Κόκα. Ο θρύλος των Άνδεων

Φύλλα φυτού κόκας

Η ιστορία της κόκας:

Το φυτό της κόκας (Erythroxylum coca) είναι ένας τροπικός θάμνος της οικογένειας των ερυθροξυλοειδών. Η κόκα κατάγεται από τις Άνδεις την οροσειρά της Νότιας Αμερικής και υπάρχουν αναφορές στο φυτό από την προ των Ίνκας εποχή γύρω στο 500 π.Χ. Τα φύλλα του θάμνου της κόκας χρησιμοποιήθηκαν σε θρησκευτικές τελετές και χρησιμοποιήθηκαν ακόμα για να καταπολεμήσουν την εξασθένηση που φέρνει το μεγάλο υψόμετρο. Η αλκαλοειδής κοκαΐνη ή απλά κοκαΐνη (ένα χημικό σύνθετο που βρέθηκε στα φύλλα της κόκας και χρησιμοποιήθηκε σαν φάρμακο, ναρκωτικό ή δηλητήριο) εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα μέσα του 19ου αιώνα. Στο τέλος του ίδιου αιώνα η χρήση της ήταν συνηθισμένη, αλλά στις αρχές του 20ου αιώνα ο κόσμος αντιλήφθηκε τα βλαπτικά αποτελέσματά της και έτσι εντάχθηκε στα ναρκωτικά.

Πριν το 1906 η κοκαΐνη δεν διαχωρίζονταν από τα αρωματικά πρόσθετα που χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή αναψυκτικών τύπου cola. Τέτοια γευστικά πρόσθετα χρησιμοποιούνται ακόμα στα σημερινά αναψυκτικά αλλά τώρα η κοκαΐνη αφαιρείται και καταστρέφεται.

Φυτεία κόκας

Η κόκα έχει καλλιεργηθεί σε πολλές περιοχές του κόσμου, αλλά μόνο σε λίγες χώρες της Νότιας Αμερικής καλλιεργείται σε μεγάλες ποσότητες. Μερικές χώρες προμήθευαν την αγορά με φύλλα κόκας νόμιμα και σε μερικές άλλες το φυτό αυτό βρίσκονταν μόνο σε βοτανικούς κήπους μαζί με άλλα τροπικά φυτά. Κάποιες άλλες χώρες ωστόσο προσπάθησαν να καλλιεργήσουν παράνομα την κόκα με σκοπό την παράνομη παραγωγή κοκαΐνης. Τελικά για διάφορους λόγους στα μέσα του 20ου αιώνα η καλλιέργεια της κόκας εξαλείφθηκε σε όλες τις περιοχές εκτός από την Νότια Αμερική.

Ποικιλίες κόκας:

Υπάρχουν πάνω από 250 ποικιλίες του φυτού κόκα αλλά μόνο τρεις από αυτές καλλιεργούνται ευρέως για την παράνομη παραγωγή κοκαΐνης:

• Η Χουανούκο κόκα που καλλιεργείται στην Βολιβία και το Περού.
• Η Αμαζονιακή κόκα που καλλιεργείται στη λεκάνη του ποταμού Αμαζονίου.
• Η Κολομβιανή κόκα που καλλιεργείται στην Κολομβία.

Εποχή καλλιέργειας της κόκας:

Η καλλιέργεια και η συγκομιδή της κόκας γίνεται όλο το χρόνο. αλλά η καλύτερη περίοδος είναι κατά την περίοδο των βροχών η αμέσως μετά. Η περίοδος των βροχών διαρκεί από τον Νοέμβριο μέχρι τον Απρίλιο στη Βολιβία και από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Μάιο στο Περού. στην Κολομβία η ελάχιστη περίοδος βροχών είναι από Ιανουάριο μέχρι Φεβρουάριο.

Συγκομιδή:

Θάμνος κόκας

Η κόκα συλλέγεται 3-8 φορές τον χρόνο, ανάλογα με την ποικιλία. Η κόκα που καλλιεργείται σε υψηλό υψόμετρο συλλέγεται λιγότερες φορές από την κόκα που καλλιεργείται σε χαμηλό υψόμετρο. Τα φύλλα συλλέγονται μόνο όταν ωριμάσουν. Η συλλογή άγουρων φύλλων έχει σαν αποτέλεσμα χαμηλής ποιότητας κοκαΐνη και μικρότερη συγκομιδή άρα λιγότερα χρήματα για τους εμπόρους ναρκωτικών. Ανάλογα με τον τύπο της κόκας συλλέγεται το 30% ως το 100% των φύλλων. Συνήθως τα περισσότερα φύλλα συλλέγονται και τα λιγότερα αφαιρούνται. Αν τα φύλλα από ένα φυτό κόκας δεν συλλεχθούν αφού ωριμάσουν, τότε θα πέσουν μόνα τους φυσιολογικά μετά από λίγο καιρό, και για μερικές από τις επόμενες περιόδους αυτό το φυτό δεν θα παράγει πολλά φύλλα. Μπορεί να χρειαστεί 300 μεροκάματα για να συλλεχθούν τα φύλλα από μια καλλιέργεια 10 στρεμμάτων. Αυτό ισοδυναμεί με την δουλειά ενός ανθρώπου για 300 μέρες ή την δουλειά 300 ανθρώπων για μια μέρα.

Αποδόσεις:

Ανάλογα με τον τύπο του φυτού της κόκας, την μεγαλύτερη απόδοση σε φύλλα έχουν τα φυτά που είναι από 6-8 μηνών μέχρι 6-8 ετών. Τότε ο αριθμός των φύλλων που συλλέγονται αρχίζει να φθίνει μέχρι να φτάσει η περίοδος που τα χωράφια πρέπει να εγκαταλειφθούν. Ανάλογα με την περιοχή και τον τύπο του φυτού κόκας που καλλιεργήθηκε, η συγκομιδή των αποξηραμένων φύλλων διαφέρει από τουλάχιστο 1 μετρικό τόνο μέχρι σχεδόν 3 μετρικούς τόνους σε μια παραγωγή 10 στρεμμάτων.

Αποξήρανση φύλλων κόκας σε μουσαμάδες

Αποθήκευση των φύλλων:

Τα φύλλα της κόκας πρέπει να αποξηρανθούν με διάφορους τρόπους τουλάχιστο μέσα σε τρεις μέρες μετά την συλλογή τους, διαφορετικά θα σαπίσουν και θα είναι άχρηστα. Η συλλογή γίνεται συνήθως αργά το απόγευμα και τα φύλλα αφήνονται να "κοιμηθούν" όλη τη νύχτα πριν να απλωθούν για να στεγνώσουν την επόμενη μέρα. Τα φύλλα συνήθως απλώνονται έξω σε μουσαμάδες ή δίχτυα και ενισχύονται πλευρικά μέχρι να στεγνώσουν.

Σπορά και σπορεία:

Η φύτευση νέων χωραφιών μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου αλλά η καλύτερη περίοδος είναι γύρω στον Σεπτέμβριο με Νοέμβριο πριν την περίοδο των βροχών και αμέσως μόλις τα χωράφια έχουν καθαριστεί και καεί. Η κόκα πολλές φορές σπέρνεται πρώτα σε σπορεία που βρίσκονται κοντά ή μέσα σε πρόσφατα καθαρισμένα χωράφια, αλλά πολλές φορές η σπορά γίνεται απευθείας στα χωράφια. Σε μερικές περιοχές του Περού, η Χουανούκο κόκα καλλιεργείται με μοσχεύματα που φυτεύονται κατευθείαν στα χωράφια. Η Αμαζονιακή κόκα καλλιεργείται μόνο από μοσχεύματα  αφού οι σπόροι της δεν φυτρώνουν. Τα σπορεία συνήθως καλύπτονται με μπανανόφυλλα ή φοινικόφυλλα για να προστατευθούν από τον καυτό ήλιο και τις βαριές βροχές.

Ηλικία:

Η ηλικία των φυτών της κόκας διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του φυτού. Η Αμαζονιακή κόκα ζει σχεδόν 6 χρόνια μόνο ενώ η Χουανούκο κόκα μπορεί να ζήσει 15-20 χρόνια. Τα φύλλα κλαδεύονται από κάθε φυτό κόκας σε διαφορετικές περιόδους ανάλογα με το είδος του φυτού.

Φυτεία κόκας (Άποψη)

Γεωπονικές παρατηρήσεις:

Κάθε φυτό κόκας είναι προσαρμοσμένο σε διαφορετικές συνθήκες ανάπτυξης. Για παράδειγμα η Κολομβιανή κόκα μπορεί να καλλιεργηθεί σε σε ζεστά και ξηρά κλίματα ενώ τα άλλα είδη κόκας δεν μπορούν. Η κόκα μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε υψόμετρο κάτω από τα 2000 μέτρα, ανάλογα, με τον τύπο του φυτού. Ωστόσο κανένα είδος κόκας δεν μπορεί να αντέξει σε περιοχές που η θερμοκρασία πέφτει συχνά κάτω από το μηδέν. Τα φυτά της κόκας συνήθως φυτεύονται σε σειρές με απόσταση ενός μέτρου, αλλά τα διαστήματα μεταξύ των φυτών μπορεί να είναι μεγαλύτερα ή μικρότερα ανάλογα με τον τύπο του φυτού. Κατά μέσο όρο η αναλογία είναι 4500 φυτά στο στρέμμα στην Βολιβία και 2500 φυτά στο στρέμμα στο Περού. Τα φυτά της Αμαζονιακής κόκας φυτεύονται πιο αραιά από τους άλλους τύπους και είναι μόνο 1400φυτά στο στρέμμα. Επειδή τα φυτά της κόκας  κάνουν πολύ καιρό να αναπτυχθούν, μερικές φορές οι αγρότες φυτεύουν ανάμεσά τους γιούκα ή καλαμπόκι με σκοπό να έχουν κάποιο εισόδημα όσο καιρό η κόκα ακόμα αναπτύσσεται. Τα φυτά της γιούκας μπορεί να πουληθούν σε διάστημα 18 μηνών από την φύτευσή τους ενώ το καλαμπόκι σε μόλις σε 4 μήνες.

Χημική προστασία στις καλλιέργειες:

Οι περισσότεροι παραγωγοί σήμερα χρησιμοποιούν χημικά σκευάσματα για προστατεύσουν τα φυτά τους και για να τα βοηθήσουν να αναπτυχθούν. Τα ζιζανιοκτόνα χρησιμοποιούνται για να εξολοθρεύουν τα αγριόχορτα που φυτρώνουν γύρω από τα φυτά της κόκας και απομυζούν το νερό και την τροφή που είναι απαραίτητα για τα καλλιεργούμενα φυτά. Όσοι αγρότες δεν χρησιμοποιούν ζιζανιοκτόνα αναγκάζονται να ξεβοτανίζουν τα αγριόχορτα με τα χέρια. Τα εντομοκτόνα χρησιμοποιούνται για να προστατεύσουν τα φυτά από τα παρασιτικά έντομα. Οι περισσότεροι αγρότες χρησιμοποιούν και χημικά λιπάσματα για να βοηθήσουν τα φυτά τους να αναπτυχθούν καλύτερα.

Ασθένειες:

Όπως και οι άνθρωποι, τα φυτά αρρωσταίνουν και σε τέτοια περίπτωση δεν έχουν συγκομιδή για τον παραγωγό. Αυτό είναι ένα κοινό πρόβλημα σε όλους τους παραγωγούς αλά είναι εντονότερο σε αυτούς που καλλιεργούν φυτά κόκας επειδή αυτά τα φυτά κάνουν καιρό να αναπτυχθούν. Η "Σκούπα της Μάγισσας" είναι μια ασθένεια που προέρχεται κυρίως από μύκητες που αναπτύσσονται στο φυτό. Αυτή η ασθένεια προξενεί θρόμβους στο φυτό και το κάνει άρρωστο και αντιπαραγωγικό. Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσει ο καλλιεργητής την ασθένεια είναι να κόψει το φυτό σχεδόν από τη ρίζα. Σε περίπτωση που η προσβολή είναι μεγάλη και σε πολλά φυτά θα πρέπει να αντικατασταθεί όλη η φυτεία. Άλλη μια ασθένεια είναι ένα άλλο είδος μύκητα που αναπτύσσεται στο έδαφος στις κοιλάδες του Περού. Μπορεί να πολλαπλασιαστεί και να σκοτώσει όλα τα φυτά κόκας που βρίσκονται στην φυτεία. Αυτός ο μύκητας βρίσκεται σχεδόν σε όλες τις φυτείες κόκας αλλά δεν αποτελεί πρόβλημα μέχρι να εξαπλωθεί σε σε μεγάλο αριθμό φυτών κόκας. Σε τέτοια περίπτωση ακόμα κι αν τα φυτά της κόκας κοπούν από την ρίζα και η φυτεία καεί, δεν μπορούν να φυτευτούν νέα φυτά κόκας στην ίδια περιοχή ξανά. Αν ένας αγρότης δοκιμάσει να ξαναφυτέψει στην ίδια περιοχή ο μύκητας θα επανεμφανιστεί και θα καταστρέψει τα νέα φυτά. Ευτυχώς ο μύκητας προσβάλει μόνο τα φυτά της κόκας και έτσι σε αυτά τα χωράφια ο αγρότης μπορεί να καλλιεργήσει χωρίς πρόβλημα άλλες καλλιέργειες.

Το μέγεθος μιας φυτείας:

Μια τυπική φυτεία κόκας στη Βολιβία και το Περού μπορεί να έχει επιφάνεια 20-40 στρέμματα, αλλά οι περισσότερες φυτείες δεν είναι τόσο μεγάλες. Μια αγροτική οικογένεια μπορεί να χωρίσει τις φυτείες σε μικρότερες εκτάσεις οι οποίες είναι πιο εύκολο να συντηρηθούν. Οι περισσότερες φυτείες κόκας έχουν επιφάνεια συνήθως γύρω στα 10 στρέμματα.

Υπαίθρια αγορά κόκας

Η συσκευασία των φύλλων:

Τα φύλλα της κόκας πουλιούνται συσκευασμένα σε μπάλες διαφορετικού βάρους και μεγέθους σε όλη την Νότια Αμερική. Για παράδειγμα στην Βολιβία η συσκευασία είναι στις 115 λίμπρες (cargas) ενώ στο Περού στις 25 λίμπρες (arrobas). Στην Κολομβία τα φύλλα μετατρέπονται κατευθείαν σε "βάση", το κύριο συστατικό από το οποίο προέρχεται η κοκαΐνη.

Νόμιμη κατανάλωση:

Τα φύλλα της κόκας καλλιεργούνται και πωλούνται νόμιμα στην Βολιβία και το Περού. Οι ινδιάνοι και οι εργάτες των ορυχείων που ζουν στα βουνά μασούσαν φύλλα κόκας εδώ και αιώνες για να συνέλθουν από την ατονία που φέρνει το μεγάλο υψόμετρο. Η κόκα επίσης χρησιμοποιείται σαν οδοντόπαστα, τσάι και φάρμακο.

Κάψιμο φυτείας κόκας

Πρόγραμμα εκρίζωσης:

Βολιβία: Η παροχή αποζημιώσεων (250 δολάρια το στρέμμα) που δίνονταν στους αγρότες στην περιοχή Chapare, για να εκριζώσουν μόνοι τους εθελοντικά τις φυτείες κόκας, έχει πια σταματήσει. Οι φυτείες που φυτεύτηκαν μετά το 1988 βρίσκονται σε κατάσταση υποχρεωτικής εκρίζωσης χωρίς αποζημίωση. Η Βολιβία σκοπεύει να εξαλείψει όλη την πλεονάζουσα κόκα μέχρι το έτος 2002 με βάση ένα πενταετές σχέδιο.

Περού: Μόνο σπορεία κόκας είχαν εκριζωθεί στο Περού μέχρι το 1996. Περίπου 254.000 τετραγωνικά μέτρα  από σπορεία εκριζώθηκαν το 1995. Από το 1997 στο Περού άρχισε η εκρίζωση με τα χέρια στις πρόσφατα εγκαταλειμμένες φυτείες σε συνδυασμό με την εκρίζωση της κόκας μέσα σε επιλεγμένα δημόσια πάρκα.

Αεροψεκασμός με ζιζανιοκτόνο

Κολομβία: Το πρόγραμμα εκρίζωσης στην Κολομβία έχει επικεντρωθεί κυρίως στην κόκα και στην οπιοπαπαρούνα, αλλά η μαριχουάνα ήταν αυτή που εκριζώθηκε στο παρελθόν. Η Κολομβία εργάζεται πάνω σε ένα συνεχές πρόγραμμα αέριας εξολόθρευσης που περιλαμβάνει τουρμποκίνητα αεροσκάφη (T-65) και OV-10B Mohawks. Το ισχυρό ζιζανιοκτόνο Glyphosate (Roundup) είναι αυτό που κυρίως χρησιμοποιείται στους αεροψεκασμούς.

Εκουαντόρ: Η κόκα εκριζώνεται με τα χέρια όταν ανακαλύπτεται αλλά μόνο μικρές ποσότητες καλλιεργούνται.

Βενεζουέλα: Ελάχιστες ποσότητες κόκας καλλιεργήθηκαν και εκριζώθηκαν στην Βενεζουέλα στην περιοχή Perija κοντά στα σύνορα με την Κολομβία.

Παναμάς: Μικρές ποσότητες Κολομβιανής κόκας συνήθως αναφέρονται και εκριζώνονται στον Παναμά στην περιοχή Darien κατά μήκος των συνόρων με την Κολομβία.

Βραζιλία: Μικρές εντοπισμένες φυτείες για χρήση κόκας προς μάσημα από τους ιθαγενείς βρίσκονται συνήθως στο "Κεφάλι του Σκύλου", μια περιοχή της Βόρειας Βραζιλίας. Η Βραζιλία δεν έχει εφαρμόσει σχέδιο εκρίζωσης στην περιοχή.

Εναλλακτικές καλλιέργειες:

Πολλές χώρες προσπαθούν να βάλουν τους αγρότες να καλλιεργήσουν άλλες καλλιέργειες. Η μπανάνα και ο ανανάς είναι είναι οι μεγαλύτερες εναλλακτικές λύσεις στην Βολιβία και το Περού. Μπαχαρικά, Παπάγια, Καρδιά φοίνικα, τσάι και φυτά βαφής μπορούν επίσης να καλλιεργηθούν για εξαγωγή. Εσπεριδοειδή, καφές και φρούτα καλλιεργούνται συχνά για συμπληρωματικό εισόδημα στις περιοχές της κόκας. Σε μερικές περιοχές η πτηνοτροφία (κότες, πάπιες και άλλα πουλιά που τρώγονται) προτείνεται σαν εναλλακτική λύση στους καλλιεργητές κόκας για να κερδίσουν χρήματα, όπως επίσης η εκτροφή χοιρινών και ψαριών. Ωστόσο το ελλιπές μεταφορικό δίκτυο προς τις μεγάλες πόλεις, η έλλειψη ψυκτικών χώρων και η έλλειψη βιομηχανιών που θα χρησιμοποιήσουν τα προϊόντα που δεν προέρχονται από κόκα, δυσκολεύει τους καλλιεργητές κόκας να αποκτήσουν εισόδημα από άλλες πηγές.

Η προπαρασκευή της κοκαΐνης:

Η παραγωγή "πάστας" ήταν αρχικά το πρώτο βήμα για την παρασκευή κοκαΐνης. Τώρα οι καλλιεργητές -ή τα γειτονικά τους εργαστήρια- μετατρέπουν τα φύλλα σε κάτι που ονομάζεται "βάση". Η βάση κοσκινίζεται και οι ακαθαρσίες απομακρύνονται. Η βάση πηγαίνει τότε σε μια χημική εγκατάσταση που ανήκει σε μεγαλέμπορους ναρκωτικών όπου προστίθενται χημικά στην βάση και την μετατρέπουν σε κοκαΐνη.

Ανάλογα με την χώρα παραγωγής, τα φύλλα της κόκας από μια φυτεία 10 στρεμμάτων μπορούν να δώσουν κοκαΐνη που να φτάνει  από 4 ως 7,4 κιλά βάρος.