Καλλιεργήστε φύτρα (Από τον Μιχάλη Πολίτη)

Τα φύτρα είναι νεαροί βλαστοί που βγαίνουν από διάφορους καρπούς και σπόρους και εμπλουτίζουν τη διατροφή σας με πολλά θρεπτικά συστατικά σε επαρκείς ποσότητες. Είναι από τα πλέον ισορροπημένα και υγιεινά τρόφιμα της διατροφικής αλυσίδας. Αν και μπορείτε να τα προμηθευτείτε έτοιμα στο εμπόριο, είναι προτιμότερο να τα παρασκευάσετε μόνοι σας στο σπίτι. Έτσι εκτός από τα θρεπτικά τους οφέλη θα έχετε τη χαρά της δημιουργίας και της αυτάρκειας όταν θερίζετε τα αποτελέσματα της καλλιέργειάς σας!

Τι είναι τα φύτρα

Ο πολλαπλασιασμός των φυτών με σπόρο είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος πολλαπλασιασμού στην φύση αλλά και ο πιο δημοφιλής στους ανθρώπους γιατί εμπεριέχει πλήθος συμβολισμών σχετικά με την διαδικασία της εξέλιξης. Ένας σπόρος μπορεί να βρίσκεται σε λήθαργο για μήνες ή χρόνια περιμένοντας τις κατάλληλες συνθήκες για να βλαστήσει. Αλλά για όσο διάστημα βρίσκεται σε αναμονή κάποια μόρια, οι αναβολείς ενζύμων ελέγχουν τον μεταβολισμό του σπόρου, ώστε αυτός να μην αποσυντεθεί και χαλάσει. Μόλις όμως ο σπόρος έρθει σε επαφή με το νερό οι αναβολείς ενζύμων αδρανοποιούνται και τα ένζυμα αναλαμβάνουν τη δράση τους βοηθώντας την ανάπτυξη του φυτού. Φύτρο λοιπόν ονομάζεται η πρώιμη διαδικασία των πρώτων ωρών-ημερών ζωής ενός σπόρου που ξυπνάει από το λήθαργο (με τη βοήθεια του νερού) και πάει να γίνει φυτό, πετώντας ένας τρυφερό, άσπρο βλασταράκι.

Πού μας ωφελούν τα φύτρα

Τα φύτρα των σπόρων είναι εξαιρετικά πολύτιμη τροφή, ακόμη πιο πλούσια σε θρεπτικά συστατικά από τους ίδιους τους σπόρους. Η αιτία είναι το γεγονός ότι κατά τη διαδικασία του φυτρώματος βελτιώνεται η ποιότητα των πρωτεϊνών, αυξάνεται η ποσότητα των βιταμινών ενώ τα μεταλλικά άλατα γίνονται πιο αφομοιώσιμα από τον οργανισμό. Π.χ. Η βιταμίνη C στο σιτάρι που φυτρώνει αυξάνεται κατά 600% στην αρχή του φυτρώματος. Τα φύτρα είναι η καλύτερη "ζωντανή τροφή", στην πραγματικότητα είναι τόσο ζωντανά που συνεχίζουν να αναπτύσσονται καθώς τα τρώμε. Επομένως, τα φύτρα είναι τροφή εξαιρετικής βιολογικής αξίας, που θα πρέπει να ενταχθεί δυναμικά στη διατροφή μας. 

Τα φύτρα περιέχουν λίγες θερμίδες και λιπαρά, αλλά είναι έξοχη πηγή φυτικών ινών, αντιοξειδωτικών και βιταμινών, ειδικά το χειμώνα, που τα φρούτα και τα λαχανικά είναι περιορισμένα. Χάρη σε κάποια χημικά μόρια που περιέχουν, τροφοδοτούν τον οργανισμό με ενέργεια και μας αναζωογονούν. Βοηθούν στην ανανέωση των κυττάρων και καθυστερούν τη γήρανση.

Τα φύτρα είναι γνωστά για τη θρεπτική τους αξία αλλά και τις θεραπευτικές τους ιδιότητες πάνω από 5.000 χρόνια. Κινέζοι γιατροί τα σύστηναν για διάφορες θεραπείες, ενώ υπάρχουν αναφορές και για τη χρήση τους από τους Ινδιάνους. Στη Δύση κατά τα γραφόμενα χρησιμοποιήθηκαν από τον Άγγλο θαλασσοπόρο Τζέιμς Κούκ ο οποίος στην προσπάθεια του να σώσει το πλήρωμά του από το σκορβούτο επέβαλε την κατανάλωση φύτρων.

Άλλα από αυτά είναι τραγανά, άλλα μαλακά, άλλα έχουν ελαφριά γεύση και άλλα πιο πικάντικη. Τα μαλακά φύτρα ταιριάζουν περισσότερο σε σαλάτες και σάντουιτς, γιατί μπορούν να καταναλωθούν και ωμά, ενώ τα πιο σκληρά μπορούν να μαγειρευτούν και να δώσουν ξεχωριστή γεύση, ψιλοκομμένα μέσα σε σούπες, βραστά λαχανικά και λαδερά. Είναι μοναδική τροφή για υγιείς και αρρώστους, καθώς και για τα παιδιά.

Σπόροι για φύτρα μπορούν να φυτευτούν όλο το χρόνο. Μεγαλώνουν σε κάθε κλίμα και δεν χρειάζονται ούτε χώμα ούτε ήλιο. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα φύτρα δεν περιέχουν χημικά, δεν παράγουν σκουπίδια, είναι πεντανόστιμα στις σαλάτες και όταν τρώγονται ωμά έχουν εξαιρετικά χαμηλές θερμίδες. Συν του ότι δίνουν τη χαρά της δημιουργίας και της αυτάρκειας όταν θερίζετε τα αποτελέσματα της καλλιέργειάς σας!

Σπόροι για δημιουργία φύτρων 

Μπορείτε να δημιουργήσετε φύτρα χρησιμοποιώντας όλων των ειδών τους σπόρους: σιτάρι, πράσινη σόγια, κόκκινη σόγια,  τριφύλλι, άλφα άλφα (βίκο), ρεβίθι, κάρδαμο, φακή, φασόλι, καλαματιανό φασολάκι (είναι ακριβώς αυτό που χρησιμοποιούν σαν φύτρα οι Κινέζοι: Mung Beans), σινάπι, ηλιόσπορο, σουσάμι, σέλινο, ραπανάκι, κ.λπ. Αποφύγετε την κατανάλωση φύτρων από σπόρους σολανίδων (ντομάτα, πατάτα), γιατί περιέχουν το αλκαλοειδές σολανίνη που είναι τοξική ουσία. Προμηθευτείτε σπόρους στην φυσική τους μορφή, δηλαδή όχι κατεργασμένους και όχι ροδισμένους. Επίσης αποφύγετε να χρησιμοποιήστε πολυκαιρισμένους σπόρους. Ακόμη, χρησιμοποιήστε σπόρους που προέρχονται από βιολογικές καλλιέργειες, στις οποίες δεν χρησιμοποιούνται χημικά λιπάσματα. Ο κάθε σπόρος θέλει το δικό του χρόνο στο μούσκεμα και στο φύτρωμα.

Πώς θα καλλιεργήσετε τα φύτρα

Πλύντε καλά τους καρπούς ή τους σπόρους που έχετε επιλέξει. Βάλτε σ' ένα πιάτο την ποσότητα των σπόρων που θέλετε να χρησιμοποιήσετε (20-50 γραμμάρια). Ξεδιαλέξτε και αφαιρέστε τους σπασμένους ή όσους έχουν στίγματα. Στη συνέχεια, βάλτε τους σπόρους σ' ένα σουρωτήρι και ξεβγάλτε τους με άφθονο χλιαρό νερό. Έπειτα, απλώστε τους στον πάτο ενός ευρύχωρου δοχείου ή σ' ένα γυάλινο βάζο. Φροντίστε το σκεύος που θα χρησιμοποιήσετε να είναι αρκετά μεγάλο ώστε να γίνεται εύκολα η κυκλοφορία του αέρα και επιπλέον να υπάρχει αρκετός χώρος για να αναπτυχθούν τα φύτρα και να μπορείτε να τα βγάλετε με ευκολία. 

Βάλτε το σκεύος κάτω από τη βρύση και αφήστε το νερό να τρέξει, χωρίς πίεση και να ξεχειλίσει το δοχείο για τουλάχιστον ένα λεπτό. Μ' αυτό τον τρόπο οι υγιείς σπόροι θα μείνουν στον πάτο ενώ οι ακατάλληλοι θα αποβληθούν. Η ποσότητα νερού που θα απομείνει στο δοχείο πρέπει να είναι 4-5 δάχτυλα πάνω από το επίπεδο των σπόρων. Σκεπαστέ το δοχείο μ' ένα άσπρο πανί αραιής ύφανσης (ή γάζα) και σταθεροποιήστε το μ' ένα λάστιχο. Εναλλακτικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε βάζο με ειδικό καπάκι (με σίτα). Αφήστε τους σπόρους να μουλιάσουν στο νερό, σε σκοτεινό μέρος, με θερμοκρασία 15-25 βαθμούς Κελσίου για 6-12 ώρες. 

O χρόνος που απαιτείται για να φυτρώσουν οι σπόροι είναι διαφορετικός. Έτσι, λοιπόν 6 ώρες είναι αρκετές για το σπόρο του σιταριού, της μηδικής, του μοσχοσίταρου κ.λπ., ενώ 10-12 ώρες χρειάζονται τα φασόλια, η σόγια, κ.λπ. Λαμβάνοντας υπόψη σας τις ειδικές αυτές περιπτώσεις, θα βρείτε ποιες είναι οι κατάλληλες συνθήκες για να βλαστήσουν οι σπόροι που έχει διαλέξει.

Κατά τη διάρκεια του μουλιάσματος των σπόρων αναποδογυρίστε το βάζο για να αδειάσει το νερό. Αμέσως ξεπλύντε τους σπόρους με χλιαρό νερό, ακολουθώντας την εξής διαδικασία: τοποθετήστε το στόμιο του βάζου κλεισμένο όπως είναι με τη γάζα στο τρεχούμενο νερό της βρύσης και στη συνέχεια αναποδογυρίστε το με προσοχή μέχρι ν' αδειάσει όλο το νερό. 

Οι σπόροι χρειάζονται ξέπλυμα 2 φορές την ημέρα για τις πρώτες 2-3 ημέρες, μετά 1 φορά την ημέρα είναι αρκετή, με μόνη εξαίρεση τους σπόρους της σόγιας και των ρεβιθιών που χρειάζονται ξέπλυμα 3 ή και περισσότερες φορές. Μετά από κάθε ξέπλυμα οι σπόροι πρέπει να φυλάσσονται σε μέρος σκοτεινό (σε ντουλάπι ή σε μπουφέ). Συνεχίστε να ξεπλένετε τους σπόρους για 3-5 ημέρες (ανάλογα με το σπόρο) μέχρι να φτάσουν τα φύτρα τους τα 3-4 εκ. μήκος. Όταν τα φύτρα μεγαλώσουν στο επιθυμητό ύψος τότε μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε. Mην τα αφήσετε πάνω από 7 μέρες, γιατί οι ρίζες τους θα μεγαλώσουν πολύ και θα αποκτήσουν πικρή γεύση.

Πώς θα τα συντηρήσετε

Για να επωφεληθείτε στο έπακρο από τα θρεπτικά τους συστατικά, το ιδανικό θα ήταν να τα καταναλώσετε αμέσως μόλις τα συγκεντρώσετε. Πριν καταναλώσετε τα φύτρα ακολουθήστε την παρακάτω διαδικασία για να τα εμπλουτίσετε με την πολύτιμη χλωροφύλλη. Αφήστε το βάζο εκτεθειμένο στο φυσικό φως, σε έμμεσο -πλάγιο φωτισμό για 6-7 ώρες. Με τη μέθοδο αυτή αναπτύσσονται μικρά φυλλαράκια. Αν δεν τα καταναλώσετε αμέσως, μπορείτε να τα διατηρήσετε στο ψυγείο για 1 εβδομάδα περίπου αφού πρώτα τα βγάλετε από το δοχείο και τα τοποθετήσετε σε ειδικό σακουλάκι ψυγείου.