Το όνομα γλαδιόλα (gladiolus) προέρχεται από τη λατινική λέξη gladius, που σημαίνει σπαθί (ξίφος), εξαιτίας του σχήματος των φύλλων της. Ένα αρχαίο όνομα της γλαδιόλας ήταν ξιφίον (xiphium), από την ελληνική λέξη ξίφος, που επίσης εννοείται ως σπαθί.

Ο Λινναίος, δανειζόμενος ίσως από τα γραπτά του Πλίνιου σχετικά με φυτά που έχουν φύλλα σε σχήμα ξίφους, το ονόμασε gladiolus (γλαδιόλα) αναφερόμενος στο σχήμα των στενών φύλλων. Η λέξη αυτή είναι επίσης η ρίζα της λέξεως  gladiator (μονομάχος στα ρωμαϊκά αμφιθέατρα), αυτός που έφερε ξίφος (στο Κολοσσαίο της Ρώμης) και που "ζούσε ή πέθαινε από ξίφος". Πιθανόν, εξαιτίας του ονόματός της, η γλαδιόλα συμβολίζει το σθένος του χαρακτήρα και την παλικαριά στη γλώσσα των λουλουδιών. Το άνθος της γλαδιόλας συμβολίζει την ανάμνηση. Επίσης εκφράζει το πάθος, λέγοντας στον παραλήπτη ότι αυτός ή αυτή "διαπερνά την καρδιά". Το άνθος της γλαδιόλας είναι το γενέθλιο άνθος του Αυγούστου.

Η γλαδιόλα μνημονεύεται στην ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα με μια εκδοχή ενός μύθου του Οβίδιου, η Ceres, η ρωμαϊκή θεότητα του σπόρου και της συγκομιδής, η Δήμητρα στην ελληνική μυθολογία, είχε αγαπημένο μέρος ένα ιερό δάσος κοντά στη Θεσσαλία. Ένας κακός και εύπορος άντρας που ονομαζόταν Ερυσίχθονας, ο οποίος δεν πίστευε στους θεούς, ζούσε εκεί κοντά και αφειδώς μάζευε καυσόξυλα από τα δέντρα του ιερού δάσους. Κατά μία εκδοχή, όταν οι προσκυνητές προσπάθησαν να τον σταματήσουν, πήρε το κεφάλι ενός άντρα. Από το αίμα, η Ceres έκανε να ξεπηδήσουν μικρά φυτά σε σχήμα ξίφους που τα ονόμασε γλαδιόλες. Παρακινούμενη από εκδίκηση, η Ceres τιμώρησε τον Ερυσίχθονα διατάζοντας την Πείνα(τον Λιμό) να μπει στο σώμα του. Αυτός αδυνατώντας να βρει αρκετή τροφή για να ικανοποιήσει την όρεξή του, πούλησε την κόρη του για ν' αγοράσει περισσότερη τροφή. Η κόρη του δραπέτευσε στο δάσος, και η Ceres την μετέτρεψε σε φυτό γλαδιόλας για να φροντίζει τον άντρα που σκοτώθηκε από τον πατέρα της. Όταν ο Ερυσίχθονας δεν μπορούσε να βρει πλέον τροφή και δεν είχε άλλα χρήματα, η επιθυμία του για τροφή ήταν τόσο δυνατή που η Πείνα τον οδήγησε να φάει τον εαυτό του.

Πριν η αφρικάνικη γλαδιόλα γίνει διάσημη στη δύση, τα λουλούδια της μεσογειακής και της βρετανικής γλαδιόλας χρησιμοποιούνταν για να θεραπεύσει σωματικές ασθένειες. Οι Άγγλοι χρησιμοποιούσαν τη βάση από το στέλεχος του άνθους στη γλαδιόλας (τους βολβούς) ως κατάπλασμα και για να βγάζουν τα αγκάθια και τις ακίδες. Βολβοί σε σκόνη ανακατωμένοι με γάλα κατσίκας χρησιμοποιούνταν ευρέως για ν' ανακουφίσει από τα συμπτώματα του κολικού.

Πηγή:
http://www.bulb.com/summerguide98/gladiolus.asp
http://members.tripod.com/debwithers/meaning.htm
http://timberpress.com/excerpts/excerpt.cfm?ID=25