Έρχομαι απ' το Πεκίνο... (Από τον Μιχάλη Πολίτη)

Οι αυτοκρατορικοί κήποι του Πεκίνου.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες, εκτός από ένα παγκόσμιας σημασίας αθλητικό και πολιτιστικό γεγονός, είναι και μια τεράστια ευκαιρία για μπίζνες.

Έτσι με την ανακοίνωση του ονόματος της πόλης που θα φιλοξενήσει την επόμενη ή μάλλον την μεθεπόμενη Ολυμπιάδα ξεκινά ένας αγώνας δρόμου και ένας πόλεμος συμφερόντων σχετικά με ποιοι και πώς θα αναλάβουν τα κατασκευαστικά έργα.

Και για να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση, αλλά και για να διευρυνθεί η οικονομική πίτα, συνήθως τα έργα των Ολυμπιακών συμπεριλαμβάνονται σε ένα ευρύτερο κατασκευαστικό σχέδιο προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τις προτεραιότητες της διοργανώτριας πόλης.

Αυτός ο πρόλογος είναι απαραίτητος, ώστε να γίνει ευκολότερα κατανοητό, γιατί το Ολυμπιακό πράσινο της Αθήνας κατέληξε σε μια μάλλον χαμένη υπόθεση. Ήταν τελικά θέμα προτεραιότητας και επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Το διάστημα λοιπόν που εμείς στην Ελλάδα πανηγυρίζαμε ακόμα για την ανάθεση των Ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα, η εκστομίζαμε μεγαλοστομίες για εκατομμύρια φυτά, που επρόκειτο "θεωρητικά" να φυτευτούν στην Αττική γη, οι Κινέζοι στο Πεκίνο είχαν πιάσει ήδη δουλειά.

Το project "Πράσινο Πεκίνο".

Το πρόγραμμα "Πράσινο Πεκίνο" αλλάζει την όψη της Κινέζικης πρωτεύουσας.

Το πρώτο τους σημαντικό βήμα ήταν να εντάξουν τα Ολυμπιακά τους έργα, στο ίδιο σχέδιο με το δεκαετές πρόγραμμα περιβαλλοντολογικής ανάπλασης του Πεκίνου. Ο γενικότερος στόχος ήταν να χρησιμοποιηθούν ήπιες μορφές ενέργειας και φιλικά προς το περιβάλλον υλικά για την κατασκευή ολυμπιακών εγκαταστάσεων, παράλληλα με μια φυτική ανάπλαση του όλου χώρου αλλά και της πόλης γενικότερα. Έτσι μέσα στο 2001 δημιουργήθηκε το γενικό πλάνο ανάπλασης και οι γεωτεχνικοί με τους σχεδιαστές τοπίου ετοιμάστηκαν να παρουσιάσουν αυτό, που θα φαινόταν σαν η ιδανικότερη λύση.

Με το θέμα "πράσινο" να γνωρίζει ιδιαίτερη δημοτικότητα, παγκόσμια, οι σχεδιαστές του Ολυμπιακού Πάρκου του Πεκίνου έδωσαν πρώτη προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος.

Το πράσινο θα καλύπτει ένα ποσοστό 62.55% της συνολικής περιοχής, περιβάλλοντας το ολυμπιακό χωριό με δέντρα και λουλούδια. Ξέχωρα απ' αυτό πράσινη ζώνη εύρους 100 μέτρων, σαν ένας πράσινος διάδρομος, θα κατασκευαστεί περιμετρικά όλης της πόλης του Πεκίνου, την κατάλληλη ώρα. Προηγμένης τεχνολογίας συστήματα  περιβαλλοντολογικής προστασίας θα υιοθετηθούν. Γεωθερμία, ηλιακή ενέργεια και άλλες μορφές καθαρής ενέργειας θα αντικαταστήσουν τα παραδοσιακά βρώμικα καύσιμα, όπως το κάρβουνο. Τα απορρίμματα είτε θα μετατραπούν σε οργανικό λίπασμα, είτε θα υπάρξει ασφαλής επεξεργασία απαλλαγής τους, και το νερό που θα χρησιμοποιηθεί, θα ανακυκλωθεί για να ποτίσει τις περιοχές του πράσινου.

Παράλληλα με το Πράσινο Ολυμπιακό Πάρκο, ένα ακόμα πιο πράσινο Πεκίνο είναι επίσης στο μυαλό των σχεδιαστών. Κατά την διάρκεια της πρώτης περιόδου (2001-5), στο Πεκίνο θα κατασκευαστούν τρεις οικολογικές ζώνες, ελπίζοντας να αυξήσουν τις πράσινες περιοχές της πόλης κατά 48%. Μέσα στο 2005, η πόλη θα έχει αναπτύξει ένα πλήρες και ασφαλές σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων, καθώς και εξοικονόμησης του 96% του χαμένου νερού, επιτρέποντας στην κινέζικη πρωτεύουσα να συγκριθεί με προηγμένες πόλεις όπως το Τόκιο και η Νέα Υόρκη.

Το αρχιτεκτονικό σχέδιο του Ολυμπιακού πάρκου

Η μακέτα του Ολυμπιακού πάρκου.

Το τελικό σχέδιο του πάρκου περιλαμβάνει πλήρη αναμόρφωση του τοπίου και με βάση ότι όλο το πάρκο θα είναι υπερυψωμένο τουλάχιστο 10 μέτρα από την υπόλοιπη περιοχή.

Το πάρκο χωρίζεται σε επίπεδα και θεματικές ενότητες, αφήνοντας τους σχεδιαστές τοπίων να ξεδιπλώσουν τις αρετές τους. Εκτεταμένη βλάστηση, όπως δάση, λειμώνες και καλαμιές, καθώς και τεχνητά διαμορφωμένα λιβάδια, κήποι, και υδρόβια βλάστηση. Το μοντέλο που επιλέχτηκε παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά της άγριας φύσης της Κίνας. Οι κήποι επεκτείνονται σε μια μεγάλη περιοχή με νερό της λίμνης χωρίζοντας την σε διαφορετικά επίπεδα και δίνοντας πρόσβαση στους επισκέπτες σε φράγματα και καταρράκτες.

Στην δυτική πλευρά του πάρκου κυριαρχούν τα δάση που είναι πολύ πυκνά και αραιώνουν όσο πλησιάζει κανείς στην ανατολική πλευρά. Στο συνολικό τοπίο του πάρκου υπάρχουν περιοχές με ναούς, τάφους και κτίρια από εγκαταλειμμένα χωριά. Διάφοροι κήποι με διαφορετικά θέματα έχουν φυτευτεί για να θυμίσουν στον επισκέπτη την ιστορία της περιοχής.

Ο κεντρικός ολυμπιακός άξονας σκιάζεται από δέντρα που αναπτύσσονται με ρυθμό, ανάμεσα σε ξέφωτα με σιντριβάνια. Τέλος στην ανατολική πλευρά το όλο μόρφωμα σπάζει ανάμεσα στην φυτεμένη περιοχή και στους φυτικούς φράχτες από βάτα και ένας υδάτινος διάδρομος δίνει πρόσβαση από τον άξονα στους κήπους της Κίνας. Πέντε τυπικά κινέζικα τοπία με τα πέντε  χρώματά τους προβάλουν το βασικό θέμα στο οποίο βασίζεται όλος ο σχεδιασμός του πάρκου.

Η διαδικασία ανάθεσης

Η γνωστή πλατεία Tiananmen ετοιμάζεται να υποδεχτεί την Ολυμπιάδα.

Δύο χρόνια μετά (2003) και μέσα από μια διαδικασία ευρείας ψηφοφορίας έφτασε η στιγμή της ανάθεσης.

Τρεις μεγάλες κοινοπραξίες, ανάμεσα σε 51 υποψήφιες,  ήταν οι τελικοί νικητές του διαγωνισμού για την ανάθεση της κατασκευής και διαμόρφωσης του Πράσινου Ολυμπιακού πάρκου του Πεκίνου. Υπήρξαν υποψηφιότητες και εφαρμογές από 12 χώρες μεταξύ των οποίων  οι Η.Π.Α. η Ιαπωνία, η Αυστραλία και η Μ. Βρετανία. Οι κοινοπραξίες που επικράτησαν ήταν η US Edaw Inc and China Architecture Design and Research Group, η US Sasaki Associates Inc μαζί με την Beijing Tsinghua Urban Planning Design Academy και η Beijing Turen Landscape Planning Design Institute.

Οι αμερικανοκινέζικες κοινοπραξίες ανέλαβαν τελικά το τεράστιο αυτό έργο. Η κοινοπραξία Sasaki Associates με έδρα το San Francisco των ΗΠΑ, ανέλαβε τελικά το έργο κατασκευής του Ολυμπιακού πάρκου, σε πείσμα όσων αντιμάχονταν στο σχέδιό της, που περιελάμβανε τη χρήση μεγάλων ποσοτήτων νερού. Νερό το οποίο είναι δυσεύρετο στο Πεκίνο. 

Χρονιές με παρατεταμένη ανομβρία επιδείνωσαν το πρόβλημα έλλειψης νερού στην Κίνα που είχαν ήδη δημιουργήσει οι άνθρωποι με την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της βιομηχανίας, την υπεράντληση υδάτων και την κακή διαχείρισή τους.

Στη χώρα ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ύψους 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να μεταφερθεί νερό στις πληγείσες βόρειες περιοχές από υπερχειλισμένες περιοχές του νότου.

Η πρωτεύουσα επίσης δεσμεύτηκε να προσθέσει μια ντουζίνα νέα εργοστάσια διαχείρισης νερού μέχρι το 2008, για να καθαρίσουν τα κανάλια και τα ποτάμια που έχουν γεμίσει από λύματα.

Γιατί όχι εμείς;

Χαλί από νούφαρα στο πάρκο Zhuzhi Yuan (Πορφυρό Μπαμπού) στο δυτικό Πεκίνο. Να σκεφτεί κανείς ότι στο Πεκίνο υπάρχει λειψυδρία!

Εδώ θα ήθελα να κάνω μερικές παρατηρήσεις. Πρώτον ότι σε μια μολυσμένη και με προβλήματα λειψυδρίας πόλη όπως το Πεκίνο, βρέθηκαν τρόποι να γίνει διαχείριση νερού, με σκοπό να διατεθεί αυτό για τις ανάγκες των φυτών, πράγμα που δεν έγινε βεβαίως στον βαθμό που έπρεπε στην Αθήνα.

Επίσης φαίνεται καθαρά ο καταλυτικός ρόλος πού έπαιξε ο ξένος παράγοντας και μάλιστα ο αμερικάνικος. Είναι φανερό ότι οι Αμερικάνοι επιθυμούσαν διακαώς να αναλάβουν τα έργα ανάπλασης του Πεκίνου, διαφημίζοντας μάλιστα ότι το μεγάλο περιβαλλοντολογικό πάρκο του Πεκίνου θα είναι εφάμιλλο, αν όχι καλύτερο, από το Central Park της Νέας Υόρκης. Είναι επίσης φανερό ότι τέτοια μεγαλεπήβολα σχέδια ήταν ουσιαστικά αδύνατον να πραγματοποιηθούν στην Ολυμπιάδα της Αθήνας, και έτσι καταλήξαμε να διοργανώσουμε τους αγώνες με την λιγότερη επένδυση σε πράσινο αλλά και με την ακριβότερη επένδυση σε ασφάλεια. Ο νοών νοείτο.

Φυσικά σε όλα αυτά συνετέλεσε και η κουλτούρα που έχουν οι Κινέζοι σαν λαός και η ιδιαίτερη σχέση τους με τα λουλούδια. Έτσι ένα πρόγραμμα φυτικής ανάπλασης βρήκε ένθερμους υποστηρικτές τα εκατομμύρια των Κινέζων που βάλθηκαν με την ευκαιρία των αγώνων να αναδείξουν την χλωρίδα τους και μέσα από αυτήν την πολιτιστική τους κληρονομιά.

Έτσι μεσούσης της Ολυμπιάδας της Αθήνας τον Αύγουστο του 2004 και ενώ οι Κινέζοι αθλητές σάρωναν τα μετάλλια, στο Πεκίνο ξεκινούσε ένας φυτευτικός μαραθώνιος.

Οι Κινέζοι δεν κάνουν... τον "Κινέζο"

Οι Κινέζοι κηποτέχνες βρίσκονται πια σε συνεχή εγρήγορση φυτεύοντας νέες ποικιλίες λουλουδιών ώστε η πόλη να είναι ολάνθιστη όταν θα φιλοξενεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008. 

Η Μια τεράστια σύνθεση από 1000 ανθισμένες γλάστρες που αναπαριστάνουν το έμβλημα των ολυμπιακών αγώνων του καθηλώνει τους επισκέπτες στον βοτανικό κήπο του "Λόφου των αρωμάτων".

Περισσότερες από 600 ποικιλίες έχουν φυτευτεί στα φυτώρια που βρίσκονται στον "Λόφο των Αρωμάτων", μισή ώρα οδικώς, δυτικά του Πεκίνου.

Οι γεωπόνοι θα διαλέξουν μερικά από αυτά τα λουλούδια για να φυτευτούν γύρω από την πόλη ώστε να εκτιμηθεί η εμφάνισή τους, είπε ο Zhang Lannian, επικεφαλής της ομάδας έρευνας για την εγκατάσταση των νέων ποικιλιών. 

Η ομάδα έρευνας συστάθηκε πέρσι (2003) για να διευθετήσει το πρόβλημα που υπήρχε, ότι δηλαδή λίγα ντόπια φυτά ανθίζουν κατά την διάρκεια του καλοκαιριού εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών και της υψηλής υγρασίας που υπάρχουν στην κινέζικη πρωτεύουσα.

Ο Zhang Lannian είπε ότι το πιο σημαντικό κριτήριο για την επιλογή των νέων λουλουδιών ήταν η περίοδος ανθοφορίας να βρίσκεται μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου, την περίοδο δηλαδή που γίνονται οι αγώνες.

Το πρόγραμμα εξωραϊσμού του Πεκίνου αναμένεται να κοστίσει 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια.

Περίπου 5 εκατομμύρια γλάστρες με λουλούδια θα φυτευτούν σε κήπους και κατά μήκος των δρόμων γύρω απ' την πόλη μέσα στα επόμενα δύο χρόνια για να δοκιμαστεί με ποιον τρόπο θα προσαρμοστούν αυτά στο τοπικό κλίμα.

Μια τριετής περίοδος εκτίμησης και αξιολόγησης των λουλουδιών θεωρείται απαραίτητη πριν παρθεί η τελική απόφαση σχετικά με το ποια λουλούδια θα χρησιμοποιηθούν κατά την διάρκεια των αγώνων του 2008.

Η λίμνη Xuanwu, μέρος αναψυχής των αυτοκρατόρων, είναι σήμερα ένα ιστορικό πάρκο.

Η Wang Zhongying, υπεύθυνη τύπου του Δημοτικού Γραφείου Πάρκων του Πεκίνου, είπε ότι σαράντα γένη από υποψήφια Ολυμπιακά λουλούδια, συμπεριλαμβανομένων των Malus spectabilis (τσιντόνιας), του κινέζικου ρόδου (ιβίσκου του σινικού), και της μέντας, καλλιεργούνται ήδη σε ένα πάρκο στην περιοχή Xuanwu και κατά μήκος κάποιων περιοχών του δρόμου "Των τριών δαχτυλιδιών".

Πολλά από τα λουλούδια προέρχονται από άλλες περιοχές της Κίνας ή από το εξωτερικό, με σκοπό να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα της κάθε ποικιλίας και στο Πεκίνο.

Προτεραιότητα δίνεται στις ντόπιες ποικιλίες καθώς όπως λένε οι ερευνητές, υπάρχει κίνδυνος η πόλη να χάσει την παραδοσιακή της χλωρίδα αν επικρατήσουν τα είδη του εξωτερικού. Παράλληλα ερευνητές "οργώνουν" τις περιοχές γύρω απ' την πόλη στην προσπάθεια να ανακαλύψουν νέα είδη φυτών που πιθανώς δεν έχουν καταγραφεί και να παράγουν νέες ποικιλίες από αυτά.

Εν κατακλείδι

Η είσοδος τουο πάρκου Zhongshan στην "Απαγορευμένη Πόλη". Το πάρκο είναι γνωστό για τα χιλίων ετών κυπαρίσσια του.

Θα ήταν εκ των προτέρων ατυχής μια σύγκριση των έργων για τους Ολυμπιακούς αγώνες του Πεκίνου, μ' αυτούς της Αθήνας. Τα γεωγραφικά, πληθυσμιακά και οικονομικά μεγέθη των δύο χωρών απαγορεύουν κάτι τέτοιο. Στο μόνο που ίσως μπορεί να γίνει μια σύγκριση είναι στις προτεραιότητες.

Και στις δύο πόλεις τα έργα που έγιναν και γίνονται, έχουν σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, με τη διαφορά ότι στο Πεκίνο αυτή η αναβάθμιση έχει κύριο άξονα τη φύση και το πράσινο. Είναι αν θέλετε και θέμα κουλτούρας. Στην προσπάθεια να αποκτήσει η ελληνική πρωτεύουσα σύγχρονο συγκοινωνιακό δίκτυο, υποβαθμίστηκαν τα υπόλοιπα έργα ανάπλασης. Όπως λέει και ο λαός. "Θα αφήναμε τον γάμο, να πάμε για πουρνάρια;"

Τον "γάμο" διαλέξαμε λοιπόν. Τι κι αν ακόμα και τα πουρνάρια, θα είναι σε λίγο δυσεύρετα στην Αττική. Τον "γάμο" διαλέξαμε γι' αυτό και τώρα δεν δικαιούμαστε να γκρινιάζουμε που θα πληρώσουμε τη "νύφη".

Μιχάλης Πολίτης

Πηγές:

http://www.schmidt-landschaftsarchitekten.de/ projekte_wettbewerbserfolge.php?id=76

http://www.china.org.cn/english/2001/Apr/11125.htm

http://english.people.com.cn/200311/19/eng20031119_128525.shtml

http://www.dailytimes.com.pk/ default.asp?page=story_28-7-2002_pg2_24

http://www.chinadaily.com.cn/ english/doc/2004-08/23/content_367937.htm

http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/3589906.stm