Διαχείριση απορριμμάτων και λιπασματοποίηση (Από τον Χάρη Κουρουζίδη)

Οι χώρες της ΕΕ μειώνουν τα απορρίμματά τους κατά 60% την τελευταία δεκαετία

Στη χώρα μας κάθε χρόνο παράγονται 3,5 εκατ. τόνοι αστικά απορρίμματα, που είναι αρκετά για να γεμίσουν ένα κομβόι από νταλίκες από την Αθήνα ως το Λονδίνο! Αυτό δεν σημαίνει ότι στις άλλες ανεπτυγμένες χώρες δε.... μας ακολουθούν σε αυτό το χορό, αφού αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι τα απορρίμματα που παράγονται στις ΗΠΑ μπορούν να γεμίσουν φορτηγά που σε σειρά θα κάλυπταν τη μισή απόσταση Γη - Σελήνη!!

Η διαφορά είναι ότι οι «άλλοι» ξεκίνησαν την εφαρμογή μέτρων για τη λύση του προβλήματος, ενώ στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν εκπονηθεί πάνω από ογδόντα μελέτες με θέμα τη διαχείριση των οικιακών και όχι μόνο απορριμμάτων, οι λύσεις ακόμη αναζητούνται... Αν το θέμα της μείωσης των απορριμμάτων, της επαναχρησιμοποίησης και αξιοποίησής τους πρέπει να είναι στρατηγικός στόχος, το ζήτημα πού να πετάξουμε τα σκουπίδια μας σχετίζεται αν μη τι άλλο και με τη χωροθέτηση νέων Χώρων Υγειονομικής Ταφής. Μια χωροθέτηση όμως στη βάση κριτηρίων τοπογραφικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών. 

Από τον Οκτώβριο του 2003 η χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για προγράμματα δημιουργίας χώρων υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) γίνεται υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει πρόγραμμα μείωσης των σκουπιδιών και αξιοποίησής τους. Η χώρα μας είναι στην τελευταία θέση όσον αφορά το ποσοστό ανακύκλωσης επί του συνόλου των παραγόμενων απορριμμάτων, ενώ σχετικά με την ανακύκλωση συσκευασιών (χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικά κ.ά.), σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, τις τελευταίες θέσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ κατέχουν η Ιταλία (28%), η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο (33%). Η Αυστρία και Γερμανία έχουν την πρώτη θέση (65%) και ακολουθούν το Βέλγιο (64%), η Σουηδία (61%), η Δανία (50%) και η Φινλανδία (45%). Η θεσμική προσπάθεια που καταβάλλεται με βάση τον Νόμο 2939/01, ο οποίος ενσωματώνει στο Εθνικό Δίκαιο την οδηγία 94/62/ΕΟΚ, για τα απορρίμματα συσκευασιών και επιβάλλει στους παραγωγούς-εταιρείες να δημιουργήσουν σύστημα διαχείρισης των υλικών συσκευασίας με βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», εφόσον εφαρμοστεί, θα οδηγήσει σε αύξηση της αξιοποίησης και ανακύκλωσής τους (γυαλί, χαρτί, αλουμίνιο, λευκοσίδηρος, ΡΕΤ). 

Μάλιστα επισημαίνει ότι εκτός από την ανακύκλωση με προγράμματα διαλογής στην πηγή, αλλά και εργοστάσια διαχωρισμού και ανακύκλωσης, έμφαση πρέπει να δοθεί στη λιπασματοποίηση (βιοσταθεροποίηση) των οργανικών στοιχείων. Με τη λιπασματοποίηση ανακτάται το οργανικό μέρος των απορριμμάτων και μετατρέπεται σε χρήσιμο εδαφοβελτιωτικό (compost). Με εκτεταμένα προγράμματα λιπασματοποίησης στην Ελλάδα μπορεί να μειωθεί σημαντικά ο όγκος των απορριμμάτων που καταλήγει στους χώρους τελικής διάθεσης, αφού το 55% περίπου των απορριμμάτων είναι οργανικά.

Λιπασματοποίηση

Η λιπασματοποίηση είναι ο τρόπος ανακύκλωσης της φύσης για τα σκουπίδια της. Υπό τεχνικούς όρους, η λιπασματοποίηση είναι η ελεγχόμενη αποσύνθεση οργανικών υλικών από διάφορους μικροοργανισμούς και ασπόνδυλα, όπως ακαρίνες, χιλιόποδα, σκαθάρια, ψαλίδες, σκουλήκια, γυμνοσάλιαγκες και σαλιγκάρια. Με άλλα λόγια, το λίπασμα σχηματίζεται όταν τα βακτηρίδια, οι μύκητες κι αυτά τα ασπόνδυλα καταναλώνουν και διασπούν τα οργανικά υλικά.

Περισσότερο από 50 % των οικιακών απορριμμάτων μπορούν να ανακυκλωθούν με αυτόν τον τρόπο. Χώμα, φυτική μάζα, φύλλα ή άλλα κηπευτικά απορρίμματα κοπής, καθώς και ωμά φρούτα και φυτικά κατάλοιπα, μπορούν να τοποθετηθούν όλα μαζί σε ένα σωρό και μετά από μερικές εβδομάδες -εάν υπάρχουν οι σωστές συνθήκες- θα μεταμορφωθούν σε λίπασμα καλής ποιότητας. Εναλλακτικά, μπορεί να υπάρχει ένα συγκεντρωτικό πρόγραμμα λιπασματοποίησης στην κοινότητά σας όπου τα κατάλοιπα και τα απορρίμματα κοπής μπορούν να ανακυκλωθούν. Σε πολλές χώρες, οι τοπικές αρχές ή άλλοι οργανισμοί δίνουν συμβουλές για τη δημιουργία σωρών λιπάσματος, επιπλέον προσφέρονται ακόμα και επιχορηγήσεις για το κόστος ειδικά σχεδιασμένων κάδων που τοποθετούνται στον κήπο. Μάθε εάν αυτό εφαρμόζεται στην περιοχή σου.

Το λίπασμα είναι ένα πραγματικό όφελος για κάθε κηπουρό ή γεωργό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πρασιές και σε παρτέρια, ή να προστεθεί στο χώμα μεταφύτευσης για τις γλάστρες των οικιακών φυτών. Βελτιώνει την υφή του χώματος, αυξάνει την ικανότητά του απορρόφησης αέρα και νερού, ελαττώνει τη διάβρωση και μειώνει την ανάγκη τεχνητών λιπασμάτων. Αυτό είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο στις περιοχές όπου το χώμα έχει χαμηλό οργανικό περιεχόμενο, όπως σε πολλές ευρωπαϊκές περιφέρειες. Επίσης, η λιπασματοποίηση αφήνει λιγότερα απόβλητα για διάθεση, μειώνοντας τις περιβαλλοντικές βλάβες που προκαλούνται από τη συλλογή και διαχείρισή τους.  

Χάρης Κουρουζίδης
Δάσκαλος-Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νομού Ημαθίας
xarisk2@pathfinder.gr