Φυτά που ταιριάζουν σε κάθε ελληνικό σπίτι. (από την Μαίρη Υφαντή)

Mπιγκνόνια (Καπένσια)

Περιγραφή - Προέλευση

Το κλασσικό και αγαπημένο χωνάκι. Στολίζει τους περισσότερους κήπους και βεράντες της χώρας μας και αποτελεί αναπόσπαστη εικόνα των καλοκαιρινών μας διακοπών. Ενα από τα πιο διαδεδομένα αναρριχητικά φυτά που μας συνοδεύει με τα λουλούδια και το πυκνό του φύλλωμα από τις αρχές της άνοιξης μέχρι και τα πρώτα κρύα.

Τα χαρακτηριστικά του λουλούδια έχουν πορτοκαλί χρώμα, όμως υπάρχουν ποικιλίες με κόκκινα, κίτρινα, ροζ, και μωβ άνθη. Πολλές από αυτές τις ποικιλίες έχουν και αειθαλές φύλλωμα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο διαφορετικά είδη φυτών που όμως λόγω της μεγάλης ομοιότητάς τους τα κατατάσσουμε στις μπιγκνόνιες

Φροντίδα

Το χωνάκι είναι ένα από τα φυτά που απαιτούν ελάχιστη φροντίδα είτε στον κήπο μας είτε σε γλάστρες στις βεράντες μας. Το μόνο που χρειάζεται είναι άφθονο απευθείας ηλιακό φως (ακόμα και τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας) και νερό.

Το χωνάκι χρειάζεται συχνό πότισμα αν το καλλιεργείτε σε γλάστρα. Στον κήπο ίσως χρειαστεί να το ποτίζετε συχνά τον πρώτο καιρό μέχρι το ριζικό του σύστημα να αναπτυχθει πλήρως. Από εκεί και πέρα μπορείτε σχεδόν να το ξεχάσετε γιατί τα χωνάκια είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στην ξηρασία. 

Η ανθοφορία τους είναι απίστευτη, τα χωνάκια δεν σταματούν να ανθίζουν καθόλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και μέχρι η θερμοκρασία να πέσει χαμηλά το φθινόπωρο. Τα άνθη του προσκαλούν τόσο τις πεταλούδες όσο και πολλά ωδικά πτηνά αν το καλλιεργείτε στην εξοχή. Επίσης, το φύλλωμά τους είναι πυκνό και όμορφο ακόμα κι αν η ανθοφορία περιοριστεί. Για να ενισχύσετε την παραγωγή νέων λουλουδιών, προσπαθείτε να κόβετε τα μαραμένα λουλούδια – αν βέβαια το χωνάκι σας είναι σε μέγεθος που επιτρέπει κάτι τέτοιο.

Ενα ακόμη μεγάλο του πλεονέκτημα είναι ότι μπορεί να αναπτυχθεί σε όλων των ειδών τα εδάφη, από το αμμώδες μέχρι το βαρύ αργιλώδες χώμα. Οπου κι αν το φυτέψετε, το χωνάκι σας θα καταφέρει να αναπτυχθεί και με τον ταχύτατο ρυθμό ανάπτυξής του θα σας εκπλήξει ευχάριστα φτάνοντας σε εντυπωσιακά μεγέθη που μπορούν να φτάσουν ή να ξεπεράσουν τα 10 μέτρα σε ύψος. 
Η ιδανικότερη χρήση του είναι ως αναρριχητικό που θα καλύψει φράχτες, πέργκολες, κάγκελα ή τοίχους. Μπορεί όμως άνετα να καλλιεργηθεί και ως εδαφοκάλυψη. Ως αναρριχητικό θα χρειαστεί επιπλέον στήριξη γιατί αναπτύσσεται πολύ γρήγορα και τόσο το πυκνό του φύλλωμα όσο και τα βαριά του άνθη κάνουν το φυτό πολύ βαρύ. Αν θέλετε να καλύψετε φράκτες ή πέργκολες, δέστε γερά το φυτό πάνω στα κάγκελα. 

Αν πάλι θέλετε να το βοηθήσετε να ανέβει ψηλά, π.χ. να «πλέξει» στα κάγκελα της βεράντας σας, δέστε ένα πλαστικό καλώδιο στα κάγκελα και στηρίξτε την άλλη άκρη του σε κάποιο σταθερό σημείο κοντά στο φυτό. Στη συνέχεια δέστε τα κλαδιά του φυτού πάνω στο καλώδιο ώστε να του δείξετε προς τα πού να προχωρήσει. Στην περίπτωση που θέλετε να καλύψετε κάποιο τοίχο, καλό θα ήταν να στερεώσετε πάνω στην επιφάνεια ένα πλαστικό πλέγμα (σαν αυτά που βάζουμε στις βεράντες για τα παιδιά) ώστε το χωνάκι σας να έχει από πού να στηριχθεί για να απλωθεί.

Το χωνάκι στηρίζεται πάνω στις επιφάνειες, τόσο με τους βλαστούς του που περιστρέφονται γύρω από το στήριγμα όσο και με λεπτά ριζίδια που εμφανίζονται κατά μήκος των κλαδιών του και «αγκαλιάζουν» το στήριγμα.

Αν θέλετε να ενισχύσετε την ανάπτυξη του φυτού σας, λιπαίνετε κάθε 15 ημέρες με λίπασμα για ανθοφόρα φυτά από τον Απρίλιο έως και τα τέλη Σεπτεμβρίου. Καθώς ο καιρός θα αρχίσει να κρυώνει, μειώστε τη λίπανση και ελαττώστε το πότισμα ώστε το φυτό σιγά σιγά να μπει σε πιο αργούς ρυθμούς και να προετοιμαστεί για το χειμώνα.

Το χειμώνα το χωνάκι σας θα ρίξει όλα τα φύλλα του και θα απομείνει ένα σύμπλεγμα ξερών κλαδιών. Το χωνάκι μπορεί να αντέξει θερμοκρασίες μέχρι και -10oC το χειμώνα καθώς η παγωνιά καταστρέφει μόνο το υπέργειο τμήμα του φυτού και όχι το ριζικό του σύστημα. Την άνοιξη θα πρέπει να το κλαδέψετε ώστε να ελέγξετε το σχήμα του. Μην ανησυχείτε, με τους γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξής του, πολύ σύντομα θα καλύψει και πάλι κάθε επιφάνεια στην οποία μπορεί να στηριχθεί. Αν θέλετε να διατηρήσετε το ύψος που πήρε την προηγούμενη χρονιά, αφήστε κάποια κεντρικά κλαδιά ανέπαφα αλλά κόψτε όλα τα μικρά παρακλάδια ώστε το φυτό σας να μεγαλώσει γύρω από τα κεντρικά κλαδιά και γρήγορα να τα καλύψει. Εχετε στο μυαλό σας ότι τα λουλούδια εμφανίζονται πάνω στα νέα κλαδιά κι όχι στα ξυλοποιημένα τμήματα του φυτού. Επίσης, αν θέλετε το φυτό σας να έχει πιο συμπαγές σχήμα, κορφολογείτε το συχνά καθόλη την περίοδο της ενεργής ανάπτυξής του. Καθώς το χωνάκι μπορεί να ερρεθίσει το δέρμα μερικών ανθρώπων, φροντίστε να φοράτε γάντια όταν περιποιείστε το φυτό σας (όλα τα μέρη του φυτού μπορεί να είναι τοξικά για ορισμένους ανθρώπους).

Ασθένειες

Γενικά το χωνάκι δεν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με έντομα ή ασθένειες. Μερικές φορές κάποιες ακρίδες ή μικρές πράσινες κάμπιες μπορεί να εμφανιστούν πάνω στα φύλλα. Ομως δεν προκαλούν μεγάλες ζημιές και συνήθως θα εξαφανιστούν χωρίς να χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε κάποια φυτοφάρμακα. 

Οι περιπτώσεις που απαιτούν τη χρήση φυτοφαρμάκων είναι τα κοκκοειδή και το ωίδιο.

Υποψιαστείτε προσβολή από κοκκοειδή αν δείτε τα φύλλα να κιτρινίζουν και να πέφτουν. Ελέγξτε προσεκτικά τα φύλλα, κυρίως από την κάτω πλευρά τους και θα δείτε μικρά επίπεδα καφέ στίγματα, σε σχήμα οβάλ. Αυτά είναι τα κοκκοειδή. Εξαπλώνονται εύκολα και μπορούν να οδηγήσουν το φυτό σας σε μαρασμό αν δεν λάβετε μέτρα. Αν η έκτασή τους είναι περιορισμένη, προσπαθήστε να απομακρύνετε όλα τα κοκκοειδή με ένα βαμβάκι ποτισμένο σε οινόπνευμα. Αν το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο, ψεκάστε το φυτό σας με ένα μείγμα από χλιαρό νερό και οινόπνευμα (1 μέρος οινόπνευμα / 3 νερό) και προσθέστε λίγες σταγόνες υγρού απορρυπαντικού πιάτων. Θα χρειαστεί να επαναλάβετε τους ψεκασμούς μέχρις ότου τα κοκκοειδή εξαφανιστούν. Αν επιλέξετε να χρησιμοποιήσετε φυτοφάρμακο, ζητείστε μαλάθειο από το κοντινό σας φυτώριο και ψεκάστε σύμφωνα με τις οδηγίες στη συσκευασία. Ο,τι κι αν χρησιμοποιήσετε φροντίστε να ψεκάσετε καλά το φυτό καλύπτοντας καλά και την κάτω πλευρά των φύλλων καθώς εκεί εγκαθίστανται τα κοκκοειδή.

Αν δείτε τα φύλλα του φυτού να καλύπτονται από μία λευκή σκόνη, τότε το φυτό σας υποφέρει από ωίδιο. Πρόκειται στην ουσία για ένα μύκητα που αναπτύσσεται τόσο σε πολύ ξηρές όσο και πολύ υγρές συνθήκες. Ειδικά αν το φυτό σας είναι πολύ πυκνό και δεν αερίζεται καλά, οι πιθανότητες να προσβληθεί από ωίδιο είναι ακόμη μεγαλύτερες. Τα φύλλα που προσβάλλονται έχουν ξεθωριασμένο χρώμα, έχουν περίεργο σχήμα και στη συνέχεια μαραίνονται. Αν το φυτό σας προσβληθεί από ωίδιο, ψεκάστε με υγρό διάλυμμα θειαφειού 1 ή 2 φορές και επαναλάβετε τον ψεκασμό μία εβδομάδα μετά.

Ενα άλλο «πρόβλημα» που μπορεί να αντιμετωπίσετε με το χωνάκι σας (στον κήπο) είναι ότι οι παραφυάδες του, αν δεν τις κόβετε, μπορούν να επεκταθούν και σιγά σιγά να καταλάβουν πολύ μεγαλύτερο μέρος του κήπου σας.

Πολλαπλασιασμός

Το χωνάκι πολλαπλασιάζεται εύκολα από κομμένα κλαδιά, διαίρεση αλλά και σπόρους. Ο ιδανικός χρόνος για τον πολλαπλασιασμό είναι το φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη.
Τα χωνάκια έχουν εκτεταμένο ριζικό σύστημα και δημιουργούν μακριές υπόγειες παραφυάδες που μεγαλώνουν μέσα στο χώμα για μεγάλο διάστημα μέχρι να βγουν στην επιφάνεια. Για αυτό το λόγο, όταν φυτεύετε χωνάκια στο έδαφος φροντίστε να τα φυτέψετε γύρω στους 40-50 πόντους από τοίχους ή ξύλινες επιφάνειες ώστε το ριζικό τους σύστημα να έχει χώρο να αναπτυχθεί. Επίσης, η απόσταση αυτή θα επιτρέψει στο φυτό σας να αερίζεται καλά και να αποφεύγονται κάποιες ασθένειες.

Ο πιο εύκολος τρόπος για να πολλαπλασιάσετε το φυτό σας είναι να κόψετε κλαδιά από το μητρικό φυτό. Βάλτε το κομμένο κλαδί σε νερό μέχρι να βγάλει ρίζες και μετά φυτέψτε το στο χώμα. Ακόμη πιο εύκολος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσετε ορμόνη ριζοβολίας στο κομμένο τμήμα και μετά να το φυτέψετε απευθείας στο έδαφος. Σε 10-15 ημέρες το κλαδί θα εμφανίσει ρίζες και θα αρχίσει να αναπτύσσεται σαν ανεξάρτητο φυτό.

Επίσης, μπορείτε να αφαιρέσετε προσεκτικά τις παραφυάδες το φθινόπωρο και να τις μεταφυτεύσετε σε άλλη γλάστρα με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας.

Αν αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε σπόρους, οι πιθανότητες επιτυχίας είναι σαφώς μικρότερες καθώς θα πρέπει να τους φυτέψετε σε δοχεία, σε θερμοκρασία περίπου 10 βαθμών Κελσίου, αφού όμως τους έχετε πρώτα διατηρήσει επί δίμηνο σε θερμοκρασία 5 βαθμών. 

Αν λοιπόν θέλετε να κρυφτείτε από τα αδιάκριτα βλέμματα των γειτόνων ή αν απλώς θέλετε να κρύψετε έναν άσχημο τοίχο στον κήπο σας, το χωνάκι είναι η ιδανική επιλογή. Καθώς είναι πολύ εύκολο στην περιποίησή του και έχει πολύ γοργούς ρυθμούς ανάπτυξης είναι μία εύκολη και αποτελεσματική λύση. Και ακόμη περισσότερο αν σας αρέσει το πορτοκαλί χρώμα! 

Μαίρη Υφαντή
mefanti@otenet.gr