Η σχέση του ανθρώπου με τα φυτά χάνεται στα βάθη της ιστορίας του. Από τον καιρό ακόμα που ο άνθρωπος - κυνηγός και ο άνθρωπος - συλλέκτης αποφάσισε να καλλιεργήσει την τροφή του οι επεμβάσεις του στο φυτικό βασίλειο ήταν καταλυτικές.

Και όταν ο άνθρωπος μαγεμένος από τις δυνατότητές του θέλησε να αντιγράψει τη φύση, ακόμα και να την ξεπεράσει αισθητικά, στράφηκε πρώτα στα φυτά σαν το πιο πρόσφορο πεδίο για πειράματα.

Έτσι φτάσαμε στην δημιουργία χιλιάδων νέων φυτών μέσα από διασταυρώσεις και υβρίδια, στη δημιουργία νέων ποικιλιών λουλουδιών με εντυπωσιακότερα σχήματα, χρώματα και μεγέθη.

Η πορεία αυτή συνεχίστηκε για αιώνες και από τα φασόλια του Μέντελ, φτάσαμε στα πρώτα in vitro φυτά (φυτά του σωλήνα), δημιουργώντας φυτά - κλώνους πολύ νωρίτερα από την δημιουργία κλώνων στο ζωικό βασίλειο. 

Είναι ίσως γνωστό σε σας ότι πολλά από τα διακοσμητικά φυτά και λουλούδια που αγοράζετε για να διακοσμήσετε τους χώρους σας παράγονται εδώ και δεκαετίες με αυτήν τη μέθοδο.

Εκείνο που πιθανόν δεν γνωρίζετε είναι το πόσο έχει εισχωρήσει και στην ανθοκομία, αυτό που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα, ηθικά αλλά και βιολογικά, του καιρού μας. Η παραγωγή δηλαδή γενετικά τροποποιημένων προϊόντων και στην προκείμενη περίπτωση γενετικά τροποποιημένων λουλουδιών.

Η δυνατότητα παρέμβασης στο DNA έδωσε στους επιστήμονες της βιοτεχνολογίας ένα καινούριο πεδίο δράσης. Ειδικά σε ότι αφορά τα διακοσμητικά φυτά και λουλούδια το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε όχι στη δημιουργία καινούργιων ποικιλιών αλλά στη δημιουργία λουλουδιών με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του κλάδου της ανθοκομίας είναι η παράταση της διάρκειας ζωής των λουλουδιών. Η επίτευξη ενός τέτοιου στόχου θα φέρει σίγουρα μεγάλα οικονομικά οφέλη στην παγκόσμια αγορά λουλουδιών καθώς θα μειώσει δραστικά, τις απώλειες και το κόστος συντήρησης.

Οι επιστήμονες λοιπόν αποφάσισαν να δράσουν και έτσι γρήγορα εντόπισαν την αιτία του προβλήματος που δεν είναι άλλη από το αιθυλένιο.

Όταν οι τομάτες σας ή οι μπανάνες σας αρχίζουν να λιώνουν ή όταν τα γαρίφαλα στο βάζο σας λυγίζουν και μαραίνονται πολύ γρήγορα, αυτό οφείλεται στο αιθυλένιο. Αυτή η αεριώδης ορμόνη δημιουργεί ένα χείμαρρο αναπτυξιακών αντιδράσεων στα φυτά με αποτέλεσμα την ωρίμανση των καρπών και τον μαρασμό των λουλουδιών.

Το αιθυλένιο παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην ωρίμανση και τον μαρασμό των λουλουδιών (όπως π.χ. στα γαρίφαλα και στα μοσχομπίζελα). Η παραγωγή αιθυλενίου συχνά αυξάνεται κατά την διάρκεια του μαρασμού των λουλουδιών, όπως ταυτόχρονα και ο μαρασμός των λουλουδιών αυξάνεται με τον εμποτισμό τους με αιθυλένιο. Η παρεμπόδιση της δράσης του αιθυλενίου καθυστερεί την εκδήλωση συμπτωμάτων μαρασμού και αυξάνει την διάρκεια ζωής των κομμένων λουλουδιών στα βάζα, γι' αυτό και είναι σημαντική οικονομικά. 

Ο κύριος τρόπος μέχρι τώρα της επιμήκυνσης της ζωής των λουλουδιών στα βάζα είναι με τη χρήση αντισηπτικών συντηρητικών που χρησιμοποιούνται σε ευρεία κλίμακα. 

Υπάρχει όμως και μια άλλη επιλογή για να παρατείνουμε την μακροβιότητα των λουλουδιών και αυτή είναι η παραγωγή γενετικά τροποποιημένων λουλουδιών που θα έχουν μειωμένη παραγωγή αιθυλενίου ή μειωμένη ευαισθησία στο αιθυλένιο. 

Οι βιοτεχνολόγοι στοχεύουν να επιμηκύνουν την ζωή και την αυτοσυντήρηση των καρπών και των λουλουδιών απενεργοποιώντας το γονίδια που ευθύνονται για την βιοσύνθεση του αιθυλενίου. Ωστόσο, τέτοια μεταλλαγμένα φρούτα και φυτά θα συνεχίζουν να αντιδρούν στο αιθυλένιο που παράγεται από άλλα φυτά και έτσι θα συνεχίζουν να σαπίζουν σαν να μην ήταν μεταλλαγμένα.

Ήδη εδώ και μια δεκαετία παράγονται γενετικά τροποποιημένα γαρίφαλα που δείχνουν να έχουν μειωμένη παραγωγή αιθυλενίου και αυξημένη διάρκεια ζωής στα βάζα. Ωστόσο η πηγή παραγωγής αιθυλενίου είναι συχνά εξωτερική και ο έλεγχος της σύνθεσης του αιθυλενίου σ' αυτά καθ' αυτά τα φυτά δεν είναι επαρκής για να παρατείνει τη ζωή τους στα βάζα. Η γενιά των γενετικά τροποποιημένων φυτών με μειωμένη ευαισθησία στο αιθυλένιο έχει τη δυνατότητα να επιμηκύνει αρκετά την ζωή των λουλουδιών στα βάζα. Κατ' αυτήν την άποψη είναι επιθυμητό να βρεθούν γονίδια που θα ελέγχουν το αιθυλένιο με τρόπο φυσιολογικά αποδεκτό.

Μια πρόσφατη έρευνα περιγράφει μια νέα λύση σ' αυτό το πρόβλημα, που συνεπάγεται την χρήση ενός γονιδίου ορμονικού υποδοχέα, προερχόμενο από το φυτό Αραβίδοψις (σινάπι), το οποίο θα παρέχει μια αναισθησία στο αιθυλένιο. Έτσι οι καρποί της τομάτας ωρίμασαν πολύ αργά σε φυτά που τους τοποθετήθηκε αυτό το γονίδιο, ενώ τα λουλούδια της πετούνιας από γενετικά τροποποιημένα φυτά έμειναν φρέσκα περισσότερο καιρό από αυτά στα οποία δεν έγινε καμία γενετική τροποποίηση. Το γονίδιο etr1-1, που αποσπάται με τη μέθοδο του κλωνισμού από το φυτό Αραβίδοψις, κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη η οποία μετατρέπει τον τρόπο με τον οποίο το κάθε φυτό αντιλαμβάνεται το αιθυλένιο μέσα από τις φυτικές κυψέλες και έτσι κάνει το φυτό να μην ανταποκρίνεται στην ορμόνη. 

Άνθη πετούνιας με το "αναίσθητο στο αιθυλένιο" γονίδιο ωρίμασαν και μαράθηκαν αργά παραμένοντας περισσότερο διάστημα στο φυτό. Όταν εκτέθηκαν στο αιθυλένιο τα μεταλλαγμένα λουλούδια έμειναν φρέσκα για 9 μέρες στο βάζο ενώ τα μη μεταλλαγμένα λουλούδια μαράθηκαν μέσα σε 3 μέρες.

Λουλούδια πετούνιας σε πείραμα. Ημέρα 0. Αριστερά κανονικό λουλούδι. Δεξιά μεταλλαγμένο

Ημέρα τρίτη. Αριστερά το κανονικό λουλούδι μαράθηκε. Δεξιά το μεταλλαγμένο κρατάει.

Ημέρα όγδοη. Αριστερά το μεταλλαγμένο λουλούδι κρατάει. Ημέρα ένατη. Δεξιά το μεταλλαγμένο λουλούδι μαράθηκε

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η χρήση του "αναίσθητου στο αιθυλένιο γονιδίου" του σιναπιού, δεν μπορεί να έχει μεγάλη εφαρμογή στα καρποφόρα φυτά, γιατί συνήθως οι καρποί χρειάζονται το αιθυλένιο για να ωριμάσουν. Όμως οι βιομηχανίες πολλαπλασιαστικού υλικού πιστεύουν ότι ο κλάδος της ανθοκομίας είναι αυτός που θα δει άμεσα αποτελέσματα από τέτοιες εφαρμογές. Εφαρμογές που θα αποφέρουν τεράστια οικονομικά οφέλη στο εμπόριο των λουλουδιών διεθνώς.

Πολλά από τα χημικά που επηρεάζουν τη δράση ή τη σύνθεση του αιθυλενίου, τα οποία χρησιμοποιούνται στις μέρες μας για να παρατείνουν τη ζωή των λουλουδιών, έχουν αρχίσει να απαγορεύονται λόγω των περιβαλλοντολογικών επιπτώσεών τους. Ο κλάδος της ανθοκομίας λοιπόν, έχει να κερδίσει σημαντικά από την χρήση του "αναίσθητου στο αιθυλένιο γονιδίου", δημιουργώντας πολύχρωμα λουλούδια που θα διατηρούνται περισσότερο είτε στα φυτά είτε στα βάζα.

Το σινάπι ίσως ποτέ να μην θεωρηθεί αξιόλογο σαν φυτό στα μάτια των φυτωριούχων, ωστόσο η έρευνα της Φυσικής Βιοτεχνολογίας υπογραμμίζει καθαρά τις δυνατότητες να ανταμειφθεί ο παραγωγικός τομέας για την επένδυση στην έρευνα που έκανε πάνω σ' αυτό το ταπεινό αγριόχορτο.

Βεβαίως προκύπτουν και άλλα διλήμματα. Αν δηλαδή τα γενετικά τροποποιημένα λουλούδια είναι προτιμότερα από την χρήση χημικών συντηρητικών. Ωστόσο φρονώ ότι η απάντηση έχει δοθεί προ πολλού. Βαδίζουμε σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή. Είναι βέβαια ότι αφού κάναμε ότι μπορούσαμε για να ξεπεράσουμε τη φύση, δεν τα καταφέραμε. Δεν μένει λοιπόν παρά να την καταστρέψουμε.

Έτσι κι αλλιώς κάθε γενιά έχει τα δικά της αισθητικά πρότυπα και ίσως ο άνθρωπος του μέλλοντος να αρέσκεται στη θέα των λουλουδιών από ολογράμματα και να καλλιεργεί εικονικούς κήπους μέσα από προγράμματα προσομοίωσης.

Μιχάλης Πολίτης