Πώς τα ίδια τα φυτά κατευθύνουν την προσπάθεια φωτισμού τους.
της Janet Moyer (Architectural lighting magazine)
Μετάφραση: Μίνα Μάτζαρη

Το μέγεθος και το σχήμα ενός φυτού καθοδηγεί την προσπάθεια φωτισμού του. Φυτά με στενό και ψηλό σχήμα, αναδεικνύουν καλύτερα την υφή και το σχήμα τους όταν για τον φωτισμό τους χρησιμοποιείται grazing light (φωτισμός ανάδειξης υφής). Ορισμένα είδη ελάτου, για παράδειγμα, έχουν αλύγιστο και ευθυτενές σχήμα. Όταν κλαδεύονται τακτικά για να διατηρούν τη μορφή τους, τα φωτιστικά σώματα μπορούν να τοποθετηθούν κοντά στο δέντρο, αναδεικνύοντας την άγρια υφή της διακλάδωσης τους. Το ευθυτενές σχήμα τους επιτρέπει στο φως να φτάσει στην κορυφή του δέντρου. Χρησιμοποιείστε  λαμπτήρες με στενό άνοιγμα δέσμης σε ψηλά και ευθυτενή δέντρα, κυρίως σε φοίνικες.

Ο φωτισμός της εξωτερικής πλευράς της, με γωνία πρόσπτωσης του φωτισμού από 15° έως 40° από την κατακόρυφο τονίζει το σχήμα της γιγάντιας σεκόγιας (Sequoiadendron giganteum) που απεικονίζεται αριστερά Σε αντίθεση, ο φωτισμός υφής του στενού και ψηλού ελάτου (Taxus fastigiata) δεξιά με την χρήση φωτιστικών στενής δέσμης με γωνία στόχευσης περίπου 15° από την κατακόρυφο, αναδεικνύει την υφή του. Η απόσταση των φωτιστικών σωμάτων από τα δέντρα και η επιλογή φωτιστικών σωμάτων καρφωτών ή χωνευτών στο έδαφος διαφέρει, εξαρτώμενη από τον ρυθμό ανάπτυξης του φυτού, την πυκνότητα της υφής του, και την συχνότητα των εργασιών διατήρησής του.  

Δέντρα με πιο «πυραμοειδές» σχήμα, όπως πολλές σεκόγιες, φωτίζονται καλύτερα όταν τα φωτιστικά απομακρύνονται από τα άκρα του δέντρου. Η βέλτιστη απόσταση κυμαίνεται –από λίγα  εκατοστά έως 3 ή και 6 μέτρα – αναλόγως με το σχήμα  και το ύψος του δέντρου.

Δέντρα με στρογγυλό σχήμα και πυκνό και πλατύ φύλλωμα, επωφελούνται από την τεχνική του wall washing. Όταν τα φωτιστικά τοποθετούνται κάτω από το φύλλωμα τέτοιων δένδρων συνήθως είναι άχρηστα, μιας και η πυκνότητα του φυλλώματος είναι τόσο μεγάλη που δεν επιτρέπει στο φως να μεταδοθεί. Με την μεταφορά των φωτιστικών έξω από την περίμετρο του φυλλώματος, όπως απεικονίζεται στο παρακάτω σχήμα, καταφέρνουμε να τονίσουμε το σχήμα του. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως καθώς απομακρύνουμε το φωτιστικό από τα άκρα του φυλλώματος, το εφέ ανάδειξης της υφής του ελαττώνεται. Όταν γίνεται η επιλογή της ισχύος του λαμπτήρα, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ποσοστό της αντανάκλασης του φωτισμού στα φύλλα του δέντρου. Είναι επίσης σημαντικό να ληφθεί υπόψη η υφή των φύλλων εάν είναι ματ ή γυαλιστερή, γιατί οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν την γωνία στόχευσης του φωτιστικού καθώς και την ισχύ του λαμπτήρα.

Για την ανάδειξη δέντρων με στρογγυλό σχήμα και μέτρια ή αραιή πυκνότητα φυλλώματος και ημιδιαφανή φύλλα, τοποθετείστε τα φωτιστικά σώματα κατευθείαν κάτω από το φύλλωμα του δέντρου. Με τον τρόπο αυτό, το φως φιλτράρεται μέσα από τα κλαδιά, τονίζοντας το σχήμα του δέντρου και βελτιώνοντας την τρισδιάστατη μορφή του. Μικρά δέντρα με διάμετρο φυλλώματος από 1,5 έως 4,5 μέτρα απαιτούν για το φωτισμό τους 2 έως 4 φωτιστικά σώματα. Δέντρα με φύλλωμα πλάτους από 4,5 έως 15 μέτρα μπορεί να χρειαστούν 5, 10 ή και περισσότερα φωτιστικά, ανάλογα με το μέγεθος και το σχήμα των ειδών που φωτίζονται στην ωριμότητά τους.

Με προσεκτική τοποθέτηση, κατόπιν μελέτης της μορφής, ένας μικρός αριθμός φωτιστικών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον φωτισμό ενός μεγάλου δέντρου. Αυτό δημιουργεί ένα κάπως «δραματικό» αποτέλεσμα επειδή ορισμένα μέρη του δέντρου θα είναι σκοτεινά. Γενικά, όταν χρησιμοποιείται μικρός αριθμός φωτιστικών, το αποτέλεσμα είναι ένα δέντρο που δείχνει «παραμορφωμένο».

Μία εξαίρεση τοποθέτησης φωτιστικών κάτω από το φύλλωμα  ισχύει όταν πρόκειται για στρογγυλά, ανοικτού τύπου δέντρα που το ενδιαφέρον τους βρίσκεται στην έξω πλευρά του φυλλώματος. Η Μυρτιά για παράδειγμα, παράγει μακριά – κωνικά λουλούδια στα άκρα των κλαδιών της. Είναι ένα δέντρο ανοικτής μορφής με φύλλωμα μέτριου μεγέθους. Η τοποθέτηση των φωτιστικών στο έξω μέρος του φυλλώματος για τα φωτιστούν τα λουλούδια, επιτρέπει στο φως να φιλτραριστεί σε όλο το φύλλωμα. Όταν τα φωτιστικά «περικυκλώνουν» το δέντρο – όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα – δίνουν την αίσθηση του βάθους και της πληρότητας. Η μεταφορά των φωτιστικών έξω από το φύλλωμα του δέντρου παρέχει απευθείας φωτισμό στα όμορφα λουλούδια όταν το δέντρο βρίσκεται σε ανθοφορία, και ομοιόμορφο όταν έχει ρίξει τα φύλλα του.

Όταν τα δέντρα βρίσκονται κοντά σε κάποιο τοίχο, ενδέχεται να χρειάζονται λιγότερα φωτιστικά σώματα, επειδή το μέγεθος του φυλλώματος θα είναι ίσως μειωμένο. Εξετάστε το ενδεχόμενο του διακριτικού φωτισμού του κορμού του δέντρου  με ένα ή δύο φωτιστικά σώματα έτσι ώστε να συνδέσετε το δέντρο με το έδαφος. Η πλευρά του κορμού που θα φωτιστεί εξαρτάται από  την κατεύθυνση (ή τις κατευθύνσεις) από τις οποίες είναι ορατό, και από το αποτέλεσμα που θέλετε να δημιουργήσετε. Οι τεχνικές φωτισμού των κορμών περιλαμβάνουν τον φωτισμό των πλευρών  για την δημιουργία «κοφτών» άκρων, προβολή του κορμού σε σχέση με μία φωτεινή επιφάνεια στο πίσω μέρος του (silhouetting lighting), ή και απευθείας φωτισμό από εμπρός για λεπτομέρεια και χρώμα.

Δέντρα με πυκνό φύλλωμα και στρογγυλό σχήμα, όπως η Mανόλια (Magnolia grandiflora), απαιτούν πολλά φωτιστικά σώματα έξω από το φύλλωμα. Όταν το δέντρο θα είναι ορατό από πολύ κοντά  (όταν, για παράδειγμα, είναι δίπλα σε έναν πεζόδρομο), από πολλές πλευρές ταυτοχρόνως και δεν θα εμποδίσει κάποιο αντικείμενο την φωτιστική πηγή, χρησιμοποιείστε 35° από την κατακόρυφη ως την μέγιστη γωνία στόχευσης. Εάν υπάρχει εμπόδιο στην φωτιστική πηγή, η γωνία στόχευσης μπορεί να αυξηθεί έως και 60° ως προς την κατακόρυφη.

Όταν τα κλαδιά ενός δέντρου είναι κοντά στο έδαφος, τα φωτιστικά θα πρέπει να τοποθετούνται σε απόσταση από το φύλλωμα, έτσι ώστε να  φωτίζουν το δέντρο πλήρως από το έδαφος ως την κορυφή του. Η γωνία στόχευσης πρέπει να είναι σχετικά επίπεδη – περίπου 45° από την κατακόρυφη – επειδή το δέντρο θα σταματήσει την θάμβωση όσων θα το παρατηρήσουν από την αντίθετη πλευρά του. Τα φυτά που η διακλάδωσή τους ξεκινά 30 cm από το έδαφος ή και περισσότερο, χρειάζονται γωνία στόχευσης με απότομη κλίση- όχι περισσότερο από 35° ως προς την κατακόρυφο – για να μην δημιουργείται θάμβωση και για να ελαχιστοποιηθεί η λαμπρότητα την φωτεινής πηγής. Όταν άλλα φυτά ή αντικείμενα εμποδίζουν την όραση αυτών των σωμάτων, η γωνία μπορεί να είναι περισσότερο οριζόντια.

Δέντρα ή θάμνοι με πυκνά φύλλα που φτάνουν έως το έδαφος, πολλές φορές χρησιμεύουν ως ένα δεύτερο σημείο εστίασης σε έναν φωτιστικό σχεδιασμό, καθώς δημιουργούν μία μορφή «γέφυρας» ανάμεσα σε δύο μεγαλύτερα είδη δέντρων. Αυτό συνήθως συμβαίνει σε όρια οικοπέδων, όπου τα φυτά είναι ορατά από μία μόνο κατεύθυνση. Στην περίπτωση αυτή, το φωτιστικό θα πρέπει να τοποθετείται μακριά από το φυτό. Μία σχετικά οριζόντια γωνία στόχευσης είναι αποδεκτή επειδή το ίδιο το φυτό καλύπτει την λαμπρότητα του φυτού, προστατεύοντας από την δημιουργία θάμβωσης. 

Πηγή: http://www.diathlasis.gr/