Αχ αυτό το τριαντάφυλλο! (Από την Ηλέκτρα Κουτούκη)

Άνοιξη! Με τον πρωινό ήλιο βγήκα στον κήπο όπου οι τριανταφυλλιές μας ανθίζουν σε όλα τα χρώματα και ξεχειλίζουν αρώματα τη γειτονιά. Πάντα έτσι ήταν ο κήπος μας γεμάτος τριαντάφυλλα, έτσι ήταν και της θείας μου της Ηλέκτρας όταν πήγαινα διακοπές στο Μεσολόγγι. Μόνο που εκείνη δεν τα είχε μόνο για στολίδι του σπιτιού της, αλλά έφτιαχνε απ’αυτά και γλυκό τριαντάφυλλο. Μια παραδοσιακή συνταγή από το νησί για γλυκό του κουταλιού από ροζ εκατόφυλλα τριαντάφυλλα. Εκεί στο Αιγαίο κάποιες νοικοκυρές φτιάχνουν και λικέρ τριαντάφυλλο. Και ύστερα το ροδόνερο που χρησιμοποιούσαμε πάντα στους κουραμπιέδες, αλλά και τα μικρά μυστικά ομορφιάς για χρήση ροδόνερου στα μαλλιά και στο δέρμα. Λένε ότι τo μπουμπούκι της αγριοτριανταφυλλιάς είναι μια από τις πλουσιότερες πηγές βιταμίνης C. Πρόσφατα θαύμασα στην Ανθοκομική έκθεση της Κηφισιάς ρόδα σε ποικιλία χρωμάτων.

Κι εγώ τόσο ρομαντική από μικρή, ακόμα μου αρέσει να ακούω τον Νταλάρα στους στίχους του Ανδρέα Αγγελάκη: 
«Κάτω απ' την κληματαριά πόσο μού 'λειψες πατρίδα, 
πόσα μες τον ήλιο σου θάματα δεν είδα.
Μοσχοβολάς δαφνόφυλλο τριαντάφυλλο εκατόφυλλο
με πνίγεις μες τα ρέματα και με γιομίζεις αίματα
Κάτω απ' την κληματαριά ρε πατρίδα και νησί μου
στάζεις σαν το βάλσαμο μέσα στην ψυχή μου
Μοσχοβολάς δαφνόφυλλο τριαντάφυλλο εκατόφυλλο
με πνίγεις μες τα ρέματα και με γιομίζεις αίματα
Κάτω απ' την κληματαριά πόσα και δε μού 'χεις κάνει
πόσες πίκρες μού 'δωσες ο νους σου δεν το βάνει
Μοσχοβολάς δαφνόφυλλο τριαντάφυλλο εκατόφυλλο
με πνίγεις μες τα ρέματα και με γιομίζεις αίματα»

Και σαν αθεράπευτα ρομαντική μου αρέσει να μου προσφέρουν ρόδα και βέβαια μου αρέσει η ελληνική μυθολογία όπου υπάρχουν πολλές ιστορίες για το τριαντάφυλλο. Ο μύθος λέει ότι το τριαντάφυλλο δημιουργήθηκε από την θεά των λουλουδιών και της βλάστησης την Χλωρίδα. Μια μέρα η Χλωρίδα βρήκε το άψυχο σώμα μιας νύμφης στο δάσος και το μεταμόρφωσε σε λουλούδι. Κάλεσε τότε την Αφροδίτη τη θεά της αγάπης και της ομορφιάς και τον Διόνυσο το θεό του κρασιού. Η Αφροδίτη χάρισε στο λουλούδι ομορφιά και ο Διόνυσος το νέκταρ για γλυκιά ευωδιά. Ο Ζέφυρος ο θεός του ανέμου φύσηξε μακριά τα σύννεφα και έτσι ο Απόλλωνας ο θεός του Ήλιου μπόρεσε να λάμψει και να κάνει το λουλούδι να ανθίσει. Έτσι έγινε το τριαντάφυλλο και στέφθηκε "Βασιλιάς των λουλουδιών".

Και είναι πράγματι ο βασιλιάς των λουλουδιών, ίσως το πιο δημοφιλές λουλούδι στον κόσμο. Πριν χρόνια ένας συνάδελφος από την εφημερίδα ΒΗΜΑ είχε κάνει μια μικρή έρευνα, ένα «οδοιπορικό» σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Πάτρα, Ερμούπολη, Κατερίνη, Ρόδο, Κω κ.λπ.) «Το Βήμα» απευθύνθηκε σε ιδιοκτήτες μεγάλων ανθοπωλείων για να συγκεντρώσει τις κυριότερες τάσεις και επιλογές των αγοραστών λουλουδιών. Από τα πρώτα πορίσματα ανακηρύχθηκε ως «βασιλιάς των λουλουδιών» το τριαντάφυλλο, καθώς αυτό επιλέγουν οι Έλληνες να προσφέρουν στους γνωστούς και στους φίλους τους, ενώ περισσότερο «μισητό» λουλούδι θεωρούν τη γλαδιόλα, που έχει συνδεθεί με δυσάρεστες περιπτώσεις. Ως προς το χρώμα, το κόκκινο έρχεται πρώτο, ακολουθούν το λευκό και το ροζ, ενώ το κίτρινο ακολουθεί. Ποικιλίες με διάφορα χρώματα και αρώματα υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, κορυφαίο βεβαίως το πορφυρό «μπακαρά», αλλά όπως λένε κι ένα απλό κόκκινο τριαντάφυλλο μπορεί να δαμάσει ακόμη και την πιο σκληρή καρδιά. 

Ύστερα είναι και η περίφημη «σημειολογία των λουλουδιών». Υπάρχουν αυτοί οι μικροί κανόνες για το «Πόσα λουλούδια να ζητήσουμε; Tι χρώμα να διαλέξουμε, τι μέγεθος, και ανάλογα πάντα σε ποιόν θα τα προσφέρουμε. Επιθυμία μας να μην παρεξηγηθούμε, αλλά και να είμαστε σύμφωνοι με την εποχή. Όταν προσφέρουμε ένα τριαντάφυλλο δείχνουμε ότι θεωρούμε το άτομο μοναδικό, ενώ κίτρινο τριαντάφυλλο χαρίζουμε σε κάποιον που πήρε πτυχίο, φεύγει για μακρινό ταξίδι ή μόλις χώρισε. Το κίτρινο τριαντάφυλλο που έχει συνδεθεί με τη ζήλια και απιστία, το λευκό με την αγνότητα και τη γοητεία, το κόκκινο με το πάθος, αγάπη και πόθο. Το ροζ τριαντάφυλλο της αγάπης και τέλειας ευτυχίας, τώρα και το τεχνητό «μπλε» που έχει καθιερωθεί να προσφέρεται από γυναίκες σε άντρες. Διαφέρουν όχι μόνο προς το χρώμα, αλλά ως προς το μέγεθος, την ανθεκτικότητα, το άρωμά τους. Πολλά από αυτά αναπτύσσονται στους κάμπους, ενώ κάποια άλλα σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Δύο πολύ σημαντικοί παράγοντες για να αναπτυχθεί ένα λουλούδι είναι το έδαφος και η υγρασία.

Από το τριαντάφυλλο παίρνουμε το ροδέλαιο και το ροδόσταγμα (ροδόνερο). Υπολογίζεται ότι χρειάζονται περίπου 3.000 κιλά ανθών ρόδου για ένα μόνο κιλό ροδέλαιου και ότι αυτό στοιχίζει πολλές φορές όσο με το ίδιο βάρος χρυσάφι. Στις παλιές εποχές το ροδέλαιο στοίχιζε έξι φορές περισσότερο από το χρυσάφι. Το ροδέλαιο αποτελεί βασική ουσία σε πολλά προϊόντα της βιομηχανίας καλλυντικών. Βρίσκει εφαρμογή στα καλλυντικά μαλλιών, λειαίνει το δέρμα, ενθαρρύνει την αναπαραγωγή των κυττάρων και έχει βακτηριοκτόνα επίδραση. Το ροδόνερο ήταν το πιο δημοφιλές απόσταγμα και οι Πέρσες το εξήγαγαν στην Κίνα, την Ινδία και την Ευρώπη. Οι λαοί το χρησιμοποιούσαν για καθαρά ιατρικούς σκοπούς, αλλά και για να αρωματίζουν όλα τους τα εδέσματα, ή για να ξεπλένουν τα χέρια τους κατά τη διάρκεια των γευμάτων, ενώ συνήθιζαν να ραντίζουν τους επισκέπτες υπό μορφή καλωσορίσματος. Το έπιναν ακόμη και σαν ποτό αρωματισμένο με ζάχαρη και κανέλλα. To μπουμπούκι της αγριοτριανταφυλλιάς λόγω της βιταμίνης C, είναι αντικαταθλιπτικό, αφροδισιακό, διεγερτικό πέψης, αυξάνει την παραγωγή της χολής, τονωτικό των νεφρών και του αίματος, ρυθμιστικό της περιόδου. Το ροδέλαιο περιέχει 300 συστατικά από τα οποία έχουν αναγνωρισθεί περίπου τα 100. 

Τα αιθέρια έλαια τα οποία αποτελούν την πρώτη ύλη για την εφαρμογή αρωματοθεραπείας είναι σύνθετες, οργανικές πτητικές ενώσεις που σχηματίζονται σε διάφορα τμήματα των φυτών. Το τριαντάφυλλο χαρακτηρίζεται ότι έχει δράση εμμηναγωγική. Οι λεπτές οσμές των αιθέριων ελαίων των λουλουδιών και των φυτών αγγίζουν το ενεργειακό σώμα του ανθρώπου, δίνουν ενέργεια και ξεμπλοκάρουν τα Τσάκρας. Το τριαντάφυλλο στην αρωματοθεραπεία σχετίζεται με το τέταρτο τσάκρα, δηλαδή τη καρδιά. Οι εναλλακτικοί λένε ότι είναι το μοναδικό αιθέριο έλαιο που μπορεί να βοηθήσει τη καρδιά με τη μοναδική βελούδινη μυρωδιά του. Βοηθάει στο να επουλωθούν τα τραύματα της καρδιάς, φέρνει συναισθηματική ισορροπία και την αίσθηση της αφοσίωσης.

Στο μυαλό μου στροφυλίζονται τόσοι τίτλοι βιβλίων με το λουλούδι μας, «Το όνομα του Ρόδου», «Το τελευταίο τριαντάφυλλο», «Το αηδόνι και το τριαντάφυλλο» (Όσκαρ Ουάιλντ)… Στο βιβλίο του Αντουάν Ντε Σαιντ Εξίπερυ «Ο μικρός πρίγκηπας» υπάρχει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αποσπάσματα: “Είσαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλο σου. Είμαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλο μου, επανέλαβε ο μικρός πρίγκιπας για να το θυμάται....Καλημέρα είπε! Καλημέρα είπαν τα τριαντάφυλλα. Ο μικρός πρίγκηπας τα κοίταξε, έμοιαζαν πολύ με το λουλούδι του. Τι είστε; Τα ρώτησε κατάπληκτος. Είμαστε τριαντάφυλλα, είπαν τα τριαντάφυλλα. Α! έκανε ο μικρός πρίγκηπας κι ένιωσε πολύ δυστυχισμένος. Το λουλούδι του, του'χε πει πως ήταν το μοναδικό λουλούδι μέσα σ'ολόκληρο το σύμπαν, και να που έβλεπε πέντε χιλιάδες ίδια σ'έναν μονάχα κήπο. Θα στεναχωριόταν πολύ, είπε μέσα του, αν το έβλεπε αυτό. Θα έσκαγε στο βήχα και θα'κανε πως πεθαίνει για ν'αποφύγει το ρεζίλεμα. Και θα'χα την υποχρέωση να κάνω πως το περιποιούμε, αλλιώς για να με ταπεινώσει κι εμένα, θ'αφηνόταν να πεθάνει στ'αλήθεια...Ύστερα, σκέφτηκε, νόμιζα πως ήμουν πλούσιος έχοντας ένα λουλούδι μοναδικό και δεν είχα παρά ένα κοινό τριαντάφυλλο......Και κάθησε γιατί φοβόταν. Είπε ακόμα: Ξέρεις το λουλούδι μου, έχω την ευθύνη του, κι είναι τόσο αδύναμο, τόσο αθώο, έχει κάτι τόσα δα αγκαθάκια για να το προστατεύουν από τον κόσμο...”

Το τριαντάφυλλο έχει αγκάθια, αλλά αυτό δεν επηρεάζει ούτε την ομορφιά ούτε τις πωλήσεις του. Της μιας δραχμής τα γιασεμιά έδωσαν τη θέση τους σε πολλών ευρώ τριαντάφυλλα Από την επιχείρηση «πλανόδιος πωλητής» η πιο κερδοφόρα από όλες τις επιχειρήσεις φαίνεται ότι είναι αυτή των λουλουδιών. 

Οι δύο συγγραφείς, ο Βαμίκ Βολκάν και ο Νόρμαν Ιτσκοβιτς στο βιβλίο τους με αυθεντικό τίτλο «Ο Αθάνατος Ατατούρκ: Μια Ψυχοβιογραφία» (The Immortal Atat­rk. A Psychobiography), ανακαλούν ένα ψυχαναλυτικό πορτρέτο του Ατατούρκ, αποκαλύπτουν ότι στην προσωπική του ζωή υπήρξε ο αγαπημένος των κυριών της Κωνσταντινούπολης που όταν μιλούσαν γι’ αυτόν χρησιμοποιούσαν το παρατσούκλι «Κίτρινο Τριαντάφυλλο».

"Δεν εγεννήθηκεν ακόμη ο Μαγγελάνος ενός τριαντάφυλλου" Οδ. Ελύτης

Ο Οδυσσέας Ελύτης στη συλλογή «Ήλιος ο Πρώτος», εισάγει το νέο πνεύμα εκείνης της εποχής με την αναφορά στο τριαντάφυλλο, μια αισιόδοξη αντίσταση μέσα στην Κατοχή. 

Έτσι συχνά όταν μιλάω για τον ήλιο
μπερδεύεται στη γλώσσα μου ένα
Μεγάλο τριαντάφυλλο κατακόκκινο.
Αλλά δε μου είναι βολετό να σωπάσω...
(Ήλιος ο Πρώτος)

Ο Ντάντε ενώνει το φως με το τριαντάφυλλο, έτσι που το δαντικό σύμπαν γίνεται ένα τριαντάφυλλο από φως.

Ο Τ.Σ. Έλιοτ ενώνει τη φωτιά με το τριαντάφυλλο. Στα Τέσσερα Κουαρτέτα του τελειώνει με τους στίχους: 
Κι όλα θα παν καλά και,
κάθε είδους πράγμα θ' αποβεί καλό
όταν οι γλώσσες από φλόγες διπλωθούν
μες στον στεφανωμένο κόμπο (η μπουμπούκι) της φωτιάς
κ' η φωτιά και το ρόδο γίνουν ένα. 

Επίσης ο Σεφέρης στο τέλος των "Ποιημάτων" του, ενώνει τον "ακατανίκητο" ήλιο της μακρύτερης μέρας με το εκατόφυλλο ρόδο που τα πέταλα του αποτελούνται από τα λαμπυρίσματα της θάλασσας του θερινού Ηλιοστασίου: 
Ό,τι πέρασε πέρασε σωστά
κι εκείνα ακόμα που δεν πέρασαν,
πρέπει να καούν
τούτο το μεσημέρι που καρφώθηκε ο ήλιος
στην καρδιά του εκατόφυλλου ρόδου. 

Ηλέκτρα Κουτούκη
Δημοσιογράφος