Καλλιεργήστε φρούτα του δάσους στον κήπο ή το μπαλκόνι σας. (Από τον Μιχάλη Πολίτη)

Μπορείτε να φανταστείτε τον εαυτό σας να μαζεύει δροσερά φρούτα το δάσους, όχι σε κάποιο πυκνό μονοπάτι ή σε κάποιο ορεινό ξέφωτο, αλλά στον κήπο ή το μπαλκόνι σας; Κι όμως αυτό μπορεί να γίνει και να είναι για σας μια επιπλέον καλοκαιρινή απόλαυση. 

Τα περισσότερα από αυτά που συνηθίζουμε να αποκαλούμε φρούτα των δάσους δεν είναι παρά διάφορα είδη μούρων και άλλων μικρόκαρπων φρούτων. Πέρα από το γεγονός ότι πολλά απ' αυτά έχουν νόστιμη γεύση είτε ωμά είτε σαν συστατικό σε διάφορα τρόφιμα, έχουν επίσης σημαντικά θρεπτικά συστατικά, απαραίτητα για μια υγιεινή διατροφή, όπως η βιταμίνη C και αντιοξειδωτικά. Μάλιστα μπορείτε να τα καταναλώσετε άμεσα χωρίς καμιά προετοιμασία παρά μόνο ξεπλένοντάς τα κάτω από τρεχούμενο νερό. Μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε σε πολλά φαγητά και τρόφιμα όπως σε επιδόρπια δημητριακών, μαρμελάδες, γιαούρτι, ψωμί, κέικ, μπισκότα και παγωτά, ακόμη και κρασί! Μπορούν να καταψυχθούν για να τα απολαμβάνετε όλο το χρόνο. Η καλλιέργεια φρούτων του δάσους θα σας προσφέρει μια θαυμάσια διακοσμητική προσθήκη στον κήπο καθώς τα φυτά αυτά είναι αρκετά διακοσμητικά όταν ανθίζουν την άνοιξη αλλά και όταν καρποφορούν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Επιπλέον θα αποκτήσετε και και έξτρα φρέσκα υλικά στην κουζίνα σας.

Τα περισσότερα από τα φυτά φρούτων του δάσους που θα βρείτε στην αγορά είναι ενδημικά της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να καλλιεργηθούν στην χώρα μας. Ας γνωρίσουμε τα πιο σημαντικά από αυτά.

Φραγκοστάφυλο (Ribes spp)

Το φραγκοστάφυλο είναι ένας μικρός θάμνος ύψους  1-2 μ. ανθεκτικός στο κρύο, που ευδοκιμεί σε υγρά και δροσερά κλίματα και σε όλα τα εδάφη εκτός των πολύ υγρών. Οι καρποί του είναι ενωμένοι σε μικρά τσαμπιά, είναι πολύ πλούσιοι σε βιταμίνες και ωριμάζουν τον Ιούλιο. Καταναλώνονται φρέσκοι ή χρησιμοποιούνται σε σιρόπια, ποτά, μαρμελάδες κ.ά.  Τα φραγκοστάφυλα αναγνωρίζονται εύκολα από το βαρύ άρωμα που βγαίνει απ τους βλαστούς και τα φύλλα τους. Ένα ώριμο φυτό μπορεί να παράγει 3-5 κιλά καρπούς ανάλογα με το είδος και την ποικιλία. Υπάρχουν τρία βασικά είδη φραγκοστάφυλου. Το μαύρο (Ribes nigrum), το κόκκινο (Ribes rubrum) και το λευκό (Ribes sativum). Τα περισσότερα από τα καλλιεργούμενα προέρχονται από άγρια είδη. Έχουν δημιουργηθεί πολλές ποικιλίες που διαφέρουν κυρίως στο χρώμα αλλά και στο μέγεθος των καρπών.

Λαγοκέρασο (Ribes uva-crispa)

Σχηματίζει μικρούς θάμνους 1-2 μ. περίπου που καλλιεργούνται οπουδήποτε, αλλά καρποφορούν καλύτερα σε δροσερά κλίματα και όχι άνυδρα εδάφη. Παράγουν ρόγες μαλακές στην αφή, μεγαλύτερες από τα φραγκοστάφυλα. Η συγκομιδή τους γίνεται βαθμιαία Ιούλιο-Αύγουστο, αφού πάρουν το χρώμα τους που ανάλογα με την ποικιλία μπορεί να είναι κίτρινο ή κόκκινο. Έχουν γλυκιά υπόξινη πολύ ευχάριστη γεύση και καταναλώνονται φρέσκοι ή χρησιμοποιούνται σε τούρτες ή μαρμελάδες.

Σμέουρο - Φραμπουάζ (Framboise) (Rubus idaeus)

Θυσανωτός θάμνος με ξυλώδες ρίζωμα που ευδοκιμεί σε οποιοδήποτε έδαφος και κλίμα. Τα καλύτερα αποτελέσματα τα παρουσιάζει σε δροσερές και ημισκιερές θέσεις. Είναι φυλλοβόλο με παραφυάδες που ανανεώνονται κάθε 2 χρόνια. Οι καρποί έχουν γλυκιά και λίγο υπόξινη γεύση. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες σμέουρων. Τα σμέουρα καλοκαιρινής καρποφορίας που παράγουν φρούτα μια φορά στο τέλος του καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου. Τα κόκκινα σμέουρα (Rubus idaeus) είναι ο πιο γνωστός τύπος σμέουρων καλοκαιρινής καρποφορίας Τα σμέουρα πολύφορης καρποφορίας που παράγουν φρούτα δύο φορές τον χρόνο, μια φορά την άνοιξη και μια φορά το φθινόπωρο. Τα κίτρινα σμέουρα (Rubus ellipticus) είναι ο πιο γνωστός τύπος σμέουρων πολύφορης καρποφορίας. Τα σμέουρα μοιάζουν με τα βατόμουρα και πολύς κόσμος νομίζει πώς είναι ίδια. Η κύρια διαφορά τους είναι στα φρούτα. Τα σμέουρα είναι κούφια από μέσα όταν συλλέγονται (το εσωτερικό του φρούτου μένει στο φυτό, ενώ στα βατόμουρα μένει πάνω στο φρούτο). 

Βατόμουρο (Rubus fruticosus)

Αναρριχώμενο εύρωστο φυτό, που έχει πολύ ελαφριά κλαδιά χωρίς αγκάθια, που μπορεί σε μικρό χρονικό διάστημα να καλύψει μεγάλες επιφάνειες. Είναι ανθεκτικό φυτό και αντέχει στις παγωνιές. Ανθίζει με αφθονία την άνοιξη και δίνει πολυάριθμους καρπούς με γλυκιά υπόξινη γεύση από Ιούνιο-Σεπτέμβριο. Οι καρποί του καταναλώνονται φρέσκοι ή χρησιμοποιούνται σε γλυκά, μαρμελάδες, ποτά κ.ά. Τα βατόμουρα φυτρώνουν άγρια και στη χώρα μας. Τα βρίσκουμε εύκολα στα δάση, στις άκρες των δρόμων, ιδίως των αγροτικών, σε ακαλλιέργητες εκτάσεις, ακόμη και μέσα στις πόλεις γιατί εύκολα πολλαπλασιάζονται με τη βοήθεια των πουλιών που μεταφέρουν τους σπόρους τους. Τα άγρια βατόμουρα έχουν αγκάθια στους βλαστούς τους.

Τάϊμπερρι (Tayberry) (Rubus taiwanicola)

Πρόσφατο υβρίδιο από διασταύρωση βατομουριάς και σμεουριάς. Ευδοκιμεί παντού αλλά αγαπά τις δροσερές και ημισκιερές θέσεις. Αναπτύσσεται πολύ γρήγορα και φτάνει σε ύψος 1,5 μ. Καρπίζει από τις αρχές Ιουλίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου. Παράγει άφθονους μεγάλους επιμήκεις καρπούς (3-4 cm) με έντονο κόκκινο χρώμα και ανάμικτη γεύση. Φυτό 2-3 χρόνων παράγει 10 κιλά καρπών. Οι καρποί του χρησιμοποιούνται σε γλυκά, μαρμελάδες, ποτά κ.ά.

Μύρτιλο (Vaccinium Myrtilus)

Γίνεται θάμνος ύψους 1,5-2ιη με πυκνές διακλαδώσεις και ημιδερματώδες φύλλωμα, που το φθινόπωρο, πριν γυμνωθεί παίρνει ωραίες και έντονες πορφυρές αποχρώσεις. Ανθοφορεί Απρίλιο-Μάιο με άσπρα-ροζ καμπανοειδή άνθη. Παράγει πολλούς καρπούς Ιούλιο-Αύγουστο με ελαφριά υπόξινη γεύση κατάλληλους γενικά για μαρμελάδες, γλυκά και παγωτά. Ευδοκιμεί σε δροσερές θέσεις και όχι αλκαλικά εδάφη. Σήμερα στην Ευρώπη καλλιεργείται το αμερικάνικο μύρτιλο (Blueberry) που παράγει καρπό 2-3 φορές μεγαλύτερο από το ευρωπαϊκό άγριο μύρτιλο.

Πώς να τα καλλιεργήσετε:

Αν και δεν έχουν όλα αυτά τα είδη τις ίδιες καλλιεργητικές απαιτήσεις ωστόσο έχουν αρκετά κοινά γνωρίσματα που τα κάνουν ικανά να συμβιώσουν σε ένα μικρό κήπο ή ακόμα και σε ένα μπαλκόνι φυτεμένα σε γλάστρες. Ακολουθήστε αυτές τις βασικές οδηγίες. Προτιμήστε κοντές ποικιλίες που μπορείτε να τις φροντίζετε καλύτερα. Τα φρούτα του δάσους είναι ανθεκτικά στην παγωνιά πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να διατηρηθούν σε εξωτερικό χώρο με ελάχιστη ή καθόλου προστασία από το κρύο. Προτιμήστε αν είναι δυνατό ημισκιερές θέσεις. Η καλύτερη εποχή για να φυτευτούν είναι το φθινόπωρο και ο  χειμώνας. Φροντίστε το έδαφος να μην είναι αλκαλικό, και να στραγγίζει καλά. Μην ποτίζετε υπερβολικά. Φροντίστε να υποστηρίξετε με πλέγματα ή πασσάλους όσα είδη χρειάζονται υποστήριξη. Κλαδέψτε και αφαιρέστε κάθε ξερό κλαδί στις αρχές τις άνοιξης.