(Από τον Ανδρέα Μπαρμπούτση)

Ο λόγος για μια σχετικά νέα μέθοδο, κατά την οποία επιτυγχάνεται η φυσιολογική αποδόμηση (χώνεμα) υλικών φυτικής προέλευσης.

Πρόκειται για μια εξ' ολοκλήρου κερδοφόρα μέθοδο, αφού επιτυγχάνει να μειώσει σημαντικά το κόστος των εργατικών, ενώ συγχρόνως αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό τα υπολείμματα κλάδευσης, μετατρέποντάς τα σε άριστο βιολογικό λίπασμα ή υλικό εδαφοκάλυψης, το οποίο αποτελεί την καλύτερη δυνατή πρόληψη στην παρεμπόδιση ανάπτυξης ζιζανίων. Στην ευεργετική αυτή δράση της κομποστοποίησης δεν θα μπορούσε να παραλείψει κανείς την προστασία του περιβάλλοντος λόγω της έλλειψης χημικών, καθώς και την απόλυτη ασφάλεια των εργαζομένων, των επισκεπτών και της πανίδας της περιοχής.

Καθεμία από τις μεθόδους της κομποστοποίησης παρουσιάζει τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Μπορεί να επιλεγεί αυτή που αρμόζει καλύτερα στις ανάγκες μας ή ακόμα να εφαρμοστούν ταυτόχρονα και οι τρεις.

Η πρώτη μέθοδος που αναφέρεται είναι η κομποστοποίηση σε σωρούς. Κατά τη μέθοδο αυτή, το υλικό που προορίζεται για το χώνεμα συγκεντρώνεται σε σωρούς με ελάχιστες διαστάσεις του ενός κυβικού μέτρου, ώστε να εξασφαλίζεται η ελάχιστη δυνατή μάζα υλικού, για να μπορέσει να αναπτυχθεί στο εσωτερικού του η απαραίτητη θερμοκρασία των 60 - 65 βαθμών Κελσίου.

Δεύτερη κατά σειρά έρχεται η επιφανειακή κομποστοποίηση η οποία, όπως γίνεται αντιληπτό, είναι η διαδικασία εκείνη κατά την οποία το χώνεμα των φυτικών υλικών γίνεται στην επιφάνεια του εδάφους. Η επιφανειακή κομποστοποίηση είναι πιο απλή και δεν απαιτεί τη δημιουργία σωρού κατά τη διάρκεια της χώνευσης. Δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να μιμείται αυτό που συμβαίνει στη φύση, όπου το έδαφος καλύπτεται από τα φύλλα των φυτών και τη νεκρή βλάστηση, η οποία σταδιακά χωνεύεται και μετατρέπεται σε οργανική ουσία.

Τελευταία είναι η υπόγεια κομποστοποίηση, με λιγότερες δαπάνες και φροντίδες. Πρόκειται για μια μέθοδο κατά την οποία η χώνευση των υλικών γίνεται σε λάκκους. Η υπόγεια κομποστοποίηση συνιστάται για τη γρήγορη βελτίωση των φτωχών εδαφών.

Απαραίτητο είναι να γνωρίζει κανείς τα κατάλληλα αλλά και ακατάλληλα υλικά για την κομποστοποίηση.
Τα φυτικά υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι τα εξής:
1. Υπολείμματα λαχανικών (φύλλα και στελέχη)
2. Διάφορα αγριόχορτα (να μην έχουν ώριμους σπόρους)
3. Σάπια ή χαλασμένα φρούτα
4. Λουλούδια από ανθοδοχεία
5. Φύλλα
6. Ροκανίδια και πριονίδια ξύλου (σε μικρές ποσότητες)
7. Κλαδιά δέντρων και θάμνων
8. Χώμα από γλάστρες, όταν ανανεώνετε το χώμα τους
9. Άχυρο
10.Τσόφλια από αυγά
11.Υπολείμματα του καφέ
12.Κομμένο γρασίδι του γκαζόν (να ανακατευτεί με τεμαχισμένα κλαδιά ή να στρωθεί αυτούσιο σε λεπτές στρώσεις. Το γρασίδι προσφέρεται κυρίως για επιφανειακή κομποστοποίηση)
13.Υπολείμματα λαχανικών από το καθάρισμά τους στην κουζίνα του σπιτιού (π.χ. πατατόφλουδες, βολβοί από φασόλια, αρακάς, κουκιά, κτλ.)

Εξίσου σημαντικό είναι να γνωρίζει κανείς και τα ακατάλληλα υλικά. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται όλα τα ανόργανα υλικά που δεν αποσυντίθενται και μερικά από τα οργανικά που η αποσύνθεσή τους θα δημιουργήσει δυσάρεστες οσμές ή κινδύνους για την υγιεινή κατάστασης της κομπόστας.
Τα φυτικά υλικά που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι τα εξής:
1. Πέτρες
2. Μεταλλικά αντικείμενα
3. Πλαστικά
4. Γυαλί
5. Τυπωμένο χαρτί
6. Υπολείμματα φαγητών που περιέχουν κρέας, λίπη, κόκαλα, λάδι
7. Υλικά καθαρισμού
8. Υπολείμματα καλλιέργειας της ντομάτας γιατί στις ρίζες υπάρχουν συχνά νηματώδεις, όπως επίσης και τα φυτικά υπολείμματα που έχουν προσβληθεί από μύκητες (π.χ. περονόσπορο, ωίδιο, κτλ.) για να μη μεταφερθούν τα σπόρια από τις ασθένειες στην κομπόστα που θα παραχθεί
9. Αποφεύγονται οι φλούδες των εσπεριδοειδών σε μεγάλες ποσότητες γιατί αυξάνουν την οξύτητα και εμποδίζουν την ανάπτυξη μικρών οργανισμών της χώνευσης (μερικά είδη από γεοσκώληκες)
10.Αποφεύγονται οι πευκοβελόνες και τα προϊόντα άλεσης των κλαδιών απ' όλα τα πευκοειδή, γιατί "χωνεύουν" δύσκολα.

Όπως κάθε δουλειά, έτσι και αυτή έχει τις δικές της απαραίτητες προϋποθέσεις, που εξασφαλίζονται με τις ακόλουθες εργασίες:

1. Καλός αερισμός του σωρού. Η χώνευση γίνεται από μικροοργανισμούς, οι οποίοι για ν' αναπτυχθούν χρειάζονται οξυγόνο. Η ζύμωση δηλαδή, που γίνεται μέσα στο σωρό, είναι όπως λέγεται, αερόβια. Αν περιοριστεί ο αερισμός του σωρού, τότε θα γίνει αναερόβια η ζύμωση, που θα έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία δυσάρεστης μυρωδιάς και φυσικά δεν θα μας δώσει τα τελικά υλικά που δίνει η αερόβια ζύμωση. Χάρη λοιπόν στην αερόβια ζύμωση, οι σωροί μας δεν μυρίζουν. Ο καλός αερισμός του σωρού επηρεάζεται από:
α) τον τρόπο που είναι κατασκευασμένο το σιλό,
β) το είδος των υλικών που έχουν χρησιμοποιηθεί (τα υγρά χόρτα και το πριονίδι δεν εξασφαλίζουν καλό αερισμό στο σιλό και γι' αυτό θα πρέπει να ανακατεύονται με υλικό από το άλεσμα κλαδιών),
γ) το ανακάτεμα των υλικών του σωρού κάθε δύο εβδομάδες ή και συχνότερα.

2. Ισορροπημένη υγρασία. Η συνεχής ύπαρξη της υγρασίας στη μάζα του φυτικού υλικού που χωνεύει, είναι απαραίτητη για τη συνέχιση χωρίς διακοπή των βιολογικών εργασιών, που γίνονται μέσα σε αυτή. Αν ο καιρός είναι πολύ ζεστός και ο σωρός χάνει υγρασία, πρέπει να γίνεται διαβροχή. Αν πάλι στην περιοχή βρέχει πολύ, τότε πρέπει να καλύπτεται για να μη βραχεί υπερβολικά, αλλά και για να μην παρασύρει η βροχή τα θρεπτικά στοιχεία που δημιουργούνται στο εσωτερικό του σωρού κατά τη χώνευση. Ενα απλό τεστ για να διαπιστωθεί αν το υλικό έχει την κατάλληλη υγρασία, είναι να πάρετε μια μικρή ποσότητα από αυτό και να τη σφίξετε στο χέρι σας. Αν τρέξει μικρή ποσότητα νερού μετά από τη συμπίεση, τότε το υλικό έχει την κατάλληλη υγρασία.

3. Η σωστή αναλογία αζώτου και άνθρακα. Η σωστή δηλαδή αναλογία από πράσινα μέρη (φύλλα, χλωρά χόρτα) και ξυλώδη μέρη (κλαδιά, πριονίδια, ξερά χόρτα, κτλ.). Οι ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι η καλύτερη αναλογία σε άζωτο και άνθρακα είναι 30 μέρη άνθρακα και ένα μέρος άζωτο (μετρημένα όμως σε ξηρό βάρος). Αν ο σωρός σας αποτελείται αποκλειστικά και μόνο από κλαδιά χωρίς πράσινα μέρη, τότε θα πρέπει να προσθέσετε σε αυτόν, σε κάθε στρώση ενός τετραγωνικού μέτρου ποσότητα αζωτούχου λιπάσματος.

Ανδρέας Μπαρμπούτσης
Γεωπόνος
www.plantland.gr

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Δαουτόπουλος Γ., "Κομποστοποίηση ή χώνεμα των οργανικών υλικών φυτικής προέλευσης", 1988, "Φυτά και Σπίτι"
2.Alameda County Waste Management Authority, www.stopweste.org
3.Composting Guide, www.vegweb.com/composting
4.www.recycle.cc