Αφρικανική δαμασκηνιά ( Dacryodes edulis).

Αφρικανική δαμασκηνιά - Dacryodes edulis

Το Dacryodes edulis ή σάφού είναι ένα οπωροφόρο δέντρο που προέρχεται από την Αφρική. Άλλες ονομασίες του είναι Atanga (Γκαμπόν), Ube (Νιγηρία), Αφρικανικό αχλάδι ή αφρικανικό δαμάσκηνο,  Nsafu, θαμνώδες βουτυτόδεντρο. Το όνομα του γένους Dacryodes προέρχεται από την ελληνική λέξη για το δάκρυ, dakruon. Αυτή είναι μια αναφορά στα σταγονίδια ρητίνης  που υπάρχουν στην επιφάνεια του φλοιού των ειδών του γένους. Το όνομα edulis σημαίνει βρώσιμο.

Το Dacryodes edulis είναι αειθαλές δέντρο με ύψος 18-40 μ. στο δάσος αλλά που δεν υπερβαίνει τα 12 μ. στις φυτείες. Έχει σχετικά κοντό κορμό και βαθιά, πυκνή κορυφή.  Ο ευθύγραμμος, κυλινδρικός κορμός έχει συχνά αβαθείς πτυχώσεις και είναι διακλαδιζόμενος από χαμηλά. Η διάμετρός του μπορεί να φτάσει τα 90 εκατοστά. Ο φλοιός είναι σε ανοιχτό γκρι χρώμα, τραχύς και με σταγονίδια ρητίνης. Τα φύλλα είναι μια ένωση από 5-8 ζεύγη φυλλαρίων. Η επάνω επιφάνεια των φύλλων είναι γυαλιστερή. Τα λουλούδια είναι κίτρινα, με διάμετρο γύρω στα 5 χιλιοστά και διατεταγμένα ώστε να σχηματίζουν μεγάλες ταξιανθίες. Ο καρπός είναι μια ελλειψοειδής δρύπη που ποικίλει σε μήκος από 4-12 εκατοστά. Η φλούδα του καρπού έχει σκούρο μπλε ή ιώδες χρώμα, ενώ η σάρκα απαλό μέχρι έντονο πράσινο. Το δέντρο ανθίζει στην αρχή της εποχής των βροχών και φέρει καρπούς για 2 έως 5 μήνες μετά την ανθοφορία. Υπάρχουν δύο παραλλαγές του Dacryodes edulis: D. e. var. edulis και D. e. var. parvicarpa. Ο καρπός του D. e. var.  edulis είναι μεγαλύτερος και το δέντρο έχει έντονα, ανερχόμενα κλαδιά. Το D. e. var. parvicarpa έχει μικρότερα φρούτα και λεπτά, διακλαδιζόμενα κλαδιά.

Το D. edulis προτιμά σκιερό μέρος, στο υγρό τροπικό δάσος. Ωστόσο, προσαρμόζεται καλά στις μεταβολές του εδάφους, της υγρασίας, της θερμοκρασίας και της διάρκειας της ημέρας. Ο φυσικός του οικότοπος εκτείνεται από την Αγκόλα στα νότια, προς τη Νιγηρία και τη Σιέρα Λεόνε στα δυτικά μέχρι την Ουγκάντα στα ανατολικά. Στην Αφρική υπάρχει μεγάλη παραγωγή καρπών, όπου το δέντρο χρησιμοποιείται ευρέως ως τοπική πηγή τροφής, φαρμάκων και άλλων βασικών προϊόντων. Συλλέγεται και από τη φύση, και συχνά καλλιεργείται. Καλλιεργείται επίσης στη Μαλαισία και την Ονδούρα.

Η κύρια χρήση του D. edulis είναι ο καρπός του, ο οποίος μπορεί να καταναλωθεί φρέσκος, μαγειρεμένος σε θαλασσινό νερό ή ψημένος. Έχει ευχάριστη, υπόξινη γεύση. Η μαγειρεμένη σάρκα του καρπού έχει υφή παρόμοια με του βουτύρου. Ο πολτός περιέχει 48% έλαιο και μια φυτεία μπορεί να παράγει 7-8 τόνους ελαίου ανά εκτάριο. Το έλαιο των καρπών του D. edulis είναι πηγή πλούσια σε λιπαρά οξέα και τριγλυκερίδια. Η περιεκτικότητα σε λιπαρά αυτού του καρπού είναι πολύ μεγαλύτερη σε σύγκριση με καρπούς όπως το μήλο, η γκουάβα και το pawpaw. Επίσης, είναι πλούσιος σε βιταμίνες. Ο πυρήνας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ζωοτροφή για αιγο πρόβατα. Τα λουλούδια είναι χρήσιμα στη μελισσοκομία. 

Το ξύλο του D. edulis είναι ελαστικό, γκριζο-λευκό έως ρόδινο. Έχει γενική χρήση για λαβές εργαλείων, είναι κατάλληλο για ξυλουργικές εργασίες και περιστασιακά για κονιάματα. Το ξύλο χρησιμοποιείται κυρίως για καύσιμο. 

Ο σπόρος του Dacryodes edulis είναι πλούσιος σε διαφορετική αναλογία υδατανθράκων, πρωτεϊνών, ακατέργαστων ινών, σημαντικών ποσοτήτων καλίου, ασβεστίου, μαγνησίου και φωσφόρου. Είναι επίσης πλούσιος σε απαραίτητα αμινοξέα όπως λυσίνη, φαινυλαλανίνη, λευκίνη, ισολευκίνη. Περιέχει σημαντική ποσότητα λιπαρών οξέων όπως παλμιτικό οξύ, ελαϊκό οξύ και λινολεϊκά οξέα. Η φυσικοχημική ανάλυση έδειξε ότι οι σπόροι έχουν πολύτιμα λειτουργικά χαρακτηριστικά βιομηχανικού ενδιαφέροντος. Το σημαντικό φυσικό προϊόν, το γαλατικό οξύ, βρίσκεται σε σημαντική ποσότητα στους σπόρους του Dacryodes edulis. Ο πυρήνας των σπόρων είναι επίσης πλούσιος σε έλαιο των ίδιων λιπαρών οξέων και περίπου σε παρόμοιες ποσότητες.

Ο φλοιός είναι αρωματικός και αν χαραχθεί παράγει ρητίνη. Αυτό χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους - στην αρωματοποιία, ως κόλλα για την επιδιόρθωση σπασμένων πήλινων υλικών, για στεγανοποίηση εσωτερικής επιφάνειας σε κολοκύθες, μπορεί επίσης να χρησιμοποηιθεί ως υποκατάστατο φωτιστικού λαδιού  σε λάμπες λαδιού ή να καεί ως κερί.

Το δέντρο είναι πηγή πολλών φυτικών φαρμάκων. Από καιρό χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή ιατρική ορισμένων αφρικανικών χωρών για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών όπως τραύμα, δερματικές παθήσεις, δυσεντερία και πυρετό. Τα εκχυλίσματα και οι δευτερογενείς μεταβολίτες του έχει βρεθεί ότι παρουσιάζουν βιολογικές δραστικότητες όπως αντιμικροβιακή, αντιοξειδωτική [και αντι-δρεπανοκυτταρική δράση]. Ένα ευρύ φάσμα χημικών συστατικών όπως τερπένια, φλαβονοειδή, ταννίνες, αλκαλοειδή και σαπωνίνες, που έχουν απομονωθεί από το φυτό.

Το δέντρο χρησιμοποιείται ως διακοσμητικό φυτό και είναι γνωστό ότι βελτιώνει την ποιότητα του εδάφους παρέχοντας μεγάλες ποσότητες βιομάζας.

Πηγή:
https://en.wikipedia.org/wiki/Dacryodes_edulis
http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Dacryodes+edulis