Ιξός - Viscum album (Γκι)

Ιξός - Viscum album

Ο ιξός (Viscum album) είναι ενδημικό φυτό της Ευρώπης και της Νοτιοδυτικής Ασίας. Είναι γνωστός και σαν γκι (gui) ή European Mistletoe για να ξεχωρίζει από τα άλλα είδη του γένους. Ο ιξός ανήκει στην οικογένεια των Βισκοειδών (Viscaceae).  Όλα τα είδη της οικογένειας αυτής είναι είτε παρασιτικά είτε ημι-παρασιτικά.

Τα κλαδιά του έχουν μήκος 30 - 100 εκατοστά με διχοτομημένες διακλαδώσεις. Τα φύλλα του είναι σε αντίθετα ζεύγη με δερματώδη υφή, 2-8 εκατοστά μήκος σε κιτρινοπράσινο χρώμα. Τα άνθη του είναι δυσδιάκριτα κιτρινοπράσινα με διάμετρο 2 -3 χιλιοστά. Ο καρπός του είναι λευκός ή κίτρινος σφαιρικός και περιέχει αρκετούς σπόρους σφηνωμένους στην πολύ κολλώδη και γλοιώδη μάζα του. Οι καρποί που μοιάζουν με κερασάκια τρώγονται από τα πουλιά και οι σπόροι τους μπορούν να γονιμοποιηθούν μόνο αφού περάσουν από το πεπτικό σύστημα των πουλιών.

Ο ιξός είναι ημιπαρασιτικό φυτό που αναπτύσσεται στα κλαδιά κάποιων φυλλοβόλων δέντρων. Μερικές φορές αναπτύσσεται και πάνω σε κωνοφόρα. Αντίθετα με αυτό που πιστεύει ο κόσμος ο ιξός σπάνια βρίσκεται πάνω σε βελανιδιές. Το δέντρο ξενιστής πρέπει να είναι τουλάχιστο 20 ετών σε ηλικία .Αν και τα κλαδιά στα οποία παρασιτεί συνήθως μαραζώνουν,  το υπόλοιπο δέντρο ξενιστής σπάνια πεθαίνει.

Η λατινική λέξη viscus όπως και η ελληνική λέξη Ιξός αναφέρονται στο σπερματική γλοιώδη υφή των καρπών του. Αυτές οι λέξεις συνδέονται με τις λέξεις vis και ισχύς, που σημαίνουν δύναμη. Κάποιοι αναφέρουν ότι το αγγλικό όνομα του φυτού "mistletoe" προέρχεται από δύο παλιές Αγγλικές λέξεις "mistel" που σημαίνει κοπριά/κόπρανα ζώου και "tan" που σημαίνει κλαράκι. Στην πραγματικότητα όμως η προέλευση της λέξης mistel παραμένει μυστήριο.  

Ο σπάνιος ιξός (γκι) που βρίσκεται στις βελανιδιές ήταν σεβαστό φυτό για τους αρχαίους Κέλτες και Γερμανούς και χρησιμοποιούταν σαν ιερό φυτό σε τελετές από τους αρχαίους Ευρωπαίους. Από τους αρχαίους καιρούς ο ιξός (γκι) ήταν ένα από πιο μαγικά, μυστηριώδη και ιερά φυτά στην ευρωπαϊκή λαϊκή παράδοση. Θεωρούταν σύμβολο ζωής και γονιμότητας, φυλαχτό ενάντια σε δηλητήριο και αφροδισιακό.

Στην Κελτική μυθολογία, στα τελετουργικά των Δρυίδων χρησιμοποιούνταν ως αντίδοτο στο δηλητήριο, αλλά μαζί με τους καρπούς προκαλούν εξανθήματα παρόμοια με αυτά που προκαλεί ο δηλητηριώδης κισσός σ' αυτούς που είναι ευαίσθητοι (που οι περισσότεροι είναι), έτσι κατέλεξε όλο το φυτό να θεωρείται δηλητηριώδες.

Το γκι της ιερής βελανιδιάς ήταν ιδιαίτερα ιερό για τους αρχαίους Κέλτες Δρυίδες. Την έκτη νύχτα του φεγγαριού, λευκοντυμένοι Δρυίδες ιερείς έπρεπε να κόψουν το γκι από την ιερή βελανιδιά με χρυσά δρεπάνια. Δύο λευκοί ταύροι έπρεπε να θυσιαστούν εν μέσω προσευχών που έλεγαν οι λαμβάνοντες το γκι.

Αργότερα, το τελετουργικό, της κοπής των γκι από την βελανδιά έφτασε να συμβολίζει την αποδυνάμωση του γέρου βασιλιά από τους διαδόχους του. Το γκι μνημονεύθηκε για καιρό σαν σεξουαλικό σύμβολο και σαν η "ψυχή" της βελανιδιάς. Συλλεγόταν κατά το θερινό αλλά και κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, και το έθιμο του στολισμού των σπιτιών τα Χριστούγεννα επιβίωσε από τους Δρυίδες και άλλες προχριστιανικές παραδόσεις.

Στο Μεσαίωνα και αργότερα, κλαδιά από γκι κρέμονταν από το ταβάνι για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Στην Ευρώπη τα έβαζαν μπροστά στις πόρτες των σπιτιών και των στάβλων για να προλαβαίνουν την είσοδο των μαγισσών.

Πίστευαν επίσης ότι το γκι από βελανιδιά μπορούσε να σβήσει μια φωτιά. Αυτή η αντίληψη προερχόταν από την αρχαία πίστη ότι το γκι μπορούσε από μόνο του να φυτρώσει στο δέντρο κατά τη διάρκεια μιας αστραπής.

Σε μερικές περιοχές της Αγγλίας και της Ουαλίας οι αγρότες έδιναν στις αγελάδες που γεννούσαν το πρώτο μοσχάρι του νέου έτους κλαδιά από γκι. Αυτό πίστευαν ότι έφερνε τύχη σε ολόκληρο το κοπάδι.

Στις Ρωμαϊκές παραδόσεις, ο ιξός θεωρείται πως εξασφαλίζει την καλοτυχία. Οι ιατρικές και οι υποτιθέμενες μαγικές ιδιότητες του φυτού χρησιμοποιούνται ακόμα και ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Το έθιμο αυτό υπάρχει από τους Δάκες.

Ο ιξός όπως πίστευαν, είχε τη δύναμη της γονιμότητας, και η "κοπριά" από την οποία πίστευαν ότι ξεπηδούσε πίστευαν ότι είχε τη δύναμη να δίνει ζωή. 

Ο ιξός έχει ονομαστεί και "φυτό βρυκόλακας" γιατί μπορεί να εισχωρήσει κάτω από τον φλοιό του δέντρου για να απορροφήσει νερό και μεταλλικά στοιχεία ώστε να μπορέσει να επιβιώσει σε περίοδο ξηρασίας. Ο William Shakespeare κανει μια διόλου κολακευτική αναφορά στον "Τίτο Ανδρόνικο".

Στη Σκανδιναβία ο ιξός θεωρούταν το φυτό της ειρήνης, κάτω από το οποίο οι εχθροί δήλωναν ανακωχή των πολέμων, συμφιλιώνονταν και αλληλοασπάζονταν. Ο ιξός πρωταγωνιστούσε στη νορβηγική μυθολογία (από εκεί προέρχεται και το έθιμο του φιλιού κάτω από τα κρεμασμένα για διακόσμηση γκι). Ο θεός Baldur είχε σκοτωθεί με ένα όπλο φτιαγμένο από ιξό. 

Στις μέρες μας, ο ιξός (γκι) συνήθως χρησιμοποιείται σαν Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση.  Σύμφωνα με ένα Χριστουγεννιάτικο έθιμο, όταν δύο άτομα συναντιούνται κάτω από έναν κρεμάμενο γκι είναι υποχρεωμένα να φιληθούν. Η προέλευση αυτού του εθίμου μάλλον σχετίζεται με την ιστορία του Baldur να επιστρέφει στη ζωή επειδή η μητέρα του η Frigga (ή Frigg), η θεά του έρωτα που εξουδετέρωσε το δηλητήριο του ιξού με τα δάκρυά της. Όταν ο Baldur επέστρεψε στη ζωή αυτή φίλησε όλους όσους είχαν περάσει κάτω από τον ιξό, από τη χαρά και την ευγνωμοσύνη της και έτσι άρχισε το έθιμο. 

Ρωμαϊκές πηγές αναφέρουν ότι οι παραδόσεις με το φιλί κάτω από το γκι προέρχονται από το Ρωμαϊκό εορτασμό της Saturnalia, επίσης ότι ο ιξός χρησιμοποιούνταν από τους Κέλτες σε κάποιο είδος τελετουργίας για τη γονιμότητα ή τη γοητεία κάνοντας τη συνήθεια του φιλιού κάτω απ' αυτό ακόμη πιο ενδιαφέρουσα.

Σε μερικές περιοχές της Αγγλίας, το γκι των Χριστουγέννων καιγόταν την δωδέκατη νύχτα μην τυχόν και όλα τα αγόρια και κορίτσια που φιλήθηκαν κάτω από αυτό μείνουν ανύπαντρα.

Ο ιξός χρησιμοποιήθηκε για αιώνες στην παραδοσιακή ιατρική για να θεραπεύσει ημικρανίες, πονοκεφάλους και διάφορες κρίσεις. Τα φύλλα και τα τρυφερά κλαδάκια είναι τα μέρη του φυτού που χρησιμοποιούνται από τους βοτανολόγους και είναι δημοφιλή στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Γερμανία, για να θεραπεύσουν προβλήματα του κυκλοφορικού και του αναπνευστικού συστήματος όπως και για όγκους ακόμη και κακοήθεις. Τα κλαδάκια, τα φύλλα και οι καρποί του ιξού χρησιμοποιούνται για να παραχθεί ένα εκχύλισμα, το οποίο ο ασθενής μπορεί να λάβει από το στόμα. Στην Ευρώπη το εκχύλισμα του ιξού χορηγείται και με ένεση κατόπι συνταγής. Στις Η.Π.Α. ενέσεις ιξού είναι διαθέσιμες μόνο για κλινικές δοκιμές. Εργαστηριακές έρευνες βρήκαν ότι ο ιξός σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Πηγή:
http://en.wikipedia.org/wiki/Viscum_album
http://nccam.nih.gov/health/eurmistletoe/
http://www.gardenline.usask.ca/misc/mistleto.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Mistletoe
http://www.valentine.gr/christmas3_en.php