Κόλα (Cola nitida). Άνθη και καρποί.

Κόλα - Cola nitida

Το Cola nitida είναι ένα είδος φυτού που ανήκει στην οικογένεια Malvaceae. Είναι ένα δέντρο ενδημικό στα τροπικά δάση της τροπικής Δυτικής Αφρική, την Σιέρα Λεόνε, τη Λιβερία, την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Γκάνα και τη Νιγηρίας. Τα συνηθισμένα ονόματά του είναι kola nut, cola, kola and bitter kola. Οι σπόροι του περιέχουν καφεΐνη, μασιούνται ως διεγερτικό και χρησιμοποιούνται στην παρασκευή αναψυκτικών. Ο καρπός και άλλα μέρη του δέντρου έχουν πολλές χρήσεις τελετουργικής φύσης, και στην παραδοσιακή ιατρική. Η ξυλεία του έχει επίσης πολλές χρήσεις.

Το Cola nitida είναι ένα αειθαλές δέντρο που μεγαλώνει σε ύψος 12 έως 20 μέτρα. Ο κορμός φτάνει σε διάμετρο τα 1,5 μέτρα και τα παλαιότερα δέντρα αναπτύσσουν αντηρίδες. Ο φλοιός είναι παχύς και ινώδης, με βαθιές διαμήκεις ρωγμές. αλλά τα μικρά κλαδιά είναι λεία. Είναι γκρι ή καφέ-γκρι, με ροζ-κόκκινο ξύλο που γίνεται ορατό όταν ο φλοιός έχει υποστεί ζημιά. 

Τα φύλλα έχουν μίσχους και είναι εναλλακτικά, επιμήκη, λεία, δερματώδη, σκούρο πράσινα και ανθεκτικά, με οδοντωτά κυματιστά περιθώρια και φτάνουν τα 33 εκατοστά.

Τα λουλούδια έχουν πέντε μέρη. Αναπτύσσονται σε ανθήλες από τους άξονες των φύλλων και δεν έχουν πέταλα. Τα αρσενικά λουλούδια έχουν βαθύ λοβωτό κάλυκα, σαν κούπα, με διάμετρο περίπου 2 εκατοστά και με δύο κυκλικούς στήμονες. Τα θηλυκά λουλούδια είναι μεγαλύτερα με διάμετρο 5 εκατοστά, με πέντε καρπόφυλλα. Είναι λευκά με κόκκινα γραμμικά σημάδια στο εσωτερικό

Ο κάλυκας είναι κίτρινος με κόκκινους οδηγούς νέκταρ και ακολουθείται από σαρκώδη φρούτα μήκους έως 13 εκ. και πλάτους 7 εκ. Τα φρούτα είναι πράσινα, λαμπερά, αποτελούνται από 5 κελιά, που κάμπτονται προς τα πίσω, και κάθε φρούτο περιέχει περίπου 10 σπόρους. Όταν τα φρούτα ωριμάσουν, οι λοβοί τους σχίζονται και ανοίγουν για να αποκαλύψουν τους σπόρους που μπορεί να έχουν στίγματα σε λευκό, κοκκινωπό-γκρι ή καφέ. Οι σπόροι είναι πικροί όταν είναι φρέσκοι, αλλά γίνονται πιο αρωματικοί καθώς ωριμάζουν.

Το Cola nitida είναι ενδημικό στη Σιέρα Λεόνε, τη Λιβερία, την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Γκάνα και τη Νιγηρία. Είναι δέντρο των πεδινών αλλά μπορεί να βρεθεί σε υψόμετρο περίπου 300 μέτρων σε περιοχές με βαθιά, πλούσια εδάφη και ομοιόμορφα κατανεμημένες βροχοπτώσεις. Έχει καλλιεργηθεί σε άλλα μέρη της τροπικής Αφρικής καθώς και στην Ινδία, την Τζαμάικα, τη Βραζιλία, και τη Χαβάη.

Μπορεί να αναπτυχθεί όταν υπάρχουν περίπου 1.200 χιλιοστά βροχής, αλλά είναι καλύτερα όταν η ετήσια βροχόπτωση υπερβαίνει τα 1.700 χιλιοστά, εξαπλωμένη σε οκτώ μήνες ή περισσότερο. Το εύρος θερμοκρασίας του είναι 23°C με 28°C και αναπτύσσεται τόσο σε ελαφριά όσο και σε βαριά εδάφη, αρκεί να είναι βαθιά.

Ο πυρήνας του καρπού περιέχει καφεΐνη, θεοβρωμίνη και τανίνη. Μαζί με το στενά συγγενικό Cola acuminata, το οποίο είναι επίσης ενδημικό στη Δυτική Αφρική, τα δέντρα καλλιεργούνται εμπορικά σε τροπικές περιοχές του κόσμου και οι καρποί τους χρησιμοποιούνται στην παρασκευή του δημοφιλούς αναψυκτικού που ονομάζεται κόλα. Το ποτό κόλα αποτελείται από αρωματικά εκχυλίσματα των καρπών κόλα, μπαχαρικών και άλλων αρωματικών (και μερικές φορές από φύλλα κόκας (Erythroxylum coca), καραμέλα για χρωματισμό, ζάχαρη και άλλα γλυκαντικά, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό, φωσφορικό οξύ ή κιτρικό οξύ, διοξείδιο του άνθρακα για αναβρασμό, και νερό (86 έως 92 τοις εκατό κατ 'όγκο).  Στα διαιτητικά ποτά κόλας, μπορεί να κυριαρχήσουν τα τεχνητά αρώματα και τα γλυκαντικά και η περιεκτικότητα σε νερό μπορεί να πλησιάσει το 100 τοις εκατό.

Στην Αφρική, ο καρπός χρησιμοποιείται παραδοσιακά ως διεγερτικό όταν μασιέται. Αναφέρεται ότι μειώνει την κόπωση, αποτρέπει την πείνα, αυξάνει την ψυχική δραστηριότητα και μειώνει την ανάγκη για ύπνο. Επίσης, όταν μασιέται έχει ως αποτέλεσμα να τροποποιεί την αίσθηση της γεύσης, ώστε κάθε φαγητό ή ποτό που καταναλώνεται αμέσως μετά να φαίνεται γλυκό. Ένα εκχύλισμα, που παρασκευάζεται από τους αποξηραμένους πυρήνες, χρησιμοποιείται ως πρόσθετο γεύσης σε ανθρακούχα ποτά, παγωτά, καραμέλες, ψημένα προϊόντα κ.λπ. Μέρη του φυτού χρησιμοποιούνται επίσης σε τελετές όπως γάμοι, τελετές ονομασίας παιδιών, μύησης αρχηγών του χωριού, κηδείες και τελετές θυσίας. Τα φύλλα, τα κλαδιά, ο φλοιός, τα λουλούδια και οι καρποί χρησιμοποιούνται επίσης στην παραδοσιακή ιατρική. Το Cola nitida σχετίζεται στενά με το Theobroma cacao, το κακαόδεντρο, και οι καρποί του έχουν χρησιμοποιηθεί ως κύριο συστατικό για σοκολάτα, με υψηλό σημείο τήξης.

Στην ιατρική, το ραφιναρισμένο εκχύλισμα χρησιμοποιείται ως διεγερτικό του καρδιακού και κεντρικού νευρικού συστήματος. Οι σπόροι είναι ένα στυπτικό, πικρό-γλυκό, αντικαταθλιπτικό βότανο που έχει διεγερτικό αποτέλεσμα, ειδικά στην καρδιά. Οι σπόροι σε σκόνη λαμβάνονται εσωτερικά ως τονωτικό, για τη θεραπεία της εξάντλησης, της χαμηλής ενέργειας και της κακής όρεξης. Χρησιμοποιούνται επίσης για τη θεραπεία της διάρροιας.

Ο καρπός χρησιμοποιείται για βαφές και για καθαρισμό του νερού. Επιπλέον, το φυτό χρησιμοποιείται ως δέντρο σκίασης σε φυτείες κακάου. Το ξύλο είναι ευπαθές στο σαράκι αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Η ξυλεία χρησιμοποιείται για οικοδομικές εργασίες, κατασκευή σκαφών, έπιπλα και κουφώματα, μουσικά όργανα, σκεύη και γλυπτική. Είναι επίσης χρήσιμο ως καυσόξυλο. Οι λοβοί χρησιμοποιούνται στην παρασκευή λιπασμάτων και σαπουνιού και ως υποκατάστατο έως και 60% του αραβοσίτου στις ζωοτροφές πουλερικών.

Πηγή:
https://en.wikipedia.org/wiki/Cola_nitida
https://www.britannica.com/plant/Cola-nitida
https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Cola+nitida