Το Butomus είναι το μοναδικό γένος της οικογένειας φυτών Butomaceae, στο οποίο ανήκει ένα μόνο είδος, το Butomus umbellatus, γνωστό στα αγγλικά με το όνομα flowering rush (ανθοφόρο βούρλο) ή grass
rush.
Είναι ένα υδρόβιο, πολυετές φυτό, ριζωματώδες και άτριχο. Γνωστό από την αρχαιότητα φυτό. Ο Θεόφραστος το ονομάζει Βούτομο και το χαρακτηρίζει "λοχμώδες και αμφίβιον". Το όνομά του προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις βους (βόδι) και τομή (κόψιμο) από το ρήμα
τέμνω δηλ. κόβω, που αναφέρεται στα ξιφοειδή φύλλα του φυτού. Η ονομασία του γένους
προέρχεται από της τομές που προκαλούνται στο στόμα των βοοειδών όταν τρώνε τα αιχμηρά στις άκρες φύλλα του φυτού.
Το δεύτερο όνομα του είδους, προέρχεται από
το λατινικό umbellatus (σκιαδοφόρος) και
αναφέρεται στην ταξιανθία του που είναι
σκιάδιο.
Το φυτό ονομάζεται επίσης ανθοφόρο βούρλο, υδρόβια γλαδιόλα. Ο Ζεράρ αναφέρεται σε αυτό σαν ένα από τα ομορφότερα υδρόβια φυτά, πολύ ευχάριστο στη θέα του και πολύ χρήσιμο για τη διακόσμηση και το στολισμό των σπιτιών
Δεν πρόκειται όμως για πραγματικό βούρλο, άσχετα από την κοινή αγγλική ονομασία του φυτού
(flowering rush ή grass rush). Είναι ενδημικό στην Ευρασία και αναπτύσσεται στις παρυφές
στάσιμων ή βραδέως κινούμενων νερών, φθάνοντας σε βάθος περίπου 3 μέτρων, και παράγοντας λουλούδια σε ροζ χρώμα. Στη Βόρεια Αμερική και ιδιαίτερα στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών, όπου έφτασε ως καλλωπιστικό φυτό, θεωρείται σοβαρό επεκτατικό ζιζάνιο. Ενώ στο Ισραήλ, μια από τις χώρες καταγωγής του, είναι ένα απειλούμενο είδος, λόγω της συρρίκνωση των οικοτόπων του. Στη Μεγάλη Βρετανία, το συναντάμε σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως για παράδειγμα στην Ουαλία
σε ελώδεις υγρότοπους με χαμηλό υψόμετρο.
Όπως και πολλά άλλα υδρόβια φυτά, το εναέριο στέλεχος είναι ένας κορμός με πολλά, σε σχήμα σπαθιού, μακριά φύλλα γύρω από αυτόν, μήκους μέχρι 1 μέτρο ή και περισσότερο, που του προσδίδουν τη
συνηθισμένη χορταριασμένη εμφάνιση. Τα φύλλα είναι
τριγωνικά, σπογγώδη στο εσωτερικό τους, λυγισμένα, και πολύ αιχμηρά στις άκρες, όπως προκύπτει και από το πρώτο ελληνικό όνομα του φυτού. Η βάση του στελέχους είναι κοκκινωπή, όπως και οι μίσχοι των λουλουδιών, επίσης. Τα φύλλα είναι επικαλυμμένα στη βάση τους.
Ο κορμός είναι λείος, στρογγυλός, φέρει ένα μόνο σκιάδιο που αποτελείται από μεγάλα πολυάριθμα λουλούδια (20-30 στο κάθε σκιάδιο), σε χρώμα ροζ, κόκκινο ή μωβ. Το περιάνθιο τμήμα είναι επίμηκες στην αρχή με 4 εγκοπές, και έπειτα περισσότερο ή λιγότερο σε σχήμα καρδιάς. Τα βράκτια είναι μεμβρανώδη γύρω γύρω. Το βράκτιο κοντά στο άνθος έχει τριπλό περίβλημα, η στεφάνη του άνθους αποτελείται από 6 πέταλα, και υπάρχουν 9 στήμονες, 6 ύπεροι, και αργότερα 6 κάψουλες.
Ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Το Butomus umbellatus είναι ποώδες πολυετές φυτό, που πολλαπλασιάζεται με διαίρεση.
Το Butomus umbellatus μεγαλώνει
σε βάλτους, το βάθος του στο νερό μπορεί να
φτάσει μέχρι και τα 2 μέτρα, και εκτείνεται
στο βαθύτερο φάσμα των αναδυόμενων ειδών
βάλτου. Το Β. umbellatus συναντάται κυρίως στις
ακτές των λιμνών και στις όχθες των ποταμών,
ενώ δεν έχει καθόλου ανεκτικότητα στα
αλμυρά ή υφάλμυρα νερά.
Στη Βόρεια Αμερική θεωρείται σοβαρό επεκτατικό ζιζάνιο. Το Butomus μπορεί να εκτοπίσει την μητρική παρόχθια βλάστηση, ακόμα και να
εμποδίσει τη διέλευση με βάρκα. Αφού ριζώσει, ο πληθυσμός του αυξάνεται και αυτό μπορεί να
συνεχιστεί επ 'αόριστον. Ο έλεγχους αυτού του είδους είναι αρκετά δύσκολος, ειδικά με ζιζανιοκτόνα, καθώς εύκολα ξεπλένονται από τα στενά φύλλα του φυτού. Πρέπει να χρησιμοποιηθούν εκτεταμένες φυσικές μέθοδοι ελέγχου, για τη διαχείριση αυτού του εξωτικού εισβολέα. Μετά τη φύτευσή του μπορεί να εξαπλωθεί σε μεγάλες αποστάσεις, και αφού εγκατασταθεί σε ένα μέρος, απλώνεται τοπικά από ριζώματα και κομμάτια ρίζας που έχουν σπάσει. Οι μοσχοπόντικες
(muskrats) χρησιμοποιούν μέρη του φυτού και συμβάλλουν στην τοπική εξάπλωσή του. Τα σκάφη επίσης μπορούν να μεταφέρουν το φυτό με τον εξοπλισμό τους.
Σε μερικές πολιτείες των ΗΠΑ είναι παράνομο
να πουλάς ή να αγοράζεις φυτά Butomus umbellatus.
Ωστόσο το Β. umbellatus είναι ακόμα πολύ
δημοφιλές και καλλιεργείται ως καλλωπιστικό υδρόβιο φυτό. Έχει κερδίσει το βραβείο Royal Horticultural Society του Merit
Garden.
Τα φύλλα του χρησιμοποιούνται για να κατασκευαστούν ψάθες και καλάθια.
Σε ορισμένα μέρη της Ρωσίας χρησιμοποιούν τα ριζώματα ως τρόφιμο. Το
ψημένο ρίζωμα χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο του ψωμιού.
Οι κόνδυλοι του Β. umbellatus μπορούν να μαγειρευτούν. Πρέπει να καθαριστούν από τη φλούδα τους και να αφαιρεθούν τα ριζίδια. Η ρίζα μπορεί επίσης να ξηρανθεί και να αλεστεί σε σκόνη. Έπειτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πυκνωτικό σε σούπες κ.λπ., ή να προστεθεί σε άλευρα δημητριακών κατά την παρασκευή ψωμιού. Περιέχει πάνω από 50% άμυλο.
Πηγή: