Το πρόβλημα:
Τα χρόνια των ονείρων και του μεγάλου ενθουσιασμού, το Internet χαιρετίστηκε ως ένα επίτευγμα ελευθερίας και γνώσης μέσα στο οποίο ο καθένας από μας μπορούσε να δημοσιεύσει ή/και να αποκτήσει οποιαδήποτε γνώση, άποψη ή πληροφορία επιθυμούσε. Δυστυχώς όμως γρήγορα έγινε κατανοητό ότι όλοι οι άνθρωποι δεν αξίζουν ή δεν αντέχουν έναν τόσο υψηλό βαθμό ελευθερίας.

Οι πρώτες ανησυχίες που διατυπώθηκαν αφορούσαν τον φόβο των γονέων μήπως τα παιδιά τους αρχίσουν να συχνάζουν σε ανάρμοστους χώρους μέσα στο Internet ( Τζόγος, πορνό, web sites που ενθαρρύνουν το μίσος και τη βία, χώροι όπου τα παιδία δελεάζονται από εταιρείες για να αποκαλύψουν προσωπικά τους στοιχεία ή για να δώσουν πληροφορίες για την οικογένειά τους κ.λπ.).

Επίσης, σύντομα το ζήτημα απέκτησε μεγάλη σημασία και για τις επιχειρήσεις μια και παρατηρήθηκε ότι το δίκτυο αποτελεί πολύ μεγάλο πειρασμό και πολλοί εργαζόμενοι προτιμούσαν να περνούν τις ώρες τους "σερφάροντας" στο Web, παραμελώντας τα καθήκοντά τους.

Οι πρώτες προσεγγίσεις:
Έτσι γεννήθηκε η ιδέα του χρήσιμου, ασφαλούς και "αποστειρωμένου" Internet για την υλοποίηση του οποίου υιοθετήθηκαν διάφορες προσεγγίσεις με σημαντικότερες τις:

• Εγκατάσταση ειδικού λογισμικού παρακολούθησης στον browser χάρη στο οποίο ένας γονιός (ή ένας εργοδότης) καταγράφει τι παρακολουθούν όσοι χρησιμοποιούν αυτόν τον browser για πρόσβαση στο Web. (Σύμφωνα με αυτή τη συλλογιστική ο χρήστης γνωρίζει ότι παρακολουθείται και συνεπώς φροντίζει μόνος του να λογοκρίνει οτιδήποτε ύποπτο ή αμφιλεγόμενο.)
  
• Χρήση ελεγκτικών προγραμμάτων (στον browser ή τον server του ISP) τα οποία συμβουλεύονται πελώριους και συνεχώς αναβαθμιζόμενους καταλόγους (access lists) απαγορευμένων sites, εμποδίζοντας την πρόσβαση σε αυτά.
  

Η χρήση ειδικού λογισμικού παρακολούθησης έχει αποδειχθεί αρκετά επιτυχημένη στο χώρο των επιχειρήσεων μια και η απειλή της απόλυσης λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά. Έτσι, αν το προσωπικό γνωρίζει ότι παρακολουθείται, φροντίζει συνήθως από μόνο του να μην υπερβαίνει τα όρια.

Στον οικογενειακό χώρο όμως καμία τεχνική δεν λειτουργεί με απόλυτη επιτυχία λόγω μιας σειράς παραγόντων όπως οι παρακάτω:

• Τα παιδιά συνήθως διαθέτουν μεγαλύτερες γνώσεις πληροφορικής από τους γονείς τους και τους είναι εύκολο να παρακάμψουν τους όποιους μηχανισμούς ασφαλείας.
  
• Κανένα σύστημα ελέγχου δεν είναι τέλειο και πολλές "απαράδεκτες" διευθύνσεις αργούν να συμπεριληφθούν στη λίστα των απαγορευμένων χώρων. Για παράδειγμα, ένα site με παιδική πορνογραφία μπορεί να δημιουργηθεί οπουδήποτε στον κόσμο ανά πάσα στιγμή. Θα ανακαλυφθεί όμως από την υπηρεσία αποκλεισμού μόνο όταν γίνει αρκετά δημοφιλές για να πέσει στην αντίληψή της.
  
• Η διαδικασία ελέγχου είναι αυτόματη και γι' αυτό αναξιόπιστη. Λόγω της τεράστιας έκτασης του δικτύου ο έλεγχος γίνεται από ειδικά προγράμματα και υπάρχουν πολλά παραδείγματα χρήσιμων sites που αποκλείστηκαν κατά λάθος επειδή στις σελίδες τους υπήρχαν συνδυασμοί λέξεων που θεωρήθηκαν απαράδεκτοι από το λογισμικό αξιολόγησης. Επίσης, οι ελεγκτές δεν λειτουργούν πάντοτε αμερόληπτα και σε πολλές περιπτώσεις αποδείχθηκε ότι απέκλειαν χωρίς λόγω sites ανταγωνιστών τους ή μεταχειρίζονταν με "επιεικέστερο" τρόπο τα sites μεγάλων και ισχυρών οργανισμών.
  
• Οι παραπάνω τεχνικές δεν επιτρέπουν τον έλεγχο του email, του chat και άλλων interactive υπηρεσιών.
  

Η ιδέα του Walled Garden (Προστατευμένου Δικτύου):

Η καινοτομία του Προστατευμένου Δικτύου (Walled Garden) βρίσκεται στο ότι αντί να αποκλείουμε μόνο τους "απαράδεκτους" χώρους του δικτύου, επιτρέπουμε την πρόσβαση μόνο σε όσους κρίνονται ασφαλείς, επιθυμητοί ή αποδεκτοί.

Τα πλεονεκτήματα αυτής της ιδέας είναι:

1. Υψηλό επίπεδο ασφαλείας (Προσβάσιμα είναι μόνο προεπιλεγμένα sites, οπότε αποκλείεται η πιθανότητα λάθους.)

2. Ταξινόμηση σε θεματικές ενότητες (Είναι ευκολότερη η επιλογή από τον χρήστη όσων τμημάτων του δικτύου παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον γι' αυτόν.)

3. Ευέλικτος αποκλεισμός (Κάθε χρήστης μπορεί να αποκλείσει μεμονωμένα sites από το προφίλ πρόσβασής του, αν το επιθυμεί.)

4. Ποιοτικά interactive services (Επιτρέπεται η πρόσβαση μόνο σε ελεγχόμενα chat rooms και message boards, κάτι που αδυνατεί να πράξει η παλαιού τύπου προσέγγιση όπου κατά κανόνα ελέγχονται μόνο οι web σελίδες.)

Τα μειονεκτήματα του Προστατευμένου Δικτύου είναι:

1. Μειωμένη αποδοτικότητα (Ο χρήστης δεν έχει στη διάθεσή του το σύνολο του περιεχομένου που διατίθεται στο Internet.)

2. Κίνδυνος διαστρέβλωσης της πραγματικότητας (Αν ο διαχειριστής του Προστατευμένου Δικτύου δεν είναι αμερόληπτος στις επιλογές του, τότε ο χρήστης κινδυνεύει να βλέπει μια παραμορφωμένη εικόνα του δικτύου (π.χ. πολλά αθλητικά αλλά λίγα ενημερωτικά sites). Γι' αυτό και μερικοί παραφράζοντας τον όρο Walled Garden, αποκαλούν περιπαιχτικά Walled Prison ή Walled Desert αυτή την εφαρμογή.)

3. Χαλάρωση μέτρων ασφαλείας (Υπάρχουν εφαρμογές όπως το email τις οποίες το Προστατευμένο Δίκτυο αδυνατεί να ελέγξει. Αυτό όμως δεν γίνεται άμεσα ορατό από τον χρήστη ο οποίος συχνά θεωρεί τον εαυτό του απόλυτα προστατευμένο και χαλαρώνει την επαγρύπνησή του.)

4. Ατελής προετοιμασία για το αύριο (Αργά ή γρήγορα τα παιδία πρέπει να μάθουν να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό και το ασφαλές από το ύποπτο. Ο "εγκλεισμός" τους σε έναν αποστειρωμένο χώρο δεν τους επιτρέπει να προετοιμαστούν για τις προκλήσεις της ενήλικης ζωής.)

Το αύριο:

Σήμερα, Προστατευμένα Δίκτυα κατασκευάζονται τόσο από ιδιώτες (π.χ. www.edex.net.uk) όσο και από κρατικούς οργανισμούς (π.χ. το Ολλανδικό kennisnet). Η δημοτικότητα αυτής της υπηρεσίας είναι δύσκολο να προβλεφθεί και θα καθοριστεί κυρίως από τις μελλοντικές εμπειρίες του κοινού από το Internet (π.χ. αν εμφανιστούν αρκετά περιστατικά με θύματα παιδιά που χρησιμοποιούσαν το Internet, τότε η ζήτηση για υπηρεσίες προστατευμένης πρόσβασης θα είναι πολύ ισχυρή).

Εκτιμώ όμως ότι, εκτός από την προστασία των παιδιών, τα Προστατευμένα Δίκτυα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν επίσης ως ο διάδοχος των "Portals". Οι περισσότερες πύλες στο δίκτυο δημιουργήθηκαν για να λειτουργήσουν ως ένα "one stop shop" όπου ο χρήστης θα έβρισκε τα πάντα και δεν θα χρειαζόταν να περιπλανιέται σε ολόκληρο το Web.

Η πρακτική αυτή απέτυχε διότι, όπως αποδείχθηκε στην πράξη, καμία επιχείρηση ή οργανισμός δεν διαθέτει αρκετούς πόρους ώστε η παραγωγή περιεχομένου της να ανταγωνιστεί την ποικιλία και τον όγκο του υλικού που βρίσκεται στο Web. Ωστόσο, προβλέπω σύντομα να εμφανίζεται μια νέα εκδοχή αυτής της πρακτικής όπου η πύλη θα παρέχει ένα "ανθολόγιο" του Web, προσφέροντας δικό της περιεχόμενο όπου αυτό είναι οικονομικά εφικτό και συνιστώντας συνεργαζόμενα sites όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα προσφοράς του δικού της περιεχομένου.

Μια παρόμοια υπηρεσία θα μπορούσε να παρουσιαστεί είτε ως "Ασφαλές Internet" (αφού όλα τα προβαλλόμενα sites θα είναι "εγκεκριμένα"), είτε ως "Ποιοτικό Internet" (αφού θα προβάλλονται μόνο τα καλύτερα sites από κάθε αντικείμενο).

Φυσικά, το μέλλον είναι εκείνο που θα δείξει αν η παραπάνω προσέγγιση θα αποδειχθεί επιτυχημένη. Το σίγουρο πάντως είναι ότι οι επιχειρηματικές ευκαιρίες στο χώρο του Internet δεν έχουν εξαντληθεί ακόμη και το μόνο που χρειάζεται είναι άνθρωποι με φαντασία για να τις οραματιστούν και με αποφασιστικότητα για να τις υλοποιήσουν.

Γιώργος Επιτήδειος
gepiti@gepiti.com