Απλές συμβουλές για γαρδένιες και άλλα οξύφιλα (Από τον Δημήτρη Καραγεώργο)

Είναι μια απογοήτευση που σίγουρα δεν είμαι ο μοναδικός που την έχει νοιώσει: εκεί που όλα ήταν καλά και μοσχομυρωδάτα στη γαρδένια σου, ξαφνικά, φύλλα, μπουμπούκια όλα να καταστρέφονται και συ να αναρωτιέσαι τι έφταιξε. Πολλά ή ... και τίποτα, σχεδόν τίποτα δηλαδή.(;)
Καλώς ήλθατε στη ζώνη των..."οξύφιλων" 

Με λίγα λόγια μπλέξατε, ήρθε ο καιρός να πονέσετε αλλά στο τέλος να μάθετε. Ελπίζω να βάλω το λιθαράκι μου σ αυτό. Μάθημα πρώτο και βασικό: το μοναδικό είδος που δεν ευδοκιμεί στον τόπο του είναι ο Έλληνας. Τα οξύφιλα φυτά ανήκουν στον κανόνα και προτιμούν (εν Ελλάδι) Πήλιο και χώμα όξινης σύστασης. Πιο απλά, φυλλοχώματα όπως το καστανόχωμα και το ερρικόχωμα και ελλείψει τους μείγμα που περιέχει ξανθιά τύρφη.

Λίγες μέρες πριν γραφτούν αυτές οι γραμμές ήμουν Πήλιο. Πέρασα λοιπόν από Μούρεσι να ψωνίσω μια γαρδένια από ένα γνωστό μου και έμεινα με ανοιχτό το στόμα. Μπροστά μου μια καμέλια δένδρο όγκου γύρω στα 9 κυβικά!!! Όμως τώρα δεν είμαι εκεί, όπως και όλοι εσείς και πρέπει να δούμε πως θα βρούμε κόλπα να πλησιάσουμε τα λουλούδια μας στο περιβάλλον τους, να επιβιώσουνε και να έχουνε την καλύτερη δυνατή ανάπτυξη.

Μα ... επειδή νηστικό αρκούδι δεν χορεύει ξεκινάμε από την τροφή τους. Σαν ανθοφόρα φυτά που είναι τα οξύφιλα (γαρδένιες, καμέλιες, ορτανσίες, αζαλέες, ροδόδενδρα) χρειάζονται περισσότερο Κάλιο από τα φυλλώματα που προτιμούν αρκετό άζωτο βασικό για την ανάπτυξη του φυλλώματος.

Υπάρχουν έτοιμα εξειδικευμένα λιπάσματα με διάφορες συστάσεις σε Ν-Ρ-Κ, υγρά ή υδατοδιαλυτά. Τα βάζουμε πάντα στις προτεινόμενες αναλογίες κάθε δυο βδομάδες άνοιξη, καλοκαίρι και φθινόπωρο ενώ στις καμέλιες ελαττώνουμε από το καλοκαίρι και μετά, για να "δέσουν" ανθό. Εγώ χρησιμοποιώ δύο, με σύσταση 14-6-28 και 8-10-18 αντίστοιχα ενώ και τα δύο περιέχουν και μαγνήσιο. Το πρώτο μου το είχε προτείνει γεωπόνος όταν κάποτε είχα πρόβλημα οφθαλμόπτωσης χωρίς κάποια εμφανή αίτια και παρότι και το ζήτημα της σωστής υγρασίας ήταν προσεγμένο.

Ενδιάμεσα και όχι ταυτόχρονα με την λίπανση χρειάζεται προσθήκη σιδήρου σε οργανική (χηλική) υγρή μορφή. Είναι στοιχείο που είναι απαραίτητο σε σημαντική ποσότητα στα όξινα εδάφη. Προσοχή μακριά από συνταγές με κοπριά γιατί και χωνεμένη να είναι, ανεβάζει το ph του εδάφους. Αφήστε την για τις ντοματούλες καλύτερα..

Αν το χώμα σας δεν είναι φυλλόχωμα αλλά έτοιμο μείγμα προσέξτε να είναι ειδικό για τέτοια φυτά και προσθέστε του κάθε άνοιξη ποσότητα κομπόστ για να το εμπλουτίσετε με ωφέλιμους ζωντανούς οργανισμούς. Τελική υπενθύμιση το "ουκ εν τω πολλώ το ευ".

Ας δούμε τώρα κάποια πραγματάκια σημαντικά στο να μην αντιμετωπίσουνε προβλήματα τα φυτά μας.

- Αν θυμάμαι καλά η γαρδένια παρότι και πηλιορίτισσα τώρα, έχει την καταγωγή της από την Άπω Ανατολή άρα θα αρέσκεται αντίστοιχα σε δροσιά και καθαριότητα. Οπότε ειδικά το καλοκαίρι το ντουζάκι με το ψεκαστήρι είναι καθημερινή απαίτηση κατά το απογευματάκι γιατί βρεγμένη είναι ευαίσθητη στα εγκαύματα από τον ήλιο. Κάπου είχα διαβάσει και για μικρή προσθήκη (λίγες σταγόνες) ξυδιού στο νεράκι. Μάλλον γιατί του κατεβάζει το ph αλλά εμένα μου αρέσει να πιστεύω ότι κάποια σχέση πρέπει να υπάρχει με τις κομπρέσες από ξύδι της μαμάς που ρίχνανε τον πυρετό.

Ομολογώ ότι με αυτή την τακτική πέτυχα άνοιγμα μπουμπουκιών μέσα στον καύσωνα. Ά και το νεράκι της το προτιμάει χωρίς χλώριο, οπότε αν υπάρχει κανάτα με φίλτρο χρησιμοποιήστε από αυτό. Παρόμοιες περιποιήσεις ζητά και η καμέλια αν και τα καθαρά από σκόνη φύλλα είναι που την απασχολούν κυρίως. Όπως οι γαρδένιες και οι ορτανσίες έτσι και η καμέλια δεν της αρέσει η κατευθείαν έκθεση στον ήλιο σε αντίθεση με την αζαλέα που δεν δείχνει να προβληματίζεται. Τώρα αν υπάρχει τέτοιος χώρος που θέλετε να καλύψετε βάλτε καμία μπουκαμβίλια εκεί και θα το χρωστάει αυτή σε σας και σεις σε μένα για την ιδέα!

- Κάτι που κάνει τα ελαφρά φυλλοχώματα και τα μείγματα με αρκετή τύρφη ιδανικά για αυτά τα φυτά είναι ότι έχουν καλή συμπεριφορά στο θέμα της αποστράγγισης μετά από κάθε πότισμα κάτι πολύ σημαντικό για τη μη ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών στο έδαφος και την αναπνοή των ριζών.

Σαν πρόσθετο μέτρο θα πρότεινα την χρήση μεταλλικών βάσεων για τις γλάστρες με το πιατάκι στο πάτωμα κάτω από την βάση ώστε να μην υπάρχει επαφή μεταξύ τους. Επιπλέον στο πιατάκι μπορεί να τοποθετηθεί νερό ώστε η εξάτμισή του να δροσίζει το περιβάλλον του φυτού. Το πότισμα φυσικά πρέπει να είναι τακτικό ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες τόσο ώστε αν βάζουμε το δάκτυλο μας στο έδαφος να βρίσκουμε υγρασία.

Συνδυασμός των παραπάνω συμβουλών ειδικά την νεκρή περίοδο του χειμώνα για τις γαρδένιες (καθόλου νεκρή για καμέλιες ίσως και ροδόδενδρα όπως έχετε ή θα παρατηρήσετε αν τα αποκτήσετε) θα τις γλιτώσει πιθανότατα από το συνηθέστερο πρόβλημα που οι περισσότεροι αντιμετωπίζουμε την άνοιξη με απότομο κιτρίνισμα και πτώση των παλαιοτέρων φύλλων αρχικά και στην συνέχεια των νεοτέρων, αν πρώτα δεν τις κάψουμε με υπερβολική χρήση λιπασμάτων ή φαρμάκων ψάχνοντας να δούμε τι φταίει.

Αν παρόλα αυτά τα προβλήματα (ασθένειες και μη) εμφανιστούν, απαιτούν γρήγορη αντιμετώπιση αλλά όχι αγχώδη. Άλλα οδηγούν σε μαρασμό τα φυτά σε ρυθμό που αντιμετωπίζεται άλλα θέλουν αντιμετώπιση από πολύ νωρίς, για αυτό απαιτείται μεγάλη παρατηρητικότητα. Ας τα δούμε ένα-ένα.

-Αν δούμε ξαφνικά το φυτό να είναι σαν απότιστο (φύλλα με κλίση προς τα κάτω σαν μαραμένα και χωρίς λάμψη) τότε ή έχουμε σοκ από μεταφύτευση ή κάτι λευκομπέζ σκουλήκια σαν μεταξοσκώληκες του καταστρέφουν τις ρίζες και ανίχνευσή τους είναι επείγουσα καθώς και η απομάκρυνση τους και η απολύμανση του εδάφους. Εδώ τα πράγματα είναι λίγο δύσκολα για χρήση βιολογικής αντιμετώπισης.

Αλλαγή χώματος ίσως να βοηθούσε αλλά ένα σοκ έπειτα από το άλλο δύσκολα αντέχεται. Οπότε καταφεύγουμε σε χρήση ειδικής σκόνης και αφού πέσουν ίσως τα υπάρχοντα φύλλα περιμένουμε με υπομονή την αναγέννηση του φυτού.

- Παρόμοια είναι και τα συμπτώματα από υπερβολική λίπανση μόνο που εδώ έχουμε και εμφάνιση καψιμάτων (απότομη ξήρανση και αλλαγή χρώματος) στα φύλλα. Αν κάποιο τέτοιο λάθος έχει σίγουρα γίνει τότε αν το φυτό έχει καλή αποστράγγιση, ένα πότισμα με πολύ νερό ώστε στραγγιζόμενο να παρασύρει και το περιττό λίπασμα, ίσως βοηθήσει. Επίσης μια πτώση των φύλλων στη συνέχεια δεν πρέπει να μας αποθαρρύνει αλλά να περιμένουμε την εμφάνιση νέου φυλλώματος, μειώνοντας το πότισμα για να μην έχουμε σάπισμα στις ρίζες.

-Ξαφνικό κιτρίνισμα και πέσιμο φύλλων (των παλαιοτέρων συνήθως) χωρίς ίχνη εχθρών πάνω τους τις περισσότερες φορές οφείλεται σε απότομη αλλαγή περιβαλλοντικών συνθηκών και οι μη σπασμωδικές κινήσεις καθώς και κάποιες "ειδικές" περιποιήσεις που ανέφερα νωρίτερα είναι η καλύτερη αντίδρασή μας.

-Αν δούμε μυρμηγκάκια να περιφέρονται στο φυτό μας και δεν έχουμε ήδη παρατηρήσει και άλλους επισκέπτες ήρθε η ώρα να το κάνουμε.

Μελιγκρούλα ή κοκκοειδή (ψώρα) που κρύβονται κάτω από κάτι σαν βαμβάκι είναι σίγουρα τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας. Σωστή δοσολογία και χρήση σκευάσματος από σαπουνόνερο και ελάχιστο οινόπνευμα αντιμετωπίζει τη μελίγκρα με μη χρήση ισχυρών φαρμάκων. Πύρεθρο, τσουκνίδα, κάσσια είναι κάποιες άλλες "οικολογικές" προτάσεις με κατάλληλη επεξεργασία. Για όσους θέλουν κάτι έτοιμο υπάρχει και το σκεύασμα savona αν θυμάμαι καλά όπως μου έλεγε γεωπόνος βιοκαλλιεργητής στην Κρήτη. Αν όμως έχουμε αν κάνουμε με κοκκοειδή τότε χρειάζεται λεπτομερής καθαρισμός του φυτού από αυτά με βαμβάκι εμποτισμένο με το παραπάνω διάλυμα.

-Αν ανακαλύψουμε στα φύλλα κάτι σαν μικρό ιστό τότε ο τετράνυχος έχει κάνει την εμφάνισή του και είναι ο μόνος τρόπος να τον παρατηρήσεις γιατί είναι ελάχιστα διακριτός με το μάτι. Το ξεζούμισμα που και αυτός κάνει στο φυτό μας του κιτρινίζει τα φύλλα και του σταματά την ανάπτυξη. Εδώ η βιολογική αντιμετώπιση είναι τα θειαφίσματα με όχι σίγουρα αποτελέσματα αν δεν είναι έγκαιρα και η χρήση κάποιου άλλου ακαρεοκτόνου που όμως δεν νομίζω να είναι οικεία σε εμάς τους ερασιτέχνες.

-Υπερβολική υγρασία μπορεί να οδηγήσει σε μηκυτιάσεις που τις περισσότερες μορφές διακρίνονται είτε από την εμφάνιση χνουδιού πάνω ή κάτω από τα φύλλα είτε από σαπίσματα και κηλιδώσεις. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι η πρόληψη. Όχι υπερβολική υγρασία, όχι σάπια φύλλα στο χώμα και απομάκρυνση τυχόν προσβεβλημένων. Στο διαδίκτυο υπάρχουν αναφορές για ψέκασμα με αναλογία 1/7 γάλα ή ξυνόγαλα με νερό για το ωίδιο (άσπρο χνούδι στο πάνω μέρος των φύλλων) και εκχύματα από σκόρδο, κρεμμύδι και πολυκόμπι (φουλ σε πυρίτιο) που ράντισμα τους δρα προστατευτικά στα φυτά μας. Αρκεί βέβαια να μην προέρχονται από άρρωστα φυτά. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται στα μαραμένα άνθη που πρέπει γρήγορα να απομακρύνονται.

Όσα προαναφέρθηκαν ίσως να μην σταθούν ικανά να σώσουν και ακόμα καλύτερα να οδηγήσουν σε ραγδαία ανάπτυξη την πολυαγαπημένη σας μεν, στενάζουσα δε στο κλεινόν άστυ γαρδένια και κάθε ξαδερφάκι της οξύφιλο, είναι όμως σίγουρο ότι θα σας κάνουν να τα αγαπήσετε και να τα προσέξετε περισσότερο!

Να είστε καλά!

Δημήτρης Καραγεώργος