Ιδέες αστικής γεωργίας. Πώς θα γίνετε αγρότες των πόλεων (Από τον Μιχάλη Πολίτη)

Αστική γεωργία είναι η πρακτική της καλλιέργειας, επεξεργασίας και διανομής τροφίμων σε, ή γύρω από, ένα χωριό, κωμόπολη ή πόλη. H αστική γεωργία μπορεί να περιλαμβάνει επίσης κτηνοτροφία, υδατοκαλλιέργεια, αγρο-δασοκομία και κηπουρική. Οι δραστηριότητες αυτές εμφανίζονται και σε περιαστικές περιοχές. 

Καθώς η αστική ανάπτυξη επεκτείνεται προς την επαρχία, παρακάμπτει συχνά μικρά κομμάτια καλλιεργήσιμου εδάφους, που παραμένουν για γεωργική χρήση. Αυτές οι αστικές δραστηριότητες καλλιέργειας έχουν μεγέθη που κυμαίνονται από μικρούς οικιακούς κήπους μέχρι μικρές εμπορικές επιχειρήσεις μεταξύ 200 και 1000 τετραγωνικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων και των θερμοκηπίων. 

Η αστική γεωργία γενικά εφαρμόζεται για απόκτηση εισοδήματος ή για παραγωγή τροφίμων, παρόλο που σε ορισμένες κοινότητες ο κύριος σκοπός εφαρμογής της είναι η αναψυχή, η χαλάρωση και η ανάπλαση του περιβάλλοντος. Η αστική γεωργία υπό τη μορφή δραστηριοτήτων ποικίλης κλίμακας όπως σε πάρκα, σε ελεύθερους χώρους, σε ιδιωτικούς κήπους, σε ταράτσες ή οπουδήποτε αλλού είναι λιγότερο θεαματική και καλλωπιστική, όμως δεν παύει να συνιστά έναν παράγοντα απορρύπανσης και θετικής επίπτωσης στο αστικό μικροκλίμα.

Η αστική γεωργία σαν μαζική δραστηριότητα στην Ελλάδα είναι μάλλον άγνωστη. Όμως, είναι γεγονός ότι στις περισσότερες χώρες διεθνώς αποτελεί πλέον ένα αστικό κίνημα. Αποτελεί την αντιπρόταση στα μεγάλα ταξίδια που πραγματοποιούνται για τα γεωργικά προϊόντα ώστε να φτάσουν από τον τόπο παραγωγής στα σούπερ-μάρκετ της γειτονιάς μας. 

Η γεωργία σε πόλεις και κωμοπόλεις δεν είναι μια νέα ιδέα - η αστική γεωργία έχει εφαρμοστεί εδώ και αιώνες. Μορφές αστικής γεωργίας συναντάμε και σε αρχαίους πολιτισμούς όπως οι Αιγύπτιοι και οι Ίνκας. Το νέο στοιχείο που υπάρχει σήμερα είναι οι επιλογές που είναι διαθέσιμες για τους αγρότες των πόλεων και οι διαφορετικοί τρόποι που χρησιμοποιεί  κυριολεκτικά ο καθένας, ανεξάρτητα από τον τύπο ή το μέγεθος του σπιτιού του, για να παράγει τρόφιμα για τον εαυτό του. Η τάση που επικρατεί τελευταία είναι να παροτρυνθούν οι κάτοικοι των πόλεων να κάνουν κομμάτι της καθημερινότητάς τους την παραγωγή τροφής.

Με αφορμή αυτήν την τάση προτείνουμε ορισμένες ιδέες αστικής γεωργίας για ερασιτέχνες:

Αειοφόρος καλλιέργεια (Περμακουλτούρα) στην αυλή σας
H Περμακούλτουρα, είναι ο συνειδητός σχεδιασμός και η διατήρηση παραγωγικών, αγροτικών οικοσυστημάτων που έχουν την ποικιλομορφία, τη σταθερότητα και την αντοχή των φυσικών οικοσυστημάτων. Είναι η αρμονική ενσωμάτωση του τοπίου και των ανθρώπων - παρέχοντάς τους τροφή, ενέργεια, κατοικία και άλλες υλικές και μη υλικές ανάγκες κατά τρόπο βιώσιμο. Η μόνιμη καλλιέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα αστικά, προαστιακά και αγροτικά περιβάλλοντα, και σε όλα τα κλίματα. Αυτός ο τύπος καλλιέργειας είναι κατάλληλος στα προάστια, όπου υπάρχουν μεγαλύτερες αυλές και κήποι. Η ιδέα είναι η δημιουργία ενός βιώσιμου οικοσυστήματος μέσα στην ίδια την αυλή σας. Με το συνδυασμό των φυτών, των ζώων και του μικροκλίματος προσπαθήστε να δημιουργήσετε ένα βιώσιμο οικοσύστημα, που θα σας παρέχει ένα μέρος για να χαλαρώσετε, να ευχαριστηθείτε και ενδεχομένως να συλλέξετε την τροφή σας.

Ένα κοτέτσι στη αυλή σας
Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να μειώσετε την εξάρτησή σας από τη βιομηχανική γεωργία και τις απάνθρωπες συνθήκες στις οποίες εκτρέφονται πολλά κοτόπουλα και άλλα ζώα, είναι να μειώσετε τις αγορές κρέατος, παράγοντας το δικό σας. Φτιάξτε ένα κοτέτσι στην αυλή σας. Η εκτροφή πουλερικών είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να μπείτε γρήγορα και εύκολα στην αστική γεωργία, χωρίς να ξοδέψετε πολλά χρήματα και χωρίς να διαθέτετε πολύ χώρο όπως στην κηπουρική. Τα κοτόπουλα απαιτούν σχετικά λίγο χώρο και λίγη φροντίδα σε σχέση με το ποσό των αυγών και του κρέατος που παράγουν.

Κηπουρική σε δοχεία
Ίσως ο πιο δημοφιλής τρόπος για τους κατοίκους των πόλεων για να ασχοληθούν με την κηπουρική. Η κηπουρική σε δοχεία (γλάστρες, ζαρντινιέρες, κλπ), είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να μετατρέψει ένα μικρό υπαίθριο χώρο, ένα μπαλκόνι, ή το πρεβάζι ενός παράθυρου σε μια μικρή φάρμα. Απλά με την καλλιέργεια φαγώσιμων φυτών σε δοχεία, οι αγρότες των πόλεων μπορούν να παράγουν πολλά φρέσκα λαχανικά και βότανα για τον εαυτό τους, χωρίς πολλά χρήματα ή πολλή δουλειά. Μπορείτε να εκμεταλλευτείτε πολλούς διαθέσιμους χώρους καθώς τα φυτά σε δοχεία μετακινούνται εύκολα. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε διαθέσιμους χώρους στο εσωτερικό του σπιτιού σας, αν λύσετε το πρόβλημα του φωτισμού.

Κηπουρική σε παρτέρια
Η κηπουρική σε παρτέρια, είναι συνήθως παρόμοια με την κηπουρική σε δοχεία, αλλά σε μια ελαφρώς μεγαλύτερη κλίμακα. Πολλά διαμερίσματα και μεζονέτες έχουν μεγάλες βεράντες που βλέπουν πάνω από τη γειτονιά και, το σημαντικότερο έχουν καλή πρόσβαση σε ηλιακό φως. Αυτοί οι χώροι μπορούν να μετατραπούν σε μικρούς κήπους που μπορούν να καλλιεργηθούν με διάφορες μεθόδους. Μπορείτε να δημιουργήσετε χτιστά παρτέρια και σε συνδυασμό με φορητές ζαρντινιέρες και κρεμαστές γλάστρες να δημιουργήσετε ένα τρισδιάστατο αστικό αγρόκτημα στη βεράντα σας.

Πολυκαλλιέργεια σε μικρούς κήπους
Εκείνοι που διαθέτουν ένα πολύ μικρό χώρο για την καλλιέργεια τροφίμων μπορούν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους πολυκαλλιέργειας για να μεγιστοποιήσουν τις αποδόσεις και την ποικιλία στις καλλιέργειες τους. Με απλά λόγια, πολυκαλλιέργεια είναι η ανάμειξη των φυτών μέσα σε έναν κήπο για να έχουμε πολλά φυτά (και καλλιέργειες), με τη μία. Καλλιεργώντας μαρούλια, δίπλα σε καλαμπόκια για παράδειγμα, μπορείτε να κερδίσετε μεγαλύτερη ποσότητα τροφίμων σε ένα μικρό χώρο. Το ίδιο θα πετύχετε αν συνδυάσετε αναρριχώμενα φυτά σε μια πέργκολα με θαμνώδη φυτά φυτεμένα στη βάση της πέργκολας. Αυτή η εντατική μέθοδος δίνει υψηλές αποδόσεις σε μικρούς χώρους, αλλά απαιτεί πολύ καλό υπόστρωμα και τακτική λίπανση στο έδαφος ώστε να είναι αρκετά εύφορο για τα φυτά.

Κομπόστ
Η κομποστοποίηση μπορεί να γίνει σχεδόν οπουδήποτε και οι περισσότερες κουζίνες μπορούν να εξοικονομήσουν το 30% ή περισσότερο των απορριμμάτων τους με λιπασματοποίηση. Οι παραδοσιακοί κάδοι κομποστοποίησης σε εξωτερικούς χώρους μπορούν να ανεφοδιάζουν τον κήπο με θρεπτικά πρόσθετα εδάφους σε μόνιμη βάση. Ακόμη και οι κάδοι κομποστοποίσης εσωτερικών χώρων που λειτουργούν με σκουλήκια αλλά και οι μικροί κομποστοποιητές κουζίνας μπορούν να προσθέσουν κομπόστ στον κήπο σας. Όποια μέθοδο και να εφαρμόσετε, η κομποστοποίηση είναι ο καλύτερος βιολογικός, φυσικός τρόπος για να βελτιώσετε το έδαφος σε οποιοδήποτε τύπο κήπου.

Μανιτάρια
Η καλλιέργεια φαγώσιμων μανιταριών είναι από τις πιο φιλικές προς το περιβάλλον καλλιέργειες επειδή ενθαρρύνει τη διατήρηση των δασικών οικοσυστημάτων. Τα μανιτάρια είναι μια εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών, που τα καθιστά εναλλακτική λύση στο κόκκινο κρέας, και μερικά έχουν φαρμακευτική αξία. Τα περισσότερα είδη καλλιεργούμενων φαγώσιμων μανιταριών δεν απαιτούν ιδιαίτερες συνθήκες και ούτε επίσης μεγάλους χώρους. Έτσι ανάλογα με την ποικιλία μπορείτε να καλλιεργήσετε μανιτάρια σε λίγα τετραγωνικά, στην αυλή, στον κήπο, σε μια αποθήκη, στο γκαράζ, στο υπόγειο, ακόμα και μέσα στο σπίτι στην κουζίνα ή στο μπάνιο.

Μελισσοκομία
Μια άλλη εναλλακτική λύση για αστική γεωργία είναι η μελισσοκομία. Πολλοί διατηρούν κυψέλες με μελίσσια σε αυλές, σε ανθόκηπους, ακόμα και σε ταράτσες για να παράγουν δικό τους μέλι. Αν και πολλοί είναι εκείνοι που αντιδρούν σε μια τέτοια πρακτική, με το επιχείρημα ότι το μέλι δεν πρέπει να παράγεται σε περιοχές με αυξημένη ρύπανση. Ωστόσο, όταν οι πόλεις διαθέτουν μεγάλα πάρκα, κοινοτικούς κήπους και ιδιωτικά παρτέρια, το μέλι δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα εκείνο που παράγεται στην ύπαιθρο, λένε οι ειδικοί, συμπληρώνοντας επίσης ότι οι μέλισσες συντελούν στη γονιμοποίηση των αστικών κήπων και στη βιολογική ποικιλομορφία. Μπορείτε να δοκιμάσετε στην ταράτσα του σπιτιού σας, ακόμα ίσως και στο μπαλκόνι σας οι πιο θαρραλέοι.

Οι παραπάνω ιδέες βέβαια αφορούν μόνο τους ερασιτέχνες αγρότες των πόλεων, ή αν θέλετε αυτούς που θέλουν να λογίζονται τέτοιοι. Οπωσδήποτε για να εξασφαλίσει κανείς αγροτικό εισόδημα σε αστική περιοχή χρειάζεται να επενδύσει περισσότερο σε χώρο, χρόνο και ενέργεια. Ωστόσο όταν κόβεις ένα μήλο ή μια ντομάτα από τον κήπο σου, όταν τρως πρωινό με αυγά από τις κότες σου και μέλι απ' το μελίσσι σου είναι μεγάλη η ψυχική και οικονομική ικανοποίηση, πώς να το κάνουμε!