Τα μανιτάρια των Πιερίων (Μέρος γ΄) (Από τον Μιχάλη Πολίτη) 

Lycoperdon spp.

Στα μέσα του Οκτώβρη και με πολύ καλές καιρικές συνθήκες ξεκινήσαμε με την ομάδα του οικοτουριστικού γραφείου Ακαλανθίς (www.akalanthis.gr) για τα ορεινά Πιέρια, με σκοπό να συνεχίσουμε την μικρή καταγραφή των μανιταριών της περιοχής που είχαμε ξεκινήσει από τον Σεπτέμβρη. 

Αυτήν την φορά η έρευνα μας έγινε σε μεικτό δάσος πεύκης και οξιάς με εντυπωσιακά και πάλι αποτελέσματα. Βλέπετε τα μαγευτικά δάση των Πιερίων θα λέγε κανείς πως βάλθηκαν να μας τρελάνουν αποκαλύπτοντάς μας λίγο λίγο τους κρυμμένους θησαυρούς τους.

Coprinus comatus

Αφού φτάσαμε με τα αυτοκίνητα σε ένα ξέφωτο σε υψόμετρο περίπου 1000 μέτρων σταματήσαμε για να συνεχίσουμε από τις παρυφές του δάσους, το συναρπαστικό μας "κυνήγι". Τα μανιτάρια θαρρείς πως μας περίμεναν και ξεπρόβαλαν γοητευτικά από τα πρώτα κιόλας βήματά μας. 

Διάφοροι εκπρόσωποι των γενών Lycoperdon και Coprinus συνωστίζονταν γύρω από σάπιους κορμούς και ανάμεσα στα ξερόκλαδα. Ανηφορίσαμε μερικά βήματα όταν σταμάτησα να περιεργαστώ μερικές ρουσούλες. 

Clitocybe geotropa

Το μάτι μου έπεσε γρήγορα σε μερικά μανιτάρια του είδους Clitocybe geotropa, ενός φαγώσιμου και πολύ νόστιμου μανιταριού σε σύγκριση με άλλα μανιτάρια του γένους Clitocybe που είναι μάλιστα εξαιρετικά δηλητηριώδη. Καθώς φώναξα τον φωτογράφο της παρέας να τα αποθανατίσει είδα μια έκφραση απορίας στο πρόσωπό του και τότε συνειδητοποίησα ότι οι κλιτοκύβες με είχαν περικυκλώσει! Βρισκόμουν στην μέση ενός κύκλου διαμέτρου τεσσάρων περίπου μέτρων που σχηματίζονταν από μανιτάρια. Οι κύκλοι αυτοί είναι συχνό φαινόμενο στα δάση και πραγματικά εντυπωσιακοί σαν θέαμα. Η λαϊκή παράδοση της χώρας μας ονομάζει αυτό το φαινόμενο διαβολόδρομο ή δαχτυλίδι της μάγισσας. Δαχτυλίδι της μάγισσας ή δαχτυλίδι της νεράιδας το ονομάζουν και στο εξωτερικό θέλοντας να αποδώσουν στο περίεργο αυτό φαινόμενο μαγικές και παραμυθένιες ιδιότητες.

Collybia maculata

Στην πραγματικότητα αυτό το φαινόμενο έχει την εξήγησή του στην ακτινωτή ανάπτυξη ορισμένων ειδών μανιταριών που ονομάζονται κυκλότροπα. 

Οι υφές αυτών των μανιταριών ξεκινώντας από τον φυτρωμένο σπόρο ανπτύσσονται ακτινωτά μέχρι να βρουν γόνιμο έδαφος για να φυτρώσουν τα νεαρά μυκήλια. Έτσι δημιουργούν έναν κύκλο που μεγαλώνει σε διάμετρο κάθε χρόνο αφού το υπόστρωμα στο εσωτερικό του έχει εξαντληθεί, κάνοντας έτσι το μυκήλιο να αναπτύσσεται μόνο προς τα έξω.

Stropharia aeruginosa

Και πάνω που έλεγα ότι αυτά τα φαινόμενα δεν είναι μαγικά αλλά φυσιολογικά, θύμωσαν τα ξωτικά του δάσους για την ασέβεια μου και βάλθηκαν να με διαψεύσουν. 

Έτσι κατέβασαν το ουράνιο τόξο και το σκόρπισαν μέσα στο δάσος. Γέμισε χρώματα ο τόπος μπροστά στα πόδια μου. Κόκκινα, κίτρινα, πράσινα, μωβ, πολύχρωμα μανιτάρια ξεφύτρωναν το ένα πλάι στο άλλο σε έναν χρωματιστό χορό βγαλμένο από τα παραμύθια. 

Θέαμα μοναδικό που δεν περιγράφεται με λόγια.

Cortinarius cinnamomeus

Ξεκινήσαμε αμέσως την φωτογράφιση και τον διαχωρισμό των ειδών. Ίσως το ότι βρισκόμασταν σε μεικτό δάσος να συντελούσε σ' αυτό το παράξενο πάντρεμα διαφορετικών ειδών μανιταριών τόσο κοντά το ένα με το άλλο που θα νόμιζε κανείς ότι τα τοποθέτησε εκεί κάποιος μυκητολόγος σκηνοθέτης. 

Ελκυστικές ρουσούλες δίπλα σε δηλητηριώδεις κορτινάριους και συμπαθητικά τριχόλωμα μαζί με επικίνδυνους αμανίτες. Τι να πρωτοθαυμάσεις, τι να πρωτοεξετάσεις, τι να πρωτοφωτογραφίσεις!

Entoloma spp.

Αυτή η τεράστια ποικιλία ειδών μπερδεύει συχνά τους ερασιτέχνες συλλέκτες φαγώσιμων μανιταριών ώστε να παρουσιάζονται κρούσματα δηλητηριάσεων κάθε χρόνο. Βέβαια στα Πιέρια αυτό το φαινόμενο δεν είναι συχνό σε ότι αφορά τους ντόπιους κατοίκους που παρά τον μυκητολογικό πλούτο της περιοχής περιορίζονται στη συλλογή 5-6 ειδών γνωστών σ' αυτούς αποφεύγοντας έτσι τις περιπέτειες. Ίσως σήμερα να μην έλεγαν όχι στους λαχταριστούς κανθαρέλους, τα γνωστά νεραντζάκια ή μπορβίτσες κατά την τοπική διάλεκτο. 

Βέβαια τα χρωματιστά μανιτάρια είναι πιο εύκολα αναγνωρίσιμα, αυτό όμως δεν αποτελεί κανόνα. Μάλιστα πολλές φορές παρατηρείται το φαινόμενο, το ίδιο είδος μανιταριού να έχει διαφορετική απόχρωση ανάλογα προσαρμοσμένη με το περιβάλλον του βιότοπου που βρίσκεται.  

Cortinarius amoenolens

Έτσι είδαμε δείγματα του γένους Cortinarius να μοιάζουν καταπληκτικά με την πρώτη ματιά με μανιτάρια του γένους Suillus και μάλιστα κάτω από πεύκα που είναι ο χαρακτηριστικός βιότοπος των ειδών του γένους Suillus. 

Εντύπωση μου έκανε το σκούρο μουσταρδί χρώμα τους που φαίνεται ότι προτιμούν να το παίρνουν τα πευκομανίταρα. 

Μια μενεξεδιά καλοκύβη πρόσθεσε τον δικό της τόνο στο χρωματικό αυτό παζλ συμπληρώνοντας έτσι την φωτογραφική μας συλλογή. 

Armillaria mellea

Κατηφορίζοντας ένα μονοπάτι για να επιστρέψουμε στο σημείο εκκίνησης συναντήσαμε πολλά ξυλώδη παρασιτικά μανιτάρια πάνω σε σάπιους ή κομμένους κορμούς και σε κουφάλες δέντρων. 

Επίσης αποικίες μικροσκοπικών μανιταριών του γένους Mycena και αποικίες μανιταριών του παρασιτικού είδους Armillaria Mellea. Το είδος αυτό αναπτύσσεται παρασιτικά κατά ομάδες στις ρίζες των δέντρων. Το μανιτάρι αυτό τρώγεται αλλά μόνο μαγειρεμένο και βρασμένο και αφού απομακρυνθεί το νερό του. 

Amanita citrina

Συναντήσαμε κι άλλα τέτοια μανιτάρια δηλαδή μανιτάρια που τρώγονται άλλα δεν είναι προτεινόμενα για διάφορους λόγους. Τριχόλωμα, αμανίτες, κολλυμπία, υγρόφορους κλπ. 

Ο αμανίτης ο κίτρινος (Amanita citrina) για παράδειγμα εκτός του ότι δεν έχει σπουδαία γεύση μπορεί να μπερδευτεί με τον αμανίτη τον φαλλοειδή (Amanita phalloides) που είναι θανάσιμα δηλητηριώδης. Φυσικά το καθένα από αυτά άξιζε της προσοχής μας έχοντας τα δικά του χαρακτηριστικά που το τοποθετούσαν σαν ένα ακόμη δείγμα της πλούσιας μυκοχλωρίδας των Πιερίων.

Hygrophorus eburneus

Και το να απολαμβάνει κανείς μόνο οπτικά αυτές τις μυστηριώδεις παρουσίες του δάσους είναι από μόνο του μια δυνατή εμπειρία.

 Εξάλλου αυτό το αφιέρωμα δεν έγινε με σκοπό να παρουσιάσει μόνο φαγώσιμα μανιτάρια ούτε βέβαια μπορεί να καλύψει με κάθε λεπτομέρεια, πληροφορίες για όλα τα είδη που υπάρχουν στην περιοχή. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πολύ χρόνο και σε βάθος έρευνα, πράγμα που σίγουρα θα άξιζε τον κόπο αλλά και που δεν μπορεί να μονοπωλήσει την ύλη ενός website με πιο γενικό περιεχόμενο. 

Collybia dryophila

Έτσι θα παρακαλέσω τους φίλους που ζητούν περισσότερες πληροφορίες για μανιτάρια, να κατανοήσουν ότι το αφιέρωμά μας αφορά μόνο τα μανιτάρια των Πιερίων και σας υπόσχομαι να συνεχιστεί όσο οι διάφορες συνθήκες μας το επιτρέπουν.

Προς το παρόν κρατήστε την όρεξη σας για το τέταρτο μέρος του αφιερώματος που θα το παρουσιάσουμε πολύ σύντομα και που σας επιφυλάσσει μερικές εκπλήξεις. 

Μιχάλης Πολίτης