Μανδραγόρας. Ο ανθρωπόμορφος θάνατος

Mandragora autumnalis. Ενδημική ποικιλία της Μεσογείου και της Ελλάδας (Κρήτη)

Περιγραφή

Το γένος του μανδραγόρα περιλαμβάνει φυτά πολυετή ενδημικά της Μεσογείου και των Ιμαλαΐων. Το πιο γνωστό είδος είναι το Mandragora officinalis. Ο μανδραγόρας έχει μια μακριά καφέ ρίζα σαν παντζάρι που μπορεί να φτάσει σε βάθος ένα μέτρο. Η ρίζα είναι μερικές φορές μονή και μερικές φορές διακλαδώνεται σε δύο ή τρεις βραχίονες. Ακριβώς από την κορυφή της ρίζας εμφανίζονται μερικά σκουροπράσινα φύλλα που αρχικά είναι όρθια αλλά όταν φτάσουν στο κανονικό τους μέγεθος (30 εκατοστά μήκος και 10 εκατοστά πλάτος) απλώνονται προς τα έξω και προς τα κάτω. Είναι μυτερά στις άκρες και έχουν μια δυσάρεστη οσμή. Μέσα από τα φύλλα ξεπετάγονται τα άνθη του φυτού το καθένα από ξεχωριστό μίσχο μεγέθους 8-10 εκατοστών. Στο σχήμα και στο μέγεθος μοιάζουν λιγάκι με τα άνθη της πρίμουλας και έχουν υπόλευκο χρώμα και αρκετές φορές με μοβ παραλλαγές. Τα άνθη παράγουν ένα σφαιρικό λείο καρπό σαν μικρό μήλο που γίνεται κίτρινος όταν ωριμάσει. Η σάρκα του καρπού είναι γεμάτη και έχει ένα δυνατό άρωμα σαν του μήλου.

Σκίτσα μανδραγόρα. Αναπαράσταση ανθρώπου

Ο μύθος και η μαγεία

Στους αρχαίους καιρούς πιστεύονταν ότι ο Μανδραγόρας είχε μαγικές δυνάμεις. Η διχαλωτή ρίζα του παρομοιάζονταν με ανθρώπινο σώμα και πίστευαν ότι είχε δυνάμεις από τα σκοτεινά πνεύματα της γης. Για να ξεριζώσουν το μανδραγόρα έπρεπε να το κάνουν μόνο μεσάνυχτα και μετά από απαραίτητες προσευχές και τελετουργίες. Κάποιος ζωγράφιζε τρεις κύκλους γύρω από το φυτό με ένα μυτερό κλαδί ιτιάς και μετά έδεναν ένα μαύρο σκύλο στο φυτό με ένα σπάγκο. Ανθρώπινα χέρια δεν έπρεπε να έρθουν σε επαφή με το φυτό. Πιστεύονταν πως όταν ο μανδραγόρας έβγαινε από το έδαφος έβγαζε μια στριγκλιά που σκότωνε ή τρέλαινε όποιον δεν είχε προφυλαγμένα τα αυτιά του εκείνη την ώρα. Όταν το φυτό είχε πια αποκοπεί από την γη μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ευεργετικούς σκοπούς. Ακόμα από την εποχή της βίβλου στην Γένεση υπάρχουν αναφορές για την χρήση του Μανδραγόρα σαν αφροδισιακό και σαν βοτάνι για τεκνοποιία. Η Ραχήλ απελπισμένη που δεν έκανε παιδιά με τον Ιακώβ κατέφυγε στον μανδραγόρα για να γεννήσει τον Ιωσήφ. Στο μεσαίωνα το φυτό ονομάζονταν "μήλο του σατανά" και πίστευαν ότι προκαλούσε τρέλα. Πίστευαν ότι κάτω από τα δέντρα που γίνονταν απαγχονισμοί φύτρωνε μανδραγόρας από το σπέρμα των κρεμασμένων. Ο μανδραγόρας ήταν βασικό συστατικό για τα μαντζούνια των μαγισσών της εποχής και το πιο κοινό παράδειγμα της κατάχρησης των φαρμακευτικών ιδιοτήτων των φυτών από αυτούς που είχαν εμμονές με τις μαγικές και οργιαστικές τελετουργίες με τις οποίες μερικά παραισθησιογόνα ναρκωτικά φυτά είχαν στενά συνδεθεί. Ο μανδραγόρας συνδέθηκε στενά με τον μεσαίωνα και πλήθος προλήψεων και αναφορών σχετικά με τις δυνάμεις του φυτού υπάρχει από εκείνα τα σκοτεινά χρόνια.

Οι πραγματικές ιδιότητες

Σήμερα, η σύγχρονη επιστήμη έχει αποφανθεί ότι οι ρίζες του μανδραγόρα περιέχονται στην κατηγορία των αναλγητικών όπως η μπελαντόνα και η τα φύλλα της κόκας. Δύο από τα ενεργά χημικά συστατικά του μανδραγόρα είναι η ατροπίνη και η σκοπολαμίνη δύο ισχυρά κατευναστικά. Ο μανδραγόρας έχει επίσης μεγάλη περιεκτικότητα σε μανδραγορίνη, ένα ισχυρό υπνωτικό και ναρκωτικό. Είναι έτσι εύκολο να καταλάβουμε γιατί αποδίδονται στο φυτό αφροδισιακές ιδιότητες όπως και επίσης ο κίνδυνος να προκαλέσει τρέλα η και θάνατο. Είναι επίσης εμετικό και καθαρτικό προξενώντας συστολές στο στομάχι. Ίσως και αυτός να είναι ο λόγος που είχε συνδεθεί αρχικά με την τεκνοποιία. Αλλά σε κάθε περίπτωση η απευθείας λήψη της ρίζας δεν συνιστάται. Τα αποτελέσματα από την χρήση του μανδραγόρα είναι είναι εξαιρετικά απρόβλεπτα και πολύ τοξικά.