Τα μανιτάρια των Πιερίων (Μέρος β΄) (Από τον Μιχάλη Πολίτη)

Lactarius spp.

Αν και δεν πέρασε πολύς καιρός από την προηγούμενη επίσκεψή μου στους μανιταρότοπους των Πιερίων δεν έχασα την ευκαιρία να επισκεφτώ και πάλι το πανέμορφο αυτό βουνό για συνεχίσω την μικρή αυτή έρευνα σχετικά με την μυκοχλωρίδα της περιοχής. 

Με την βοήθεια και πάλι του οικοτουριστικού γραφείου Ακαλανθίς (www.akalanthis.gr) οργανώσαμε μια μικρή ερευνητική ομάδα και ξεκινήσαμε για τα ορεινά Πιέρια αδημονώντας να συναντήσουμε τους μυστικούς κατοίκους του δάσους.

Psathyrella spp.

Πριν σας περιγράψω ποια είδη ανακαλύψαμε σ' αυτήν την εξερεύνηση και απαριθμήσω μερικά είδη που δεν ανακαλύψαμε αλλά γνωρίζουμε ότι υπάρχουν εκεί θα ήθελα να κάνω μια παρένθεση.

Με την αύξηση του οικοτουρισμού πολλές "ξεχασμένες" περιοχές της Ελλάδας απόκτησαν ξαφνικά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το ευρύ κοινό. Για εμάς τους φυσιολάτρες που τυχαίνει να έχουμε το επιστημονικό υπόβαθρο ώστε να βλέπουμε την επαφή μας με την φύση κάπως πιο εξειδικευμένα, υπάρχει πάντα ένα δίλημμα. Αν θα πρέπει δίνουμε στοιχεία και πληροφορίες σε ένα αδηφάγο μεν για πληροφόρηση αλλά χωρίς ανεπτυγμένη οικολογική συνείδηση κοινό ή να κρατάμε τα αποτελέσματα των ερευνών μας μέσα στα στεγανά επιστημονικών κύκλων, προστατεύοντας κατά κάποιο τρόπο την φύση από αλόγιστες ανθρώπινες παρεμβάσεις.

Tricholoma spp

Η προσωπική μου άποψη είναι ξεκάθαρη. Θεωρώ απαράδεκτο για μια χώρα με τέτοια ιστορία και με τέτοιο φυσικό πλούτο σαν τη δική μας να μην έχει αξιοποιήσει πλήρως αυτήν την κληρονομιά. Και όταν λέω αξιοποιήσει εννοώ να την προβάλει με τρόπο ώστε να γνωρίσουν οι κάτοικοι αυτής της χώρας περισσότερα στοιχεία για την φυσική ιστορία της πατρίδας τους αλλά και οι ξένοι να έχουν έναν επιπλέον λόγο να την θαυμάζουν και να την επισκέπτονται. Ταυτόχρονα όμως χρειάζεται και περιβαλλοντική αγωγή ώστε να μπορούμε να διατηρούμε και να προστατεύουμε την πολύτιμη αυτή κληρονομιά. 

Tricholoma spp

Η μικρή μας αυτή έρευνα λοιπόν δεν έχει σκοπό να προκαλέσει το ενδιαφέρον αδίστακτων εμπόρων και εκμεταλλευτών της μυκοχλωρίδας ούτε να προξενήσει την περιέργεια ασυνείδητων τουριστών που εισβάλουν στα δάση για να μιμηθούν τον Ταρζάν και τον Ιντιάνα Τζόουνς. Απλά πιστεύω ότι βάζουμε ένα μικρό λιθαράκι κι εμείς στην ανάδειξη του φυσικού μας πλούτου δίνοντας μερικές εκλαϊκευμένες πληροφορίες σχετικά με τα μανιτάρια των Πιερίων στους πραγματικούς φυσιολάτρες, αλλά και σε όλους αυτούς που γοητεύονται από τον μαγικό κόσμο των μανιταριών και ψάχνουν αφορμή για να τον γνωρίσουν.

Lycoperdon pyriforme

Αυτή τη φορά η περιοχή που θα εξερευνούσαμε θα ήταν ένα δάσος Οξιάς σε υψόμετρο χιλίων μέτρων. Ο καιρός ήταν συννεφιασμένος και σίγουρα θα έβρεχε σε λίγο, ωστόσο αποφασίσαμε να κάνουμε την εξερεύνηση που είχαμε προγραμματίσει. 

Με την είσοδό μας στο δάσος συναντήσαμε και τα πρώτα δείγματα μανιταριών. Lycoperdon pyriforme, οι γνωστές αλεποπορδές, ένα είδος πολύ κοινό που βρίσκεται όχι μόνο στα δάση αλλά και στα λιβάδια. Οι αλεποπορδές τρώγονται μόνο όταν είναι ακόμα τρυφερές και λευκές.

Lactarius deliciosus

Εντύπωση μας έκαναν διάφοροι αντιπρόσωποι του γένους Lactarius που βρέθηκαν σκορπισμένοι σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Οι λακτάριοι είναι γνωστοί και σαν πευκομανίταρα ωστόσο δεν θα πρέπει να συγχέονται με είδη του γένους Suillus που είναι γνωστά σαν πευκομανίταρα επίσης. Τα περισσότερα είδη λακτάριων τρώγονται αν και δεν είναι ιδιαίτερα νόστιμα εκτός ίσως από τον Lactarius deliciosus και έχουν μάλλον δυσάρεστη μυρωδιά. Κοινό χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι ένα γαλακτώδες υγρό που βγαίνει από τις σάρκες τους όταν κοπούν. Αν και θεωρούνται κυρίως μανιτάρια που ζουν στα πευκοδάση εμείς τα βρήκαμε κάτω από οξιές και τα φωτογραφήσαμε.

Lactarius zonarius

Την φωτογράφηση ανέλαβε, όπως και την προηγούμενη φορά, ο Γιώργος Σιδηρόπουλος του οικοτουριστικού γραφείου Ακαλανθίς.

Ο κύριος Σιδηρόπουλος ασχολείται εδώ και χρόνια ερασιτεχνικά με την φωτογραφία και πιστεύουμε ότι το φωτογραφικό αποτέλεσμα της εξερεύνησής μας είναι πολύ καλό.

Στο μεταξύ οι πρώτες ψιχάλες μας προειδοποίησαν ότι η εξερεύνηση μας θα είχε γρήγορο τέλος και δεν θα μπορούσαμε να μπούμε βαθιά στο δάσος. 

Galerina marginata

Παρ' όλα αυτά μπορώ να πω ότι σταθήκαμε τυχεροί γιατί σύντομα ανακαλύψαμε μερικούς χαρακτηριστικούς εκπροσώπους δηλητηριωδών μανιταριών και η καταγραφή μας πήρε άλλη τροπή.

Το είδος galerina marginata είναι ένα μανιτάρι καστανο- κοκκινωπό, σχετικά μικρό σε μέγεθος σπάνιο σχετικά στη χώρα μας. Το κομψό αυτό μανιταράκι είναι ένα από τα πιο δηλητηριώδη είδη και η κατανάλωσή του μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο. 

Ευτυχώς όπως προανέφερα είναι σπάνιο και μικρό και έτσι δύσκολα μπαίνει στο μάτι των αδαών επίδοξων μανιταροκυνηγών.

Hebeloma crustuliniformae

Ένα άλλο δηλητηριώδες είδος το Hebeloma crustuliniformae φαίνεται πως έχει έντονη παρουσία στην περιοχή. Το μανιτάρι αυτό στο εξωτερικό το λένε και δηλητηριώδη πίτα λόγω της μορφής του που μοιάζει χαρακτηριστικά με προζύμι πίτας. 

Δυστυχώς δεν μπόρεσα να μάθω κάποιο τοπικό τοπωνύμιο γιατί απ' ότι φαίνεται οι κάτοικοι των γύρω οικισμών προτιμούν να βαφτίζουν μόνο τα φαγώσιμα είδη. Τέτοιες λαϊκές τοπικές ονομασίες θα σας παρουσιάσω σε άλλο μέρος του αφιερώματος. 

Russula spp.

Η πανταχού παρούσα Clitocybe phyllophila συμπλήρωσε την παρέα των δηλητηριωδών μανιταριών της περιοχής. Αρκετές παραλλαγές του γένους Tricholoma βρέθηκαν επίσης. Αν και ορισμένα είδη του γένους θεωρούνται φαγώσιμα και νόστιμα στην χώρα μας δεν είναι από τα είδη που συλλέγονται. Εντυπωσιακή είναι η χρωματική αρμονία ορισμένων ειδών με το περιβάλλον καθώς ξεχωρίζουν δύσκολα ανάμεσα στα κλαδιά και τα φύλλα. Εντυπωσιακή επίσης είναι η επιφανειακή ομοιότητα μεταξύ ειδών που ανήκουν σε διαφορετικά γένη. Σε κάνει να αναρωτιέσαι αν πρόκειται για σύμπτωση ή για ένα παραπλανητικό καμουφλάζ.

Tricholoma fulvum

Στο μεταξύ έχει αρχίσει να βρέχει δυνατά. Η συνέχεια της εξερεύνησης ματαιώνεται. Όχι όμως οριστικά. Αυτός ο αναζωογονητικός περίπατος μέσα στο δάσος αλλά και το διασκεδαστικό φωτογραφικό κυνήγι δεν αφήνει κανένα μέλος της ομάδας μας ασυγκίνητο. Έτσι δίνουμε πάλι ραντεβού για την επόμενη εβδομάδα ελπίζοντας με την βοήθεια του καιρού να βρούμε περισσότερα είδη μανιταριών. Πραγματικά δεν χορταίνουμε να τα θαυμάζουμε κι ας ξέρουμε ότι θα ξανάρθουμε σύντομα. Και αν σκεφτεί κανείς ότι δεν προλάβαμε καλά καλά να μπούμε στο δάσος, το επόμενο μέρος του αφιερώματός μας σίγουρα θα είναι πολύ πιο ενδιαφέρον.

Phylloporus pelletieri

Μέσα από τζάμια του αυτοκινήτου καθώς παίρνουμε τον κατήφορο προλαβαίνω να αντικρίσω καμαρωτούς κοπρίνους (Coprinus comatus) στις παρυφές του δρόμου και ρουσσούλες (Russula virescens) ανάμεσα στα χόρτα. Και τα δύο είναι φαγώσιμα είδη. Μια τελευταία βιαστική στάση για φωτογραφίες καθώς η βροχή συνεχίζεται. Σκέφτομαι ότι μια εβδομάδα περνάει γρήγορα. Σε αναμονή λοιπόν.

Μιχάλης Πολίτης