Η οικογένεια των ορχιδεοειδών είναι πραγματικά τεράστια. Θα αναφέρουμε εδώ τα βασικότερα είδη τους ώστε να μπορείτε να τα ξεχωρίσετε και να τα φροντίσετε κατάλληλα.

Οι δύο βασικές ομάδες φυτών διαφοροποιούνται σύμφωνα με τις συνθήκες ανάπτυξής τους στο φυσικό τους περιβάλλον. Πρόκειται για τα επίφυτα που ζουν στα κλαδιά των δέντρων όπως περιγράψαμε στην αρχή αυτού του άρθρου και για τις έρπουσες ποικιλίες που αναπτύσσονται στο έδαφος. Οι πιο δημοφιλείς ορχιδέες ανήκουν στα επίφυτα, π.χ. Φαλαινόψις, Δενδρόβιο, Βάντα, Κατλέϊα, Ονσίδιο. Στις έρπουσες ποικιλίες ανήκουν τα Παφιοπέδιλα και κάποια συγκεκριμένα είδη των Κυμβίδιων.

Με δύο λόγια θα λέγαμε ότι η ποικιλία φαλαινόψις είναι μία από τις ευκολότερες για αρχάριους, με εύκολη καλλιέργεια και ανθοφορία, η κατλέϊα είναι από τις πιο εντυπωσιακές ποικιλίες, τα παφιοπέδιλα είναι ιδανικά για καλλιέργεια σε εσωτερικό χώρο και τα κυμβίδια ιδανικά φυτά για τον κήπο εφόσον οι συνθήκες είναι κατάλληλες.

Φαλαινόψις (Phalaenopsis)

Οι τέλειες ορχιδέες για εσωτερικό χώρο και για αρχάριους. Χρειάζονται πλούσιο φιλτραρισμένο φως, με ανατολικό ή νότιο προσανατολισμό και ένα σκιερό μέρος για μικρές εκδρομές στο μπαλκόνι σας την άνοιξη. Το καλοκαίρι παρατηρείτε προσεκτικά τα φύλλα της για να διαπιστώσετε πόσο ικανοποιημένο είναι το φυτό σας από την ποιότητα του φωτισμού. Η ορχιδέα φαλαινόψις δεν θέλει το χώμα της να είναι τελείως στεγνό γι' αυτό ειδικά γι' αυτήν την ποικιλία προτιμήστε πλαστικές γλάστρες όπου η υγρασία διατηρείται περισσότερο. Ποτίζετε μία φορά την εβδομάδα και όχι συχνότερα ακόμη κι αν ο καιρός είναι πολύ ζεστός. Ελέγχετε συχνά τις ρίζες που θα πρέπει να είναι λευκές και σκληρές/συμπαγείς. Η ανθοφορία της ορχιδέας αυτής έχει σαν έναυσμα τις χαμηλότερες νυχτερινές θερμοκρασίες και τις συντομότερης διάρκειας ημέρες του φθινοπώρου. Το μπουμπούκι θα εμφανιστεί πάνω σε ένα ψηλό λεπτό μίσχο που θα ψηλώσει πολύ περισσότερο από τα φύλλα του φυτού. Από τη στιγμή που θα εμφανιστεί ο μίσχος μέχρι και το άνοιγμα του λουλουδιού θα μεσολαβήσουν 90-120 ημέρες όσο δηλαδή θα διαρκέσει και το λουλούδι. Όταν το λουλούδι μαραθεί, κόψτε όλο το μίσχο όσο πιο χαμηλά μπορείτε να φτάσετε ώστε το φυτό να διοχετεύσει τη δύναμή του στη δημιουργία νέων ανθοφόρων μίσχων. Κάποιοι συνιστούν να μην κόψετε το μίσχο χαμηλότερα από την 1η ή τη 2η διακλάδωσή του γιατί είναι πιθανό (αν και όχι σίγουρο) ο ίδιος μίσχος να δώσει κι άλλα μπουμπούκια. Αν όντως ο μίσχος ξανανθίσει συνήθως τα λουλούδια αυτά είναι μικρότερα. 

Δενδρόβιο (Dendrobium)

Η ορχιδέα αυτή είναι δημοφιλής για τα λουλούδια της που συνήθως έχουν έντονα χρώματα και εμφανίζονται στα τέλη του χειμώνα και τις αρχές της άνοιξης. Είναι αρκετά εύκολη στην καλλιέργειά της έχει όμως ορισμένες ιδιαίτερες απαιτήσεις. Την άνοιξη που το φυτό είναι σε φάση ανάπτυξης θα χρειαστεί περισσότερο νερό και συχνότερη λίπανση. Το καλοκαίρι ελέγξτε τα φύλλα γιατί πιθανόν ο φωτισμός να είναι υπερβολικός για το φυτό. Οι σύντομες ημέρες και οι πιο δροσερές θερμοκρασίες του φθινοπώρου θα βοηθήσουν και αυτή την ορχιδέα να σχηματίσει μπουμπούκια. Ποτίζετε κανονικά μέχρι τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο που θα ανθίσουν τα λουλούδια της. Το φθινόπωρο, μόλις δροσίσει ο καιρός θα ήταν χρήσιμο να μεταφέρετε τα φυτά στη βεράντα σας για να εκμεταλλευτείτε τις χαμηλότερες θερμοκρασίες και βέβαια θα πρέπει να τα ξαναφέρετε μέσα πριν η θερμοκρασία πέσει πολύ χαμηλά. Μέσα στο σπίτι τοποθετείστε τα φυτά στο πιο δροσερό σημείο τουλάχιστον μέχρι να σχηματιστούν τα μπουμπούκια. Μην φυτεύετε αυτές τις ορχιδέες σε δυσανάλογα μεγάλες γλάστρες γιατί τους αρέσει να στριμώχνονται οι ρίζες τους και βολεύονται σε μικρές σχετικά γλάστρες που τις προτιμούν πήλινες αντί για πλαστικές.

Κατλέϊα (Cattleya)

Η ποικιλία Κατλέϊα αναφέρεται συχνά ως η βασίλισσα των ορχιδεοειδών ή ορχιδέα-κορσάζ καθώς χρησιμοποιείται συχνά για αυτή τη χρήση. Είναι από τις πιο εύκολες στην καλλιέργεια ορχιδέες και καλή επιλογή για αρχάριους καθώς προσαρμόζονται στο περιβάλλον ευκολότερα από άλλες ποικιλίες. Τα εξωτικά τους λουλούδια, έχουν έντονα εντυπωσιακά χρώματα, είναι συνήθως αρωματικά και ανάλογα με το είδος διαφέρουν τόσο σε χρώμα όσο και σε σχήμα. Εχουν ανάγκη από πλούσιο φως που όμως πρέπει να είναι φιλτραρισμένο για να μην καεί το φύλλωμά τους, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες που ο ήλιος καίει πολύ. Η θερμοκρασία που απαιτεί η κατλέϊα δεν διαφέρει από αυτές των άλλων ποικιλιών, αν όμως η θερμοκρασία ανέβει πολύ μετακινήστε τη σε λιγότερο φωτεινό σημείο και ενισχύστε την υγρασία και τον αερισμό του φυτού. Ποτίστε μία φορά την εβδομάδα ή και δύο όταν ο καιρός είναι πολύ ζεστός πάντοτε όμως να ελέγχετε αν το χώμα είναι στεγνό πριν ποτίσετε. Προτιμάτε να ποτίζετε τις πρωινές ώρες ώστε το φύλλωμα να έχει στεγνώσει πριν νυχτώσει για να αποφύγετε το σάπισμα των φύλλων και τους παθογόνους μύκητες που αναπτύσσονται σε υγρές συνθήκες.

Ονσίδιο (Oncidium-Odontoglossum)

Η ποικιλία ονσίδιο (ή οδοντόγλωσσο όπως λέγεται αλλιώς) αποτελείται από πολλά είδη που μάλιστα είναι εντελώς διαφορετικά το ένα από το άλλο. Το ονσίδιο διαθέτει κάποια ευελιξία και προσαρμόζεται σχετικά εύκολα στις συνθήκες του χώρου όπου καλλιεργείται, είτε μέσα στο σπίτι σας είτε σε κάποιο σκιερό και δροσερό σημείο της βεράντας σας. Είναι πολύ δημοφιλές όμως και για τη μεγάλη διάρκεια των λουλουδιών του. Το ονσίδιο χρειάζεται λαμπερό φως, πάντοτε φιλτραρισμένο. Στη βεράντα σας, τοποθετήστε τις γλάστρες σε κάποιο σημείο όπου προστατεύονται από τον καυτό ήλιο του μεσημεριού ενώ νωρίς το πρωί θα μπορούσατε να επιτρέψετε στις ακτίνες του ήλιου να χαϊδέψουν το φυτό σας, κάτι όμως που θα πρέπει να γίνει σταδιακά ώστε να αποφύγετε τα "εγκαύματα". Το ονσίδιο προτιμάει τις δροσερές συνθήκες και έχει ανάγκη την διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας προκειμένου να σχηματίσει μπουμπούκια. Τοποθετείστε τις γλάστρες σας κοντά στα παράθυρα (χωρίς όμως να ακουμπούν στα τζάμια) για να εκμεταλλευτείτε αυτή τη διαφορά θερμοκρασίας. Όταν κάνει πολύ ζέστη αυξήστε την υγρασία. Αυτή η ποικιλία χρειάζεται περισσότερο νερό από άλλες ορχιδέες. Ειδικά το καλοκαίρι, ανάλογα με τη ζέστη, ίσως χρειαστεί να ποτίζετε κάθε 3-4 ημέρες, κατά προτίμηση το πρωί και μην αφήνετε το χώμα τους να στεγνώσει τελείως.

Βάντα (Vanda)

Η ποικιλία βάντα είναι εξίσου εντυπωσιακή ορχιδέα και σχετικά εύκολη στην καλλιέργειά της. Τα λουλούδια της έχουν βαθιά χρώματα, όπως μπλε, κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο και πολλές δίχρωμες ή στικτές παραλλαγές. Ο κάθε μίσχος συνήθως φέρει 8-10 μπουμπούκια που ξεκινούν από τη βάση και φτάνουν μέχρι την άκρη του μίσχου ενώ διαρκούν πολλές εβδομάδες. Η βάντα απαιτεί πλούσιο φωτισμό, σταδιακά συνηθίστε την σε όλο και πιο έντονο φως και βγάλτε την για λίγο στον ήλιο νωρίς το πρωί. Αυτή η ποικιλία αγαπάει τη ζέστη γι' αυτό μην την εκθέτετε σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και ποτίζετέ την μία φορά την εβδομάδα ενώ το καλοκαίρι ποτίζετε συχνότερα και ειδικά τις πολύ ζεστές ημέρες ίσως χρειαστεί να ποτίζετε κάθε 3-4 ημέρες. Αφήνετε το χώμα να στεγνώνει πριν ποτίσετε και προτιμήστε το πότισμα να γίνεται νωρίς το πρωί. Δώστε άφθονη υγρασία από τις αρχές της άνοιξης μέχρι και το φθινόπωρο που το φυτό βρίσκεται σε φάση έντονης ανάπτυξης. Επίσης, το καλοκαίρι ψεκάζετε ελαφρά τα φύλλα της κάθε φορά που ποτίζετε. Η ποικιλία βάντα απαιτεί πλούσια λίπανση. Λιπαίνετε κάθε 15 ημέρες και προτιμήστε το χώμα να είναι υγρό αντί στεγνό πριν ρίξετε το λίπασμα. Αλλάξτε γλάστρα μόνο την άνοιξη και περίπου κάθε 2 χρόνια. 

Μιλτόνια (Miltonia)

Μία άλλη ποικιλία ορχιδέας είναι η Μιλτόνια που λέγεται και ορχιδέα-πανσές καθώς τα επίπεδα ανοιχτά λουλούδια της θυμίζουν πανσέδες τόσο στο σχήμα όσο και στα χρώματα. Η μιλτόνια έχει πλουσιότατη ανθοφορία και τα λουλούδια της έχουν όμορφο άρωμα. Εμφανίζονται στην άκρη λεπτών μίσχων που λυγίζουν γοητευτικά προς τα κάτω και αφού ανοίξουν διατηρούνται για περίπου 4-6 εβδομάδες. Παρέχετε αρκετό φως που όμως να είναι πάντα φιλτραρισμένο και τοποθετήστε τις γλάστρες κοντά σε παράθυρα γιατί χρειάζονται την διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας. Σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, η μιλτόνια μπορεί να καλλιεργηθεί στη βεράντα ή στον κήπο αρκεί να βρίσκεται σε σημείο που προστατεύεται από τον καυτό ήλιο. Ανάλογα με τις θερμοκρασίες, η μιλτόνια χρειάζεται πότισμα κάθε 4-5 ημέρες και ίσως συχνότερα αν κάνει πολύ ζέστη. Ποτίζετε νωρίς το πρωί και μην την αφήνετε ποτέ να διψάσει γιατί το φυτό θα οδηγηθεί σε μαρασμό και δεν θα μπορέσετε να το επαναφέρετε. Επίσης αδειάζετε το πιατάκι της γλάστρας για να μην σαπίσουν οι ευαίσθητες ρίζες του φυτού σας. Αν θέλετε να αλλάξετε γλάστρα κάντε το αμέσως μετά το τέλος της ανθοφορίας.

Παφιοπέδιλο (Paphiopedilum)

Το παφιοπέδιλο αποτελεί ίσως την πιο εντυπωσιακή και χαρακτηριστική ποικιλία ορχιδέας. Τα γοητευτικά λουλούδια αυτής της εξωτικής ποικιλίας διαφέρουν δραματικά από είδος σε είδος τόσο στα χρώματα που είναι αμέτρητα όσο και στο σχήμα ή το μέγεθος των λουλουδιών. Τα λουλούδια έχουν κερώδη υφή και διαρκούν από μερικές εβδομάδες μέχρι λίγους μήνες. Είναι από τις πιο εύκολες στην καλλιέργεια ορχιδέες και μπορείτε να βασιστείτε πάνω τους, θα σας ανταμείψουν για τη φροντίδα σας με πανέμορφα λουλούδια. Μπορούν να καλλιεργηθούν τόσο σε εσωτερικό χώρο όσο και βεράντες ή κήπους αρκεί να φυτευτούν σε σημείο προστατευμένο από τον καυτό ήλιο και τη βροχή. Χρειάζονται άφθονο φιλτραρισμένο φως και ειδικά τις μεσημεριανές ώρες θα πρέπει να τις προστατέψετε από τις ακτίνες του ήλιου. Οι απαιτήσεις της ποικιλίας αυτής σε θερμοκρασίες δεν διαφέρει από τις άλλες ορχιδέες όμως χρειάζεται χαμηλότερες νυχτερινές θερμοκρασίες για κάποιο διάστημα γιατί αλλιώς δεν θα ανθίσει. Ποτίζετε μία περίπου φορά την εβδομάδα ή λίγο συχνότερα το καλοκαίρι αλλά μην αφήσετε ποτέ το φυτό να διψάσει. Αυτή η ποικιλία θέλει υγρό αλλά όχι λασπερό χώμα που θα προκαλέσει σάπισμα των ριζών. Προτιμάτε να ποτίζετε νωρίς το πρωί αντί για το βράδυ. Αυτή η ποικιλία απαιτεί άφθονη υγρασία γι' αυτό χρησιμοποιείστε δίσκους με υγρό χαλίκι στο σπίτι ή ψεκάζετε ελαφρά το φυτό αν το καλλιεργείτε σε εξωτερικό χώρο. Αλλάζετε γλάστρα στο παφιοπέδιλο κάθε χρόνο αλλά μόνο μετά το τέλος της ανθοφορίας και χρησιμοποιείτε τη μικρότερη δυνατή γλάστρα γιατί τους αρέσει οι ρίζες τους να είναι περιορισμένες. Το παφιοπέδιλο μπορεί να φυτευτεί στην ίδια γλάστρα με την ποικιλία φαλαινόψις καθώς οι συνθήκες καλλιέργειάς τους είναι περίπου οι ίδιες και τα φυτά αυτά φαίνονται να συγκατοικούν χωρίς προβλήματα.

Κυμβίδιο (Cymbidium)

Η ποικιλία κυμβίδιο είναι χωρίς αμφιβολία η ιδανική για τη βεράντα και τον κήπο σας. Προτιμούν ένα φωτεινό σημείο που όμως να προστατεύεται από τον πολύ καυτό ήλιο του μεσημεριού. Λίγος ήλιος στα φύλλα τους την άνοιξη είναι ευπρόσδεκτος αλλά απαγορευμένος το καλοκαίρι. 

Επιλέξτε σημεία με άριστη αποστράγγιση όταν τις φυτεύετε, αν το χώμα σας είναι αργιλώδες και βαρύ προσθέστε χαλίκι στο βάθος και υλικό που να αποτελείται από μεγάλα κομμάτια όπως περιγράψαμε νωρίτερα. 

Ποτίστε όταν η επιφάνεια του χώματος στεγνώσει, μία με δύο φορές την εβδομάδα ανάλογα με τον καιρό και αδειάζετε πάντα το νερό από το πιατάκι αν τις καλλιεργείτε σε γλάστρα. 

Αφαιρείτε τα μαραμένα φύλλα και τα αδύναμα νέα βλαστάρια που εμφανίζονται στη βάση του φυτού ώστε να διοχετευτεί η δύναμή του στη δημιουργία μίσχων πάνω στους οποίους θα εμφανιστούν τα μπουμπούκια. 

Λιπαίνετε κάθε 15 ημέρες με υγρό λίπασμα που ενισχύει την ανθοφορία. Η ανθοφορία αρχίζει συνήθως τον Απρίλιο ή Μάιο. Αλλάξτε γλάστρα κάθε 2-3 περίπου χρόνια και χρησιμοποιήστε μικρές γλάστρες, μόλις ένα μέγεθος μεγαλύτερες από τις παλιές. Η αλλαγή θα πρέπει να γίνει αμέσως μετά την ανθοφορία και αν θέλετε να πολλαπλασιάσετε το φυτό σας διαιρέστε προσεκτικά τις ρίζες του καθώς αλλάζετε τη γλάστρα. 

Ζυγοπέταλο (Zygopetalum)

Το ζυγοπέταλο είναι αρωματική και πανέμορφη ποικιλία ορχιδέας και η πιο κατάλληλη ποικιλία για καλλιέργεια στον κήπο, με την προϋπόθεση ότι το κλίμα και οι ειδικές συνθήκες ταιριάζουν στις απαιτήσεις του φυτού. Η ποικιλία αυτή χρειάζεται άφθονο φως, φιλτραρισμένο όμως για να μην καούν τα φύλλα. Αν τις καλλιεργείτε στον κήπο θα πρέπει να τις φυτέψετε σε σκιερό αλλά φωτεινό σημείο, ιδανικά κάτω από τη σκιά μεγαλύτερων δέντρων όπου θα προστατεύονται από τον ήλιο αλλά και τη δυνατή βροχή. Στο σπίτι απαιτούν δροσερές θερμοκρασίες και υψηλή υγρασία. Τοποθετείστε τις κοντά σε παράθυρα και ψεκάζετε συχνά, νωρίς το πρωί, για να αυξήσετε την υγρασία. Όταν ποτίζετε, φροντίστε να βρέχετε καλά όλο το χώμα τους και αφήστε το να στεγνώσει πριν ξαναποτίσετε. Η μέση συχνότητα ποτίσματος είναι και σε αυτή την περίπτωση μία φορά την εβδομάδα ίσως λίγο συχνότερα αν ο καιρός είναι πολύ ζεστός. Λιπαίνετε τα φυτά σας μία φορά το μήνα χρησιμοποιώντας μικρότερες δόσεις από αυτές που αναφέρονται στην ετικέτα του λιπάσματος. 

Μαίρη Υφαντή