνεια φέρει τα ανάγλυφα αρχικά του ιδιοκτήτη. Οι ελκυστικοί σπόροι του φυτού Entada phaseoloides έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για παιδικά παιχνίδια και για τα Πολυνησιακά
"lei", τις περίφημες γιρλάντες με λουλούδια.
Οι σπόροι του φυτού monkey ladder πολτοποιούνταν για να φτιάξουν ένα κατάπλασμα που χρησιμοποιούνταν για να ανακουφίσει τις επώδυνες φλεγμονές. Επίσης οι πολτοποιημένοι σπόροι τρώγονταν για να θεραπεύσουν μεγάλο εύρος από αρρώστιες και σωματικές ενοχλήσεις συμπεριλαμβανομένων των τσιμπημάτων από φίδια και της δυσκοιλιότητας. Στην Ινδία,
τρώγονταν ως αφροδισιακό. Επιπροσθέτως, οι κονιορτοποιημένοι σπόροι έχει αναφερθεί ότι χρησιμοποιούνταν για φαγητό αλλά και για να νοθευτεί ο καφές. Πέρα από αυτό, κάποια είδη του φυτού έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε
σαπωνίνη. Κομμάτια από τις ρίζες και τα κοτσάνια έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν σαν φυσικό
σαμπουάν και απορρυπαντικό για τα ρούχα.
Οι "καρδιές της θάλασσας" συχνά ταξιδεύουν με τα ρεύματα της Καραϊβικής ως τον Κόλπο του Μεξικού και της παραλίες των νησιών Florida
Keys. Οι σπόροι με το πιο καλησχηματισμένο σχήμα καρδιάς κοστολογούνται υψηλά. Οι σπόροι που ταξιδεύουν προς τη Φλόριντα, μπορεί να παρασυρθούν από το ρεύμα του Κόλπου και τα ρεύματα του νότιου Ατλαντικού και να φτάσουν ως τη Βόρεια Ευρώπη. Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί από το
"""Geodetic Survey"" με μπουκάλια-ναυαγούς από τις ακτές των ΗΠΑ, δείχνουν ότι το ταξίδι από το το Γιουκατάν ως την Ιρλανδία διαρκεί περίπου ένα έτος. Μερικές φορές οι σπόροι φέρουν βαθειά σημάδια και σχισμές, που πιθανότατα προκαλούνται από τα δόντια πεινασμένων ψαριών κατά τη διάρκεια του επικίνδυνου ταξιδιού τους. Οι σπόροι του Entada είναι αδιαπέραστοι από το θαλασσινό νερό ακόμα κι αν ταξιδεύουν στη θάλασσα για χρόνια.
Οι σπόροι αυτοί κουβαλούν μεγάλη ιστορία καθώς και πολλούς θρύλους. Οι προγενέστεροι φυσιοδίφες θεωρούσαν ότι οι ασυνήθιστοι σπόροι με σχήμα καρδιάς προέρχονταν από παράξενα υποβρύχια φυτά που η καταγωγή τους αποτελούσε μυστήριο. Ο Χριστόφορος Κολόμβος έβρισκε συναρπαστικά τα αντικείμενα που ξεβράζονταν στις παραλίες των Αζορών (Νησιά των Γυπών) ανοικτά των ακτών της Πορτογαλίας. Λέγεται ότι η "καρδιά της θάλασσας" αποτέλεσε έμπνευση για τον Κολόμβο και τον οδήγησε να ξεκινήσει την αναζήτησή του για τα εδάφη της δύσης. Μάλιστα οι Πορτογάλοι κάτοικοι των Αζορών ονομάζουν τους σπόρους αυτούς "φάβα του Κολόμβου" ή "φασόλια του Κολόμβου". Στην Νορβηγία, ένα πικρό
τσάι παρασκευάζεται από αυτούς για να ανακουφίσει από τους πόνους της γέννας. Στην Αγγλία, χρησίμευαν σαν κρίκοι οδοντοφυΐας και σαν φυλαχτά για καλή τύχη στους ναυτικούς που ξεκινούσαν για μακρινά ταξίδια, με την αλληγορική σκέψη ότι εφ' όσον οι σπόροι μπορούν να επιβιώσουν σε μεγάλα και δύσκολα θαλάσσια ταξίδια, πιθανόν να μπορούν να
προστατέψουν και τους ιδιοκτήτες τους. Ακόμη, χρησιμοποιούνται και γενικότερα ως φυλακτά για να προστατεύουν τους ιδιοκτήτες τους από αρρώστιες και να εξοστρακίζουν τα κακά πνεύματα. Οι "καρδιές της θάλασσας" συχνά στα νησιά της Καραϊβικής πλένονται στην παραλία και στη Τζαμάικα ζωγραφίζονται στο χέρι και πωλούνται σαν τυχερά μενταγιόν.
Πηγή: