Τα μανιτάρια των Πιερίων (Μέρος δ΄) (Από τον Μιχάλη Πολίτη) 

Agaricus arvensis

Αρχές Νοέμβρη και με καιρικές συνθήκες εξαιρετικές για τέτοια εποχή, αποφασίσαμε να κάνουμε την τελευταία μας εξόρμηση για μανιτάρια. 

Έτσι με την ακούραστη ομάδα του οικοτουριστικού γραφείου Ακαλανθίς (www.akalanthis.gr) σκαρφαλώσαμε για άλλη μια φορά στα Ημαθιώτικα Πιέρια. 

Όπως αποδείχθηκε το βουνό έχει πολλούς ακόμη κρυμμένους θησαυρούς που τους ξεπροβάλει σταδιακά εντείνοντας έτσι τις εξερευνητικές μας ορέξεις.

Mycena vulgaris

Τώρα θα εξερευνούσαμε μια περιοχή σε υψόμετρο 900 μέτρων με μικτό δάσος και κυρίαρχο δέντρο τις βελανιδιές. Ακολουθώντας ένα δασικό δρόμο με το αυτοκίνητο ξεκινήσαμε με προορισμό την περιοχή που είχαμε προκαθορίσει. Πριν καλά καλά φτάσουμε πήραμε μια γεύση για το τι θα επακολουθούσε. Καθόμουν στην θέση του συνοδηγού και προσπαθούσα να εντοπίσω φευγαλέα πίσω απ' το τζάμι μεγάλα ελαφομανίταρα που ξεπρόβαλαν στις παρυφές του αραιού δάσους. Ο οδηγός μας έδειχνε να απορεί με την ικανότητά μου να διακρίνω τα μανιτάρια εν κινήσει όταν μετά από λίγα λεπτά φώναξε. "Νάτο, νάτο είναι ένα τεράστιο μανιτάρι!". 

Ischnoderma benzoinum

Είχαμε περάσει την περιοχή με τα ελαφομανίταρα και στο μέρος που βρισκόμασταν μου φάνηκε εντελώς απίθανο να βρούμε μανιτάρια. Ωστόσο κάναμε μια σύντομη στάση για καλό και για κακό. 

Και να που ο οδηγός μας είχε δίκιο! Ένα τεράστιο μανιτάρι δέσποζε μοναχικό σε ένα μικρό διάκενο ανάμεσα στα δέντρα. Ήταν το μοναδικό μανιτάρι που υπήρχε σ' εκείνο το σημείο. Ένας χαρακτηριστικός αντιπρόσωπος του γένος agaricus το περίφημο αλογομανίταρο agaricus arvensis. Ένα μανιτάρι φαγώσιμο και πολύ νόστιμο.

Hypholoma fasciculare

Αφού ανακηρύξαμε τον οδηγό μας ειδικό ανιχνευτή μανιταριών συνεχίσαμε με το αυτοκίνητο ώσπου φτάσαμε στο σημείο απ' όπου θ' αρχίζαμε την πεζοπορία. Ως συνήθως τα πρώτα μανιτάρια που βρήκαμε ήταν πάνω σε κομμένους κορμούς στην είσοδο του δάσους και γύρω από αυτούς. Μικροσκοπικές μυκήνες (mycena vulgaris) αλλά και ξυλώδεις μύκητες του είδους γανόδερμα (ganoderma applanatum) περιτριγυρισμένα από μανιτάρια του είδους hypholoma fasciculare. Και τα τρία αυτά είδη δεν τρώγονται. Αξίζουν όμως να τα παρατηρήσουμε και να θαυμάσουμε την αρμονική τους συμβίωση όπως και την εκπληκτική τους ικανότητα να μετατρέπουν τους παλιούς και σάπιους κορμούς σε βιότοπο.

Macrolepiota procera

Προχωρήσαμε μέσα στο δάσος με τις βελανιδιές σε ένα καταπληκτικό τοπίο από πεσμένα φύλλα και φθινοπωρινά χρώματα. 

Σύντομα ανακαλύψαμε μανιτάρια και μάλιστα από το από τα πιο φαγώσιμα είδη. Αρκετά ελαφομανίταρα (Macrolepiota procera) που απ' ότι φαίνεται το μανιτάρι αυτό είναι διασκορπισμένο σε όλα τα Ημαθιώτικα Πιέρια αφού το συναντήσαμε σε διαφορετικές περιοχές και υψόμετρα. Είναι μάλιστα ο αγαπημένος μεζές των τοπικών συλλεκτών.

Agaricus sylvicola

Βρήκαμε επίσης μανιτάρια του γένους agaricus και συγκεκριμένα του είδους agaricus sylvicola. Τα μανιτάρια αυτά είναι λευκά στην όψη, μοιάζουν με τον αγαρικό τον λειβαδικό (προβατομανίταρο) και είναι φαγώσιμα. Το αξιοπρόσεκτο σ' αυτά είναι ότι μοιάζουν πάρα πολύ και με τον αγαρικό τον ξανθόδερμο (agaricus xanthodermus) που είναι ένα εξαιρετικά δηλητηριώδες μανιτάρι. Ο μόνος τρόπος για να τα διακρίνει ένας ερασιτέχνης συλλέκτης είναι η κάτω πλευρά τους που στον αγαρικό τον δασόβιο είναι λευκόγκριζη ενώ στον ξανθόδερμο ροδαλή. Βέβαια ο δασικός αγαρικός βρίσκεται μόνο στα δάση ενώ ο ξανθόδερμος είναι κυρίως λειβαδικό μανιτάρι χωρίς όμως να αποκλείεται η παρουσία του σε δάσος.

Hydnum repandum

Όμως η μεγαλύτερη έκπληξη μας περίμενε λίγο πιο κάτω. Ανακαλύψαμε ένα Hydnum repandum. Ένα δυσεύρετο είδος μανιταριού περιζήτητο για την νοστιμιά του. 

Τα μανιτάρια αυτά είναι λευκά ή υπόλευκα και έχουν τραχιά κάτω επιφάνεια σαν δοντάκια. 

Ακολουθήσαμε ένα μονοπάτι παράλληλα με ένα ρυάκι ενώ οι βελανιδιές ανακατεύονταν τώρα με οξιές και το έδαφος ήταν στρωμένο με φθινοπωρινό χαλί. 

Helvella lacunosa

Ανάμεσα στα φύλλα δύσκολα διακρίναμε λοιπόν μικρές γκριζωπές μάζες που δεν ήταν παρά μανιτάρια του είδους Helvella lacunosa. 

Αυτά τα παράξενα στο σχήμα και στο χρώμα μανιτάρια είναι μάλλον σπάνια στη χώρα μας. Αν και όχι ελκυστικά στην όψη αυτά τα μανιτάρια τρώγονται. Βέβαια δεν θεωρούνται από τα προτεινόμενα είδη γιατί είναι δύσπεπτα. Αν ωστόσο αναρωτιέστε ποιος θα έτρωγε τέτοια μανιτάρια στο χρώμα τις στάχτης, θα αλλάξετε αμέσως γνώμη και θα εκπλαγείτε όπως εκπλαγήκαμε κι εμείς αντικρίζοντας ένα θαυμάσιο μανιτάρι λίγα μέτρα πιο κάτω.

Craterellus cornucopioides

Πράγματι η περίφημη "τρομπέτα" (Craterellus cornucopioides) βρισκόταν ανάμεσα στα πόδια μας. Ένα μανιτάρι εξαιρετικής ομορφιάς με μαυριδερό χρώμα. Σπάνιο στη χώρα μας. 

Το χρώμα του δεν επηρεάζει καθόλου τους έμπειρους καλοφαγάδες συλλέκτες καθώς αυτό το μανιτάρι είναι φαγώσιμο και πεντανόστιμο. 

Μπορεί μάλιστα να φαγωθεί εκτός από φρέσκο, και σαν γαρνιτούρα σε διάφορα φαγητά, αφού όμως πρώτα ξεραθεί και τριφτεί. 

Ramaria formosa

Παρ' όλο που αυτή η επίσκεψή μας στην περιοχή ήταν η τελευταία για φέτος, η τύχη με βοήθησε να βρω πανέμορφα μανιτάρια για να συμπληρώσω αυτό το αφιέρωμα.

 Έτσι λίγα μέτρα πιο πέρα από τις τρομπέτες βρήκα μια εντυπωσιακή ραμάρια. Με το κοραλλένιο σχήμα της σε κάνει να νομίζεις ότι δεν βρίσκεσαι σε δάσος άλλα σε κάποιον βυθό του Ειρηνικού. Μερικά είδη ραμάριας τρώγονται και άλλα όχι. Αυτό πάντως που είχα μπροστά μου η Ramaria formosa είναι το μοναδικό δηλητηριώδες της οικογένειας.

Clavariadelphus pistillaris

Και σαν αποκορύφωμα βρήκα και ένα σπανιότατο μανιτάρι. Ομολογώ ότι δεν είμαι σίγουρος για το είδος του αλλά μάλλον πρέπει να είναι το Clavariadelphus pistillaris. Τα μανιτάρια αυτού του είδους ξεφυτρώνουν από τη γη σαν ρόπαλα. Μόνο που τούτο εδώ που βρήκα ήταν τριπλό. Δεν ξέρω αν είναι κάποιο παιχνίδι της φύσης μια απλή δυσμορφία δηλαδή ή αν πρόκειται για κάποιο άλλο είδος άγνωστο σε μένα. Η ώρα όμως πέρασε και έπρεπε να γυρίσουμε. Να πω την αλήθεια δεν ήθελα να φύγω. "Γεια σας Πιέρια, γεια σου δάσος, γεια σας μανιτάρια" φώναξα. "Τι έπαθες και φωνάζεις;" μου είπε κάποιος από την παρέα. "Μήπως μασούλησες κανένα παραισθησιογόνο μανιτάρι ή μήπως πιστεύεις ότι θα σ' ακούσουν τα μανιτάρια και θα σ' αποχαιρετήσουν;"

Otidea onotica

"Κι όμως με άκουσαν! Έστω κι αν εσύ προσπαθείς να βουλώσεις τ' αφτιά τους!" του είπα και απομάκρυνα το πόδι του για να φωτογραφίσουμε τα αφτιά των μανιταριών, τα μικρά αυτάκια-μανιταράκια Otidea onotica. Σπανιότατο μανιτάρι στον τόπο μας που όπως λέει και τ' όνομά του ξεφυτρώνει σαν αφτί από την γη. Έτσι με αυτήν την τελευταία φωτογραφία θέλησε το δάσος να μας αποχαιρετήσει και να μας θυμίσει πως άκουσε την επιθυμία μας να το εξερευνήσουμε και πάλι την ερχόμενη άνοιξη. Έτσι τέλειωσε αυτό το αφιέρωμα στα μανιτάρια των Πιερίων. Ευχαριστώ όλους εσάς που είχατε την υπομονή να το διαβάσετε και την διάθεση να το σχολιάσετε. Τέλος ευχαριστώ την φύση που μέσα από τους ατέλειωτους κύκλους της και την μοναδική ομορφιά της με βοηθάει να σκέφτομαι, να περιμένω και να ελπίζω. 

Μιχάλης Πολίτης