Ξεκινήστε την σπορά κηπευτικών σε εσωτερικό χώρο τον χειμώνα (Από τον Μιχάλη Πολίτη)

Κάθε άνοιξη περιμένετε ανυπόμονα πότε θα ζεστάνει ο καιρός για να φυτέψετε στον κήπο σας τα νεαρά κηπευτικά φυτά που έχετε αγοράσει. Μην περιμένετε την άνοιξη. Αντί να αγοράσετε έτοιμα φυτά ξεκινήστε τα δικά σας από σπόρους. Ξεκινώντας φυτά από σπόρο είναι σίγουρα πιο οικονομική μέθοδος και μπορείτε έτσι να παρακολουθείτε ολόκληρο τον κύκλο του φυτού. Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα που μπορείτε να εκμεταλλευτείτε για να προετοιμάσετε τα δικά σας φυτά νωρίτερα και με περισσότερο έλεγχο.

Συχνά χρειάζεται να δώσουμε στα φυτά μας μια πρωιμότητα ώστε να μεγαλώσουν και να καρπίσουν νωρίτερα. Ορισμένα μάλιστα δημοφιλή κηπευτικά όπως οι ντομάτες και οι πιπεριές χρειάζονται μια μακριά ζεστή καλλιεργητική περίοδο για να έχουν υψηλή απόδοση σε ποιότητα και ποσότητα. Για να πετύχετε λοιπόν αυτήν την πρωιμότητα είναι απαραίτητο να ξεκινήσετε την διαδικασία σποράς κατά τη διάρκεια του χειμώνα, σε εσωτερικό ελεγχόμενο χώρο.

Πότε να ξεκινήσετε
Σε γενικές γραμμές η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσετε τα σπορεία σας είναι περίπου 8 εβδομάδες πριν την τελευταία αναμενόμενη παγωνιά στην περιοχή σας, ώστε να φυτέψετε τα νεαρά φυτά έξω δύο εβδομάδες μετά από αυτή την ημερομηνία. Με δυο λόγια να φυτέψετε 10 εβδομάδες μετά την σπορά. Ένας άλλος τρόπος να το υπολογίσετε είναι να σχεδιάσετε να φυτέψετε τα νεαρά φυτά στον κήπο όταν η θερμοκρασία έξω θα είναι κοντά στους 10 βαθμούς κελσίου μέρα και νύχτα (αυτή είναι μια καλή θερμοκρασία για να μην έχουν πρόβλημα να παγώσουν). Μετρήστε λοιπόν προς τα πίσω και υπολογίστε 6-8 εβδομάδες νωρίτερα από αυτές τις θερμοκρασίες κι έχετε βρει την ημερομηνία που θα φυτέψετε. Μιας και αυτή είναι μια γενικότερη οδηγία, αν έχετε αμφιβολίες για κάποια συγκεκριμένη ποικιλία απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό.

Ξεκινώντας
Τα σπορεία σας πρέπει να έχουν βάθος 4-8 εκατοστά, ανάλογα και με το είδος των φυτών σας. Για παράδειγμα οι κολοκυθιές χρειάζονται ακόμα και σαν σπορόφυτα λίγο περισσότερο χώρο για τις ρίζες τους απ' ότι οι ντοματιές. Πρέπει επίσης τα σπορεία σας να έχουν τρύπες στο πάτο για καλή αποστράγγιση. Αν έχετε δοχεία χωρίς τρύπες είναι καλό να στρώσετε στον πάτο τους ένα υλικό που να κάνει αυτή τη δουλειά, όπως άμμο ή περλίτη. Επίσης ο περλίτης θα παγιδευτεί στις ρίζες και θα προσφέρει καλή αποστράγγιση και στην μεταφύτευση. Αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε αυγοθήκες γιατί δεν έχουν επαρκές μέγεθος και από τη στιγμή που θα βλαστήσουν οι σπόροι το χώμα θα αρχίσει να στεγνώνει πολύ γρήγορα. Χρησιμοποιήστε βιοδιασπόμενες θήκες-γλαστράκια από κυτταρίνη, που μπορούν να διατηρήσουν την υγρασία καλύτερα. Εναλλακτικά χρησιμοποιήστε πλαστικές θήκες σποράς. Αγοράστε ποιοτικό χώμα σποράς, που θα βρείτε σε εξειδικευμένα καταστήματα. Είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιήσετε χώμα σποράς και όχι χώμα κήπου γιατί το χώμα κήπου συχνά περιέχει άλλους σπόρους (από αγριόχορτα/παράσιτα) και μύκητες κι επίσης συμπιέζεται πολύ εύκολα με το πότισμα ενώ τα σπoρόφυτα χρειάζονται ανάλαφρο χώμα για να βλαστήσουν. Τα ειδικά χώματα σποράς είναι αποστειρωμένα μίγματα που στόχο έχουν να είναι ελαφριά και πορώδη ώστε τα ευαίσθητα σπορόφυτα να παίρνουν εύκολα υγρασία και οξυγόνο και να ευδοκιμήσουν.

Σε έναν μεγάλο κουβά βάλτε το χώμα σποράς και προσθέστε αργά χλιαρό νερό κι ανακατώστε καλά. Πριν γεμίσετε τα σπορεία σας, θέλετε το χώμα να είναι υγρό αλλά όχι λασπώδες (σαν ένα σφουγγάρι που έχουμε στύψει). Γεμίστε κάθε δοχείο αφήνοντας περίπου 2 εκ. κενό από το χείλος. Αφού απλώσετε το χώμα ανάλαφρα με το χέρι, για να το στρώσετε, αντί να το πατήσετε με το χέρι σας, χτυπήστε το δοχείο ελαφρά σε ένα τραπέζι. Με ένα φυτευτήρι ή με το δάχτυλο κάντε τρύπες μικρού βάθους, 0.5-1 εκ. σε απόσταση 3 με 5 εκατοστά μεταξύ τους. Πασπαλίστε λίγο χώμα ακόμα για να καλύψετε τους σπόρους σας και βρέξτε την επιφάνεια με ένα ψεκαστήρι. Τα σπορόφυτα θέλουν πότισμα με βαποριζατέρ γιατί η έντονη ροή νερού όπως από ένα ποτιστήρι μπορεί να παρασύρει τους σπόρους. Μην ξεχάσετε να βάλετε ταμπελάκια που θα σημειώσετε το είδος, την ποικιλία και την ημερομηνία φύτευσης.

Βλάστηση και ανάπτυξη
Πολλά φυτά ζεστού κλίματος όπως οι πιπεριές και οι τομάτες χρειάζονται 20-25 βαθμούς κελσίου για να αρχίσουν να βλασταίνουν. Βάλτε τα σπορεία σας σε ένα ζεστό μέρος που θα θερμαίνεται από τον πάτο, όπως στο πάνω μέρος ενός ψυγείου ή χρησιμοποιείστε ειδικά θερμαινόμενα σπορεία. Διατηρείτε το χώμα ελαφρώς υγρό χωρίς υπερβολές, όπως και κατά τη φύτευση. Σκεπάστε το δοχείο σας για να διατηρήσετε την υγρασία. Αν δεν είναι αγοραστό το κάλυμμα του σπορείου σας και το κατασκευάσετε εσείς, προσέξτε να αφήσετε κάποια τρύπα για να αποφύγετε τη μούχλα.

Ποτίζετε με ψεκαστήρα. Αν για κάποιο λόγο στεγνώσει πολύ το χώμα, εκτός από το ψέκασμα, τοποθετήστε για μια μια μέρα το σπορείο σας μέσα σε έναν δίσκο με νερό για να τραβήξει υγρασία και από κάτω. Οι ντομάτες κατά μέσο όρο κάνουν 5-10 μέρες να βλαστήσουν και οι πιπεριές 5-15 μέρες, αναλόγως την ποικιλία. Μην κρατάτε τα σπορεία σας κοντά στο παράθυρο την περίοδο της βλάστησης (εκτός αν είναι καλά προστατευμένα) γιατί ο κρύος βραδινός αέρας θα τα επηρεάσει αρνητικά. Να τα ελέγχετε συχνά καθώς είναι πολύ σημαντικό μόλις σκάσουν οι σπόροι να τους ξεσκεπάσετε και να τους μεταφέρετε σε μέρος φωτεινό. 

Αν και συνηθίζεται να βάζουμε τα σπορεία μας σε ένα νότιο παράθυρο, δεν είναι η πάντα καλύτερη λύση. Μπορείτε να βελτιώσετε τις συνθήκες φωτισμού στα σπορεία σας χρησιμοποιώντας τεχνητό φωτισμό. Οι λάμπες φθορισμού είναι κατάλληλες για κάτι τέτοιο. Βάλτε τις λάμπες σε απόσταση 4-5 εκ. πάνω από το χώμα για να παρέχετε στα σπορεία σας εξίσου φως και θερμότητα. Μόλις βλαστήσουν, οι σπόροι θα μεγαλώσουν πολύ ευχάριστα στους 20-25 βαθμούς κελσίου. Καθώς τα φυτά θα αποκτούν ύψος θα μετακινείτε αντίστοιχα και τις λάμπες.

Αν χρησιμοποιείτε ένα φωτεινό παράθυρο σαν πηγή φωτός, να περιστρέφετε τα δοχεία σας ανά μερικές μέρες για να μεγαλώνουν σε ευθεία τα φυτά σας. Αν δείχνουν αδύναμα, χλωμά ή σχηματίζουν πολύ λεπτούς και μακριούς μίσχους σημαίνει ότι δεν παίρνουν αρκετό φως. Το πρώτο φύλλο δεν πρέπει να απέχει πάνω από 2-3εκ. από την επιφάνεια του χώματος. Αν χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό έχετε υπόψη ότι τα φυτά θα πρέπει να μένουν κάτω από τις λάμπες 12 με 16 ώρες την ημέρα.

Με ζέστη και φως, τα νεαρά φυτά θα αναπτυχθούν γρήγορα. Τα πρωτόφυλλα (τα δυο πρώτα οβάλ φύλλα) σύντομα θα αντικατασταθούν από τα κανονικά φύλλα του φυτού. Σε αυτό το σημείο ανάπτυξης μπορείτε πλέον να αφήνετε την επιφάνεια του χώματος να στεγνώνει ανάμεσα στα ποτίσματα. Ελέγξτε την υγρασία του χώματος με το δάχτυλο κι όταν είναι στεγνό και πιο κάτω από την επιφάνεια, ποτίστε. Γίνεται πια να ποτίσετε με ένα ποτιστήρι με πολύ χαμηλή ροή σχεδόν σαν βρύση που στάζει. Τώρα τα φυτά χρειάζονται περισσότερη υγρασία από ένα απλό δρόσισμα αλλά συνεχίζουν να είναι ευαίσθητα.

Μεταφύτευση
Όταν τα σπορόφυτα έχουν φτάσει σε ύψος τα 5-10 εκατοστά κι έχουν βγάλει δυο-τρεις σειρές από τα κανονικά τους φύλλα, είναι ώρα να τα μεταφυτεύσουμε σε βαθύτερα δοχεία ή σε ατομικά γλαστράκια, για να τους δώσουμε χώρο και θρεπτικές ουσίες για να μεγαλώσουν. Γεμίστε τα νέα δοχεία με υγρό χώμα και κάντε τρύπες διαμέτρου και βάθους περίπου 5 εκατοστών. Με τη βοήθεια ενός πιρουνιού ή με ένα μικρό σκαλιστήρι κηπουρικής βγάζουμε πολύ προσεκτικά, ένα-ένα τα φυτά από το δοχείο. Προσπαθούμε να πάρουμε όλες τις ρίζες χωρίς να τις σπάσουμε και όσο γίνεται χωρίς να τις ενοχλήσουμε γενικά. Τοποθετούμε το φυτό στην τρύπα που δημιουργήσαμε φυτεύοντας το λίγο πιο βαθειά απ' ότι ήταν στο σπορείο. Αυτό θα δώσει στον μίσχο καλύτερη στήριξη. ( Αν οι ντομάτες σαν είναι ασθενικές και τις φυτέψετε βαθειά, θα βγάλουν και καινούριες ρίζες στο τμήμα του μίσχου που θα βρεθεί κάτω από το χώμα).

Πιέστε ελαφρά το χώμα γύρω από το φυτό που μεταφυτέψατε. Τώρα είναι η ώρα να ξεκινήσετε να ταΐζετε τα φυτά σας μια φορά την εβδομάδα επειδή οι θρεπτικές ουσίες που υπήρχαν στο χώμα σποράς έχουν ήδη απορροφηθεί από τα σπορόφυτα. Χρησιμοποιήστε ένα καλό υγρό λίπασμα αραιωμένο δύο φορές περισσότερο απ' όσο προτείνεται. Συνεχίστε να τους δίνετε φως και να τα περιστρέφετε για να αναπτυχθούν ομοιόμορφα.

Μεταφυτεύοντας νεαρά φυτά στον κήπο
Έπειτα από 3 ή 4 εβδομάδες, όταν ο καιρός έξω έχει φτάσει τους 10 βαθμούς Κελσίου τη νύχτα, είναι ώρα να αρχίσετε να εξοικειώνετε τα φυτά σας με τις εξωτερικές συνθήκες. Πρώτα τα βάζετε σε σκιερό προστατευμένο μέρος για μισή μέρα κι ύστερα για 2-3 μέρες. Σταδιακά τα μετακινείτε σε περισσότερο ήλιο ξεκινώντας με τον πρωινό ήλιο που είναι πιο ήπιος. Καλό είναι να προγραμματίστε τη μεταφύτευση απογευματινές ώρες σε μια μέρα χωρίς πολύ ηλιοφάνεια για να μην ταλαιπωρηθούν πολύ. Πατήστε καλά το χώμα γύρω τους και ποτίστε τα καλά. Διατηρήστε τα ποτισμένα χωρίς όμως να κολυμπάνε στο νερό, το πότισμα θέλει μέτρο και δεν σημαίνει πως όσο περισσότερο τα ποτίσετε τόσο το καλύτερο. Μπορείτε να προσθέσετε μια στρώση χωνεμένη κοπριά (ή άλλο κομπόστ). Αυτό θα παρέχει ισορροπία στη υγρασία, απαραίτητη για υγιή φυτά χωρίς ασθένειες και με μεγάλους καρπούς. Επίσης θα απομακρύνει τα παράσιτα.